tytuł: "MASAŻ - Techniki wschodu i zachodu Krok po kroku"
autor: Lucinda Lidell
tytuł oryginału: "The New Book of Massage"
Z języka angielskiego przełożył: prof. dr Stefan Kruś
tekst wklepał: dunder@poczta.fm
Współautorzy:
Sara Thomas (masaż)
Catola Betesford-Cooke (shiatsu)
Anthony Portet (refleksologia)
Układ: Pattick Nugent
Uwaga. Jeżeli cierpisz na jakąś chorobę
albo jesteś w ciąży, nie możesz podjąć żadnych ćwiczeń opisanych
w tej książce bez zasięgnięcia opinii lekarskiej. Starannie
przeczytaj wszystkie wskazówki i ostrzeżenia. Ani autorzy, ani
wydawca nie mogą przyjąć odpowiedzialności za szkody, jakie mogą
być skutkiem niezastosowania się do tych wskazówek.
Redaktor merytoryczny: Barbara Andrzejewska
Redaktor techniczny wydania polskiego: Elżbieta Kasprzak
Korektor: Barbara Zamorska © Gaia
Books Ltd, Londyn
© for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza
„Delta W-Z", Warszawa tel./fax O (prefiks) 22 858-24-18
Skład i łamanie: »Coronei« Warszawa
Druk i oprawa: Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Poligraficzne
„Gryf1' SA Ciechanów
Wszystkie prawa zastrzeżone przez Wydawnictwo Gaia, łącznie z
prawem powielania całości lub części w jakiejkolwiek postaci
ISBN 83-7175-401-9
Coś o tej książce...
Nowy przewodnik „Masaż" trzech różnych metod leczniczych,
mianowicie masażu, shiatsu i reflek-sologii. Niezależnie od tego,
której z nich chcesz się uczyć, musisz przeczytać rozdział pt.
„Początek" (str. 18-25), zawierający uwagi praktyczne, podstawowe
dla wszystkich trzech metod, i „Dotyk drugiego człowieka" (str.
152-165), przedstawiający zastosowanie technik różnych w
zależności od wieku i specjalnych wskazań. Uwaga. W części
dotyczącej masażu osoby masowane są pokazywane nago, ponieważ
książka jest przeznaczona głównie dla partnerów lub bliskich
przyjaciół. Korzystając z masażu profesjonalnego będziesz zawsze
przykrywać ciało prześcieradłem (str. 38-39). Ostrzeżenie. Jeżeli
masz wątpliwości na temat stanu swego zdrowia, korzystaj zawsze
z porady lekarza i przestrzegaj ostrzeżeń i przeciwwskazań
podanych w tej książce.
Słowo wstępne
Masaż jest prawdopodobnie najstarszą i najprostszą spośród
wszystkich metod postępowania lekarskiego. W kulturach z
tradycjami, zwłaszcza na Wschodzie, jest rzeczą naturalną, że
ludzie w każdym wieku regularnie korzystają z masażu. Na
Zachodzie z kolei zawsze doceniano znaczenie masażu w sporcie,
ale świadomość jego korzystnego działania dopiero obecnie zaczyna
obejmować coraz szersze grupy społeczne. Zbyt często odczuwamy
obawę wzajemnego dotykania się. Badania a ono przecież jest podstawą masażu. Ostatnio
stwierdzono, że sam akt masażu poprawia nastrój pacjenta i
przyspiesza zdrowienie. Potwierdzają to moje własne obserwacje
kliniczne. Będąc masażystą odkrywa się, że masaż zawiera wiele
elementów psychologicznych. Masujący wczuwa się w doznania osoby,
znajdującej się „pod jego rękami". Każdy dobry masażysta wie, że
tkwi to w przeświadczeniu: „jestem tu, aby pomagać". Korzyścią
jest również to, że masaż jest przyjemny zarówno dla masowanego,
jak i dla masującego. Potwierdzono naukowo, że głaskanie
zwierzęcia udomowionego działa na nie uspokajająco i obniża mu
ciśnienie krwi. Takie samo znaczenie ma głaskanie ludzi. Masaż
ma stymulować lub uspokajać. Zależy to od szybkości i głębokości
ruchów. Dlatego może on powodować, że osoba masowana odczuwa stan
gotowości do biegu maratońskiego albo odwrotnie - jest
rozluźniona i przysypiająca. Masaż relaksuje, łagodzi ból głowy,
usuwa napięcie i ból mięśni, przezwycięża bezsenność. Oprócz tego
stwarza warunki do zdrowienia, pobudzając dobry nastrój. Wielu
moich pacjentów jest przekonanych, że wynikająca z masowania
przyjemność sama w sobie stanowi środek leczniczy. Masażu
dającego te korzyści łatwo się nauczyć. Jest to umiejętność,
którą każdy może zdobyć, w zasadzie bowiem rozwija ona to, co
wszyscy robimy instynktownie: gładzimy czoło, kiedy jesteśmy
zmęczeni albo odczuwamy ból głowy, głaszczemy główkę lub twarz
dzieci, aby je podnieść na duchu, dodaje nam siły trzymanie ręki
przyjaciela, rozcieramy bolącą okolicę, co równa się głaskaniu
zwierzęcia. Celem tej książki jest udzielenie pomocy w rozwijaniu
tego naturalnego działania. Masażem można nazwać każdą
powtarzającą się czynność dotykania, która przynosi miłe doznanie
albo podtrzymuje dobre zdrowie. W książce tej są opisane trzy
różne techniki: masaż jako taki, w którym ruchy są rozległe i
płynne, shiatsu — wschodnia metoda uciskania, analogiczna z
akupunkturą, i refleksologia, wpływająca na wszystkie części
ciała poprzez pobudzanie ośrodków znajdujących się w stopach.
Nowa Książka o masażu stanowi więc świetne wprowadzenie do
przedmiotu. Z jej pomocą każdy może podjąć rozwijanie leczniczych
właściwości własnych rąk. Pamiętaj, że życie może pozbawić cię
energii, ale masaż ją przywróci.
SPIS TREŚCI
10 Wprowadzenie
19 Początek
20 Tworzenie właściwego otoczenia
22 Dawanie i przyjmowanie
24 Koncentrowanie się
27 Masaż
28 Smarowanie olejkiem
30 Ruchy podstawowe
36 Podstawowy cykl masażu
38 Przykrycia i podkładki
40 Plecy
46 Tylna powierzchnia nóg
52 Barki, szyja i głowa
58 Twarz
63 Ramiona i ręce
68 Przednia strona tułowia
72 Przednia powierzchnia nóg
76 Łączenie
78 Zestawienie zabiegów
81 Shiatsu
82 Ki
86 Wschodnia droga do zdrowia
88 „Narzędzia" i techniki
90 Podstawowe sekwencje shiatsu
92 Plecy
96 Biodra
100 Tylna i boczne powierzchnie nóg
106 Tylna strona barków
110 Przednia strona barków i szyi
114 Głowa i twarz
118 Ramiona i ręce
122 Hara
126 Przednia i przyśrodkowa strona nóg
130 Zestawienie technik shiatsu
131 Punkty uciskania w masażu
133 Refleksologia
134 Teoria i podstawy
136 Strefy odniesienia na stopie
138 Techniki podstawowe
142 Cykl zabiegów na stopie
148 Mapa stref odniesienia na ręce
150 Cykl zabiegów na ręce
153 Dotyk drugiego człowieka
155 Macierzyństwo
156 Niemowlęta
160 Złoty wiek
162 Masaż i wysiłek fizyczny
164 Automasaż
167 Odczytywanie ciała
168 Podziały i asymetrie
170 Stopy i nogi
172 Miednica
173 Brzuch
174 Klatka piersiowa
175 Barki i ramiona
176 Szyja, głowa i twarz
178 Mowa ciała
180 Anatomia
188 Aura i ośrodek energii
191 Skorowidz
192 Podziękowania
* * *
Wprowadzenie
Każdy potrzebuje odpoczynku, wyzwolenia się od tyranii czasu.
Słuchanie muzyki, wpatrywanie się w ruch chmur na niebie,
rozgrzebywanie piasku na plaży w poszukiwaniu kamyczków lub
muszelek — wszystko to uspokaja umysł i pozwala odzyskać poczucie
własnej osobowości w warunkach chwilowego braku zagrożenia. Będąc
dziećmi wdrapujemy się na drzewa i biegamy boso. Żyjemy zgodnie
ze swoją naturą, nie mamy kłopotów z własną osobą. Wraz z upływem
lat poświęcamy coraz więcej i więcej czasu życiu wewnętrznemu.
I oto nastaje czas na odbudowę równowagi i powrót do własnego
ciała poprzez ponowne odkrycie sztuki oddychania. Jest to język
wszechstronny, można go używać do leczenia i przywracania
pewności siebie, do łagodzenia bólu i niweczenia napięcia, ale
nade wszystko do uświadomienia sobie, że poddajemy się czyjejś
opiece. Podobnie jak polana leśna, daje nam to czas na oddech i
odpoczynek. Masaż jest środkiem przeciwdziałającym nieubłaganej
presji pracy i kłopotów domowych. Dla zbyt wielu z nas sztywność
mięśni i ból są doznaniami życiowymi, do których jesteśmy
przyzwyczajeni. Często dopiero podczas masażu zdajemy sobie
sprawę z tego, że nasze mięśnie są stwardniałe oraz że tak dużo
energii zużywamy w stanach napięcia. Masaż może być drogą do
odkrycia siebie, ukazania, jak się człowiek czuje, będąc
zrelaksowanym i w zgodzie z samym sobą, może pozwolić doznać
przyjemności z ciała swobodnie oddychającego, stojącego lub
będącego w ruchu.
Masaż, przeszłość i teraźniejszość
Od tysięcy lat pewne formy masażu lub nakładania rąk były
stosowane w leczeniu lub łagodzeniu dolegliwości u chorych. Dla
starożytnych lekarzy greckich i rzymskich masaż był jednym z
głównych sposobów uśmierzania bólu. W początku V wieku przed nar.
Chr. „ojciec medycyny", Hipokrates, pisał: „lekarz musi mieć
wielorakie umiejętności, lecz obowiązkowe jest rozcieranie...
Może ono zwiększyć moc rozluźnionego stawu albo rozluźnić staw
zanadto zesztywniały". Pliniusz, wielki rzymski przyrodnik, był
regularnie rozcierany, co miało na celu przeciwdziałanie
dychawicy, a Juliusz Cezar, cierpiący na padaczkę, był codziennie
poddawany oszczypywaniu całego ciała, łagodzącemu jego nerwobóle
i bóle głowy. Po upadku Rzymu w V w. po nar. Chr. postęp medycyny
był w Europie bardzo niewielki. Arabowie przejęli badania naukowe
i nauczanie od świata klasycznego. Avicenna, arabski filozof i
lekarz z XI w., zapisał w swoim Kanonie, że celem masażu jest
„rozpraszanie zużytych substancji, znajdujących się w mięśniach,
a nieusuwanych poprzez operacje".
Niewiele o masażu słychać w Europie średniowiecznej, co się
wiązało z pogardą dla rozkoszy ciała. Masaż odżył w XVI w.,
głównie dzięki lekarzowi francuskiemu, Ambrożemu Parę. Później,
na początku XIX w. Szwed, Per Henrik Ling stworzył to, co się
teraz nazywa gimnastyką szwedzką. System ten łączył znajomość
ćwiczeń i fizjologii z technikami chińskimi, egipskimi, greckimi
i rzymskimi. W 1813 r. powstał w Sztokholmie pierwszy zakład,
oferujący masaże jako jeden z zabiegów. Zakłady i uzdrowiska tego
typu rozprzestrzeniły się na całym kontynencie. W naszych czasach
zalety masażu stale znajdują potwierdzenie. Stosowanie go kwitnie
i rozwija się w świecie Zachodu, zarówno wśród praktyków bez
przygotowania teoretycznego, jak i zawodowców. Na Wschodzie
zawsze bardziej niż na Zachodzie ceniono lecznicze właściwości
masażu i stosowano go bez przerw od najdawniejszych czasów.
Prawdopodobnie różnica w podejściu do masażu między Wschodem a
Zachodem wynikła z rewolucji naukowej, jaka nastąpiła na
Zachodzie około 250 lat temu. Spowodowała ona, że dawne poglądy
o jedności ciała z umysłem i duchem zarzucono jako nienaukowe.
Ciało człowieka zostało uznane za rodzaj niezwykle skomplikowanej
maszyny, którą mogą obsługiwać i podtrzymywać jedynie ludzie
wysoko wyspecjalizowani, a więc lekarze. Na Wschodzie takie
podejście toruje sobie drogę dopiero ostatnio. Ciągle jeszcze
biedni ludzie tych krajów pragną instynktownie „lepszego
nacierania" i hołdują umiejętnościom opracowywanym i
udoskonalanym przez długą tradycję. Łączy się tu znajomość zasad
medycyny Wschodu, wsparta autorytetem „bosonogiego doktora", z
technikami ręcznymi, w tym np. składaniem kości. Z masażu
tradycyjnego wyrósł w Japonii shiatsu, a po uzyskaniu uznania
wzbogacił się przejęciem wiedzy z klasycznej teorii akupunktury
i z zachodniej wiedzy o osteopatologii i chiropraktyce, które
ostatnio dotarły do Japonii. Natomiast nieznane są początki
refleksologii. Mogła się ona rozwinąć z prastarej wiedzy Wschodu
na temat leczenia uciskaniem pewnych punktów ciała. Choć dokładne
początki refleksologii nie są znane, wydaje się jednak, że
korzystano z niej w starożytnym Egipcie. Dowodzą tego obrazy na
sarkofagu lekarza, zamieszczone na stronie 13. Historyczne dowody
stosowania refleksologii, masażu i shiatsu: (na górze) malowidło
z sarkofagu lekarza z Saqqara w Egipcie, powstałe około 2330 r.
przed nar. Chr.; (poniżej) rycina z Kanonu Avicenny (980-1037'po
nar. Chr.);
Mowa dotyku
Dotykanie oznacza kontakt - stosunek do wszystkiego, co znajduje
się poza granicami naszego ciała, do ziemi pod stopami. Dla ludzi
i zwierząt dotykanie ma znaczenie życiowe. Przywraca ono pewność
siebie, sprawia ciepło, przyjemność, wygodę, odnawia siły
życiowe. Mówi nam, że nie jesteśmy sami. Spośród wszystkich
zmysłów dotyk rozwinął się pierwszy, jako niemowlęta przede
wszystkim dotykaniem uczymy się świata i poznajemy jego sens, a
pełne miłości dotykanie przez rodziców jest istotne dla naszego
rozwoju, jak długo jest zaspokojone pragnienie dotykania i bycia
dotykanym, tak długo rośniemy zdrowi, jeżeli tego nie doznajemy,
nasz rozwój może być upośledzony. Przytulanie i głaskanie w
dzieciństwie pomagają nam w budowie właściwego własnego obrazu,
wzbudza uczucie, że jesteśmy dotykani, ponieważ akceptuje się nas
i kocha. Ponad 35 lat temu psycholog amerykański, S.M. Jourard,
udowodnił, że nasza świadomość tego, jak często jesteśmy dotykani
przez innych ludzi, jest w sposób oczywisty proporcjonalna do
samooceny naszej wartości. Doświadczenia z potomstwem małp
dowodzą, jak istotny jest kontakt fizyczny z ciepłą, opiekuńczą
matką i odwrotnie, jak porażające fizycznie i emocjonalnie może
być pozbawienie dotykania. Całe nasze poczucie rzeczywistości
opiera się na zmyśle dotyku. W naszym społeczeństwie pozbawienie
kontaktu z innymi ludźmi jest karą — największą ze wszystkich
jest skazanie na samotność. Kiedy nie wolno nam dotykać ani
doznawać dotykania, czujemy się osamotnieni do bólu i
zastraszeni. W niedawnych amerykańskich badaniach medycznych
pacjenci pozbawieni kontaktu za pośrednictwem skóry twierdzili,
że odczuwają ostrą izolację, odcięcie od ciepła ludzkiego dotyku.
Dotykanie jest mową, z jakiej korzystamy instynktownie do
przekazywania uczuć, do okazywania innym, że są kochani,
potrzebni i doceniani. „Trzeba to rozetrzeć" - oto nasza
naturalna odpowiedź na skargę dziecka, że się uderzyło albo
nabiło sobie guza. Ręce same kładą się na rozgorączkowanym czole
albo łagodzą ból brzuszka czy głowy. Podobnie ból emocjonalny
wywołuje natychmiastową reakcję. Biorąc na ręce, pieszcząc,
głaszcząc, przekazujemy sympatię, zrozumienie, przywracamy
poczucie pewności siebie. Osamotnieni albo cierpiący kołyszemy
i pieścimy się sami, kładziemy ręce na zmęczoną głowę,
podświadomie masujemy bolące kończyny. Obejmujemy się wzajemnie
po prostu z przyjaźni w celu przekazywania naszego szczęścia i
radości. Czy nie odbiegamy jednak daleko od naszego instynktu,
korzystając z mowy przez dotyk jedynie w przypadku płaczu z bólu
albo zatroskania lub też w związku z pożądaniem płciowym? Czy nie
obawiamy się okazywać dotykaniem jedynie uczucia, chęci
przyniesienia ulgi albo leczenia?
Masaż, shiatsu i refleksologia
W książce tej pokażemy, jak można korzystać z technik dotykania
nie tylko do rozluźniania i poprawiania dobrego samopoczucia
członków rodziny i przyjaciół, ale do pogłębiania rozumienia
samego siebie i innych. Trzy metody leczenia dotykaniem - masaż,
shiatsu i refleksologia — różnią się znacznie wynikami i sposobem
stosowania. Wszystkie trzy wykorzystują zdolność regeneracyjną
ustroju, pobudzając ją u każdego indywidualnie. Proponujemy
zaczynać uczenie się leczenia od tej metody, która najbardziej
pasuje do twojego temperamentu. Chyba najłatwiejszy do opanowania
jest masaż, ponieważ polega on na ruchach, wykonywanych przez
każdego w sposób naturalny. Shiatsu i refleksologia wymagają
bardziej precyzyjnego podejścia. Masaż obejmuje systematyczne
gładzenie, ściskanie i ugniatanie tkanek miękkich całego ciała,
aby je doprowadzić do stanu całkowitego rozluźnienia. Osoba
masowana jest naga albo ubrana częściowo. Skórę natłuszcza się
olejkami. Po nauczeniu się podstawowej kolejności działań
zaczniesz postępować zgodnie z własną intuicją i dostosujesz
techniki do potrzeb masowanego. Podczas masażu twoje ręce płyną
w sposób ciągły po rozległych powierzchniach ciała, natomiast w
shiatsu i refleksologii większość czasu poświęca się uciskaniu
małych powierzchni lub punktów. Shiatsu jest japońskim systemem
leczenia fizycznego, z użyciem palców rąk — w tym kciuka, łokci,
kolan albo stóp. Różni się on od masażu podstawową zasadą: o ile
masaż działa głównie na mięśnie, więzadła oraz ścięgna i wpływa
szczególnie na równowagę między krwią a chłonką, o tyle shiatsu
koncentruje się na punktach uciskania (tsubos), aby równoważyć
energię życiową ki w meridianach. Ponieważ w obu omawianych
technikach uwzględnia się całe ciało, shiatsu może obejmować
układy: mięśniowy, krążenia krwi i chłonki, a podczas masażu
bywają dotykane punkty uciskania i meridiany. Shiatsu wykonuje
się u pacjenta ubranego. Shiatsu jest szczególnie skuteczny w
medycynie zapobiegawczej i przywracaniu energii ludziom
osłabionym lub w okresie ich rekonwalescencji po chorobie. W
refleksologii korzysta się z kciuka oraz innych palców ręki i
oddziałuje się na małe punkty („reflexes") na stopach. Te punkty
mają połączenia z różnymi częściami ciała. Tak więc wpływając na
nie, oddziałujesz w rzeczywistości na całe ciało. Głównym
pożytkiem z refleksologii jest rozluźnienie, ale także
poprawienie ukrwienia i działania bodźców nerwowych.
POCZĄTEK
Aby podjąć praktykę masażu, wszystkim, czego potrzebujesz, są:
troskliwość i wrażliwość, trochę czasu i energii oraz para
dobrych rąk. Niezależnie jednak od decyzji, której metod
dotykowych chcesz się uczyć, pewne ważne zasady wspólne odnoszą
się do każdej z nich. Po pierwsze, warto jest zadać sobie trud
opracowania najpierw scenerii, żeby być dobrze przygotowanym do
działania, zanim się je rozpocznie. Niech pokój będzie ciepły i
przytulny, wyposażony w poduszki, jaśki, pledy, prześcieradła i
ręczniki, olejki lub puder, które powinny być pod ręką.
Przerwałoby się przecież ciągłość postępowania, gdyby się musiało
zrobić przerwę na szukanie piecyka albo uzupełnienie olejku. Cały
sens ćwiczenia zostałby zniweczony, gdyby osoba masowana nie
mogła się rozluźnić tylko dlatego, że jest jej zimno lub
niewygodnie. Pomyśl także o tym, czego mógłbyś potrzebować dla
własnej wygody. Aby dobrze wykonać masaż albo shiatsu, trzeba
założyć ubiór, umożliwiający swobodę ruchu. Podczas każdej zmiany
pozycji w czasie zabiegu musisz czuć się rozluźniony. Nigdy nie
działaj w pozycji nawet trochę niewygodnej, myśląc, że ta
niewygoda minie. Ona nie przeminie, a twoje napięcie przekażesz
partnerowi. Twoja wygoda, jako osoby dającej, wiąże się ściśle
z twoją postawą i oddechem. Czy siedzisz, czy klęczysz, czy też
stoisz, musisz mieć poczucie równowagi i rozluźnienia. Aby
umożliwić swobodny przepływ leczącej energii, należy mieć
wyprostowane plecy, nigdy nie pochylone lub zgięte. Ruchy
wykonywać, rozpoczynając od brzucha i miednicy, uciskać siłą
całego ciała, a nie wyłącznie rąk i ramion. Jeżeli będziesz
oddychać w sposób pełny i pozwolisz ciału „tańczyć" podczas
poruszania się, unikniesz napięcia oraz zmęczenia i zakończysz
zabieg, mając tyle samo siły co przed jego rozpoczęciem.
Kluczowe dla powodzenia każdej terapii
dotykowej są stan twojego umysłu i postawa partnera. Powinieneś
uważać każdą sesję za nowe doświadczenie i okazywać każdemu
opiekuńczość, zainteresowanie i szacunek. Przed podjęciem zabiegu
powiedz biorcy, co zamierzasz robić i zorientuj się, czy są
jakieś szczególne problemy. Zachęć partnera do przerywania
zabiegu, jeżeli poczuje się on niewygodnie albo poskarży się na
zbyt lekkie lub silne uciskanie. Natomiast nie wdawaj się w
rozmowy. Straciłbyś wtedy koncentrację i dokładność spokojnego,
zogniskowanego dotykania na rzecz nadużywanej gadaniny o dniu
powszednim. Nigdy nie podejmuj się zabiegu, gdy jesteś w złym
nastroju, rozgniewany albo gdy się źle czujesz. Traciłbyś wtedy
energię, a twój zły humor udzielałby się pacjentowi. Do
zachowania prawidłowej postawy pomogłoby ci trwanie w
koncentracji i poświęcenie pacjentowi całej uwagi. Wielu z nas
spędza znaczną część życia na rozpamiętywaniu przeszłości lub
niezobowiązującej trosce o przyszłość, tracąc to, co dzieje się
właśnie teraz. We wszystkich terapiach dotykaniem istotne jest
myślenie o tym, co dzieje się w tej chwili, bo oderwanie się
myślą w inne rejony osłabi lub inaczej skieruje leczącą energię,
przekazywaną za pomocą rąk. Kiedy jesteś skoncentrowany, kieruje
tobą twoja intuicja i łatwiej wyczuwasz, gdzie w organizmie
pacjenta znajdują się źródła napięcia i nie-zrównoważenia
energii. Będziesz umiał znaleźć właściwy sposób dotykania każdej
części jego ciała i odróżniać „właściwy cios" od nadmiernego
uciskania. Jeżeli jednak twoje myśli zaczynają „zbaczać z kursu"
w czasie pracy, sprowadź je zwyczajnie na odpowiedni tor i
uspokój umysł, koncentrując się na oddychaniu. Praca z
zamkniętymi na pewien czas oczami pomoże ci utrzymać kontakt z
twoim działaniem i zachowaniem.
Tworzenie właściwego otoczenia
Rozluźnienie jest istotą każdej formy masażu. Im bardziej
spokojne i wygodne warunki do wykonywania go uda ci się zapewnić,
tym będzie skuteczniejszy. Jakimkolwiek pomieszczeniem
dysponujesz, wystarczy tylko trochę zachodu, aby przeobrazić jego
część w spokojny kącik do masowania. Chyba dwoma
najistotniejszymi wymogami są ciepło i spokój. Wybrany pokój
powinien być wolny od przeciągów i bardzo ciepły, zwłaszcza
podczas nacierania skóry olejkiem, kiedy pacjent jest nagi albo
przykryty tylko częściowo. Do masowania będziesz potrzebować
kilku dużych prześcieradeł do przykrywania osoby masowanej
podczas zabiegu i przy jego zakończeniu (str. 38-39). Do shiatsu
i refleksologii także musisz mieć pod ręką prześcieradło, aby
przykryć pacjenta po zakończeniu seansu. Potrzebne ci będą także
poduszki albo jaśki, do użycia ich jako oparcia dla partnera albo
siebie. Uzgodnij taką porę wykonywania masażu, kiedy zarówno ty,
jak i osoba biorąca masaż będziecie spokojni, aby nic nie
zagrażało koncentracji. Niektórzy lubią w tle uspokajającą
muzykę, innych drażni ona bez względu na jej rodzaj. Oświetlenie
pokoju powinno być łagodne i przytłumione, ostre światło bowiem
uniemożliwia dobry odpoczynek oczu. Idealny jest łagodny płomień
świecy. Wreszcie można ustawić kwiaty albo zapalić kadzidełko.
Miejsce zabiegu
Shiatsu wykonuje się zawsze na podłodze, masaż całościowy
również, na podłodze albo odpowiednim stole, a do refleksologii
pacjent siedzi lub leży w fotelu (str. 138). Do shiatsu trzeba
więcej przestrzeni niż do masażu, co najmniej 2,5 x 2 m. Jeżeli
na podłodze znajduje się gruby dywan, wystarczy rozłożyć pled i
przykryć go prześcieradłem albo dużym ręcznikiem na czas
smarowania olejkiem, Jeżeli jednak podłoga jest twarda, należy
zastosować jakiś podkład. Najlepszy jest szeroki materac na
gąbce, grubości 2,5-5 cm. Jeżeli go nie masz, trzeba zwiększyć
liczbę koców. Znaczna część podkładu musi wystawać wokół ciała
masowanego, aby można było korzystać z niego, posuwając się na
kolanach wokół partnera. Jeżeli zamierzasz wykonywać masaż, warto
zaopatrzyć się w odpowiedni stół. Zabieg z pacjentem na stole
mniej męczy, ponieważ można dotrzeć do wszystkich okolic
ciała bez pochylania się i poruszać się wokół niego bez
przypadkowego potrącania pacjenta i zaburzenia ciągłości
postępowania. Nie można używać łóżka ani materaców sprężynowych.
Każdy ucisk ciała byłby bowiem niwelowany przez materac.
Stoły do masażu
Istnieje wiele typowych stołów idealnych do masażu. Są one
przeważnie lekkie, składane i przenośne, często aluminiowe.
Niektóre są zaopatrzone w taśmy, zapewniające znakomitą
stabilność, u wielu z nich można regulować ustawienie nóg.
Wysokość stołu jest odpowiednia, jeśli na jego powierzchni można
przesuwać swobodnie pięść luźno zwisającego ramienia.
Powierzchnia każdego stołu ma miękką podkładkę, a w wielu
znajduje się otwór, co umożliwia masowanemu leżenie twarzą w dół
bez odwracania głowy. Można zakupić stół w pełni wyposażony albo
taki, który trzeba przykrywać dużymi podkładkami.
Dawanie i przyjmowanie
Masaż jest dwukierunkowym przepływem dotykania i odpowiedzi,
wzajemną wymianą energii. Instrumentami powiązania są ręce, które
jednocześnie dają i przyjmują, oraz skóra. Za pośrednictwem rąk
odczuwasz i odkrywasz niepowtarzalność osoby dotykanej. Dotykany
zaś odbiera skórą dar twojego dotyku, opiekuńczy kontakt i ruch.
W pewnym sensie pojęcia „dawca" i „biorca" są mylące, ponieważ
każda postać leczenia poprzez dotykanie polega na współudziale.
Aby ujawniła się lecząca siła dotykania, obaj partnerzy muszą
rozumieć swoją role w wymianie, obaj potrzebują dawać i
przyjmować: biorca przez udzielenie zaufania, przez
podporządkowanie się dawcy, dawca zaś przez otwartość wobec
biorcy i wyczulenie na jego potrzeby. Na najwyższym szczeblu
masaż może być formą medytacji z jednoczesnym udziałem dwóch
uczestników, skoncentrowanych na wzajemnym kontakcie.
Przećwiczenie ruchów, podanych poniżej, pozwoli nabrać
doświadczenia z dotykaniem ze skoncentrowaną uwagą, a nie tylko
mechanicznym wykonywaniem zabiegu.
Rozwijanie wrażliwości
Leżąc na podłodze z nogami wysuniętymi do
przodu, zacznij od skupiania uwagi, następnie przesówaj ręce
delikatnie po udzie. Potem gładź szerokimi, kolistymi ruchami,
koncentrując uwagę ma rękach (1), potem dłoniach (2).
kciukach (3) i w końcu na pozostałych palcach.
Koncentrowanie uwagi
W dobrym masażu ciało i umysł muszą działać synchronicznie.
Pozwoli ci to na rozwijamie
wrażliwości poprzez jednoczesne rozdzielanie i odbieranie dotyku.
Polega ono na .skoncentrowaniu uwagi na różnych częściach
twoich rąk podczas posuwania ich w dół nogi. Za każdym
razem zaczy nasz od koncentrowamia uwagi na jakiejś części rąk,
potem krótko przyciskasz nimi nogi,, podczas przesuwania ich do
dołu. Dotykasz, całą dłonią, ale cała twoja świadomość
koncentruje się tylko na wybranej części. Po kilku minutach
przerywasz, potem powtarzasz działanie, skupiając się na innej
części, jak to opisano wyżej, po stronie prawej).
Dający
Ważne jest, aby podczas masowania mógł się on poruszać swobodnie.
Musisz więc mieć wygodny, nieograniczający ruchów ubiór. Przed
rozpoczęciem zabiegu umyj ręce i sprawdź, czy masz, krótkie
paznokcie. Zdejmij zegarek i pierścionki. Poproś partnera o
zdjęcie biżuterii i ubrania. Jeżeli masz wykonać masaż z. użyciem
olejku, pacjent powinien być nagi, trzeba jednak zawsze
dostosować się do jego życzenia, jeśli chce pozostać częściowo
ubrany. Ułóż go wygodnie, z podkładkami pod stawami środkowymi,
górną częścią klatki piersiowej, brzuchem albo pod kolanami,
jeżeli jest to potrzebne. Sam przyjmij wygodną postawę przed
skoncentrowaniem się (str. 25). Podczas zabiegu staraj się być
rozluźniony i skupiony na pracy. Po zakończeniu każdej sesji umyj
ręce.
Przyjmujący
Aby jak najpełniej skorzystać z masażu, musisz brać czynny udział
w zabiegu przez skoncentrowanie uwagi na dotyku partnera i
nierozpraszanie się. Kiedy tylko zasiądziesz lub położysz się,
staraj się zespolić się z podłożem. Zamknij oczy, oddychaj
świadomie, zwracaj uwagę na wdechy i wydechy. Zapomnij o
wszystkich troskach i trudnościach. Czując rękę masującego,
nastaw się na odbiór i skoncentruj na doznaniu, wywołanym przez
dotykanie. Pozwól, aby dający unosił i poruszał twoje kończyny,
raczej poddając się, niż starając się współdziałać. Daj znać
masującemu, że ucisk jest zbyt silny, że sprawia ci przykrość,
albo przeciwnie — że jakaś czynność lub ruch były szczególnie
miłe. Poza tym powstrzymuj się od mówienia.
Koncentrowanie się
Koncentrowanie się jest sposobem ogniskowania, gromadzenia
energii w jednym punkcie, tak żeby ją łatwiej wykorzystać do
dowolnie wybranego działania. Jest to stan równowagi, spokoju,
siły i świadomości w danym momencie. Ściślej biorąc, koncentracja
oznacza skupienie się na punkcie hara, ośrodku energii
umiejscowionym w jamie brzusznej (rycina obok). Dla każdej
postaci masażu, podobnie jak dla azjatyckich metod obrony,
koncentracja na punkcie hara ma zasadnicze znaczenie, ponieważ
czyni masażystę giętkim, ale opornym i powoduje działania
intuicyjne, a nie wyrozumowane. Kiedy energia pochodzi z wnętrza,
potrzeba znacznie mniej siły mięśni i można wykonać serie masaży,
nie czując zmęczenia lub wyczerpania. Koncentracja wiąże się w
sposób istotny z prawidłową postawą (kręgosłup wyprostowany,
szyja i barki luźne) i ze stanem powiązania z podłożem (str. 170)
albo świadomością kontaktu z Ziemią za pośrednictwem uginających
się nóg i stóp.
Hara
Hara po japońsku znaczy brzuch (w chińskim tan t'ieu, w arabskim
kafli). Odnosi się to do źródła energii życiowej i siły w obrębie
dolnej części brzucha, kilka centymetrów pod pępkiem zwanym
an-Oen ' (str. 122). Hara jest drugim z punktów „chakra", siedmiu
ośrodków energii, rozmieszczonych głównie wzdłuż kręgosłupa (str.
189). Uważany powszechnie za ośrodek Ziemia, po/wala on
przekazywać energie z ziemi do miednicy, a potem poprzez ramiona
i ręce dalej. Jest to nasz ośrodek ciężkości, mocy, równowagi i
stabilności, jądro naszych mocy fizycznych i psychicznych.
Podczas wykonywania każdej postaci masażu — lub którejkolwiek z
azjatyckich metod obrony — praca z punktem wyjścia z hara łączy
się z wyjściem energii z punktu ciężkości i działaniem bez
wysiłku i napięcia (str. 88).
Ktoś skoncentrowany na punkcie hara, jak mistrz karate z prawej
strony, jest potężny i nie dający się przesunąć, podobnie jak
drzewo o korzeniach sięgających głęboko w Ziemie, kiedy ośrodek
jest mocny, energia płynie swobodnie przez ramiona i ręce.
Oddychanie w kierunku Hara
W jodze taoistycznej jednym z pierwszych stadiów praktyk jest
medytacja nad oddychaniem. Medytujący koncentruje się nad
stworzeniem bytu wiecznego w swoim hara.
Koncentrowanie się w medytacji
Przed podjęciem którejś z metod leczenia dotykaniem — masażu,
shiatsu lub refleksologii — powinieneś poświęcić kilka minut na
skoncentrowaniu się i powiązywaniu energii między swoim hara a
rękami. Usiądź ze skrzyżowanymi nogami albo uklęknij na podłodze,
podłożywszy sobie - jeżeli trzeba - poduszkę. Jeżeli jest ci nadal
niewygodnie, usiądź na krześle z prostym oparciem, z obiema
stopami płasko na podłodze. Teraz zamknij oczy i skieruj uwagę
w głąb siebie. Odczuj mocne osadzenia pośladków, nóg i stóp
podczas ich kontaktu z poduszką, krzesłem albo podłogą. Z tej
silnej pozycji wyjściowej bez naprężenia unieś delikatnie
kręgosłup. Uwolnij się z wszelkiego napięcia barków, centrować
na oddychaniu, aby nabrało ono własnego rytmu. Wyobraź sobie, że
podczas wdechu napełnia się dolna część brzucha — miejsce hara.
Po kilku oddechach zacznij sobie uprzytamniać, że podczas wydechu
oddech płynie z hara w górę klatki piersiowej, przez barki w dół
wzdłuż ramion i na zewnątrz z twoich rąk. Wyobraź sobie oddech
jako strumień energii lub światła.
MASAŻ
Masaż oznacza dzielenie się dotykiem - ręce na ciele, głowie,
rękach i stopach. Masowanie sięga poprzez skórę, nawet głębiej
niż do mięśni i kości. Dobry, troskliwy masaż wnika do głębi
twojego jestestwa. Rodzaj masażu, jakiego tu uczymy, jest często
nazywany holistycznym (całościowym) albo intuicyjnym, w
odróżnieniu od masażu szwedzkiego, sportowego. Masaż holistyczny
traktuje organizm pacjenta jako całość. Stosowane w nim ruchy są
wolniejsze, bardziej medytacyjne. W masażu tym pierwszorzędne dla
efektu leczenia mają zarówno postawa masującego i masowanego, jak
też związek między nimi. Biorca musi być odprężony, ale czujny,
skoncentrowany na dotyku dawcy, natomiast dawca powinien starać
się pozostać skupionym, odnoszącym się do zabiegu z autentyczną
troską. Masaż podstawowy, przedstawiony w tym rozdziale,
podzielony jest na sposoby działania i części ciała, aby było
łatwiej się uczyć, ale nie trzeba się tego trzymać zbyt sztywno.
Przyjmujący musi je odczuwać jako ciąg działań, przechodzących
gładko jedno w drugie. Pamiętaj, że każde twoje napięcie lub
niezręczność zostaną odczute przez partnera. Jeżeli będziesz
poruszać całym ciałem, wychodząc z bioder, a nie wyłącznie
ramionami i rękami, szybko się przekonasz, że masz ręce
rozluźnione, a ruchy bardziej naturalne. Wraz z nabieraniem
doświadczenia będziesz sam wymyślał nowe ćwiczenia i rozwijał
własny język dotykania. Będące pod twoimi rękami ciało podsuwa
ewentualne nowe ruchy. Podczas masażu pytaj, co sprawia
przyjemność, ale nie przeznaczaj zbyt wiele czasu na rozmowy.
Im wolniejsze i bardziej rytmiczne są twoje ruchy, tym bardziej
odprężony i bezpieczny czuje się pacjent. Staraj się, abyś
podczas uczenia się sam też był masowany, abyś nabrał
doświadczenia w odbieraniu różnego tempa i ucisków. Dobry masaż
wpływa na wszystkie poziomy twojej istoty. Fizycznie wynikające
z niego pożytki obejmują: rozluźnienie i tonizację twoich mięśni,
pomoc w przepływie żylnym, pobudzenie przepływu chłonki i
napięcie tkanki łącznej stawów. Masaż holistyczny wpływa także
na ośrodki energii (chakra) ciała (str. 1 89). Na poziomie
psychiki masaż nie tylko niweczy stres i lęki, ale pomaga ci stać
się bardziej świadomym własnego ciała jako całości, jego części,
z którymi masz kontakt, i tych, które sprawiają wrażenie
„odciętych". Kiedy sobie uświadomisz, gdzie znajdują się blokady
twojej energii, będziesz mógł podjąć próbę integracji ciała, a
rozwijając lepszy obraz samego siebie - przejąć odpowiedzialność
za własne szczęście i zdrowie. Opiekuńczy masaż daje wrażenie
dobrego samopoczucia, zaufania i radości. Może on wyzwolić dużo
energii, trwonionej dotąd w napięciach, i wpłynąć głęboko na
postawę ciała oraz wyraz twarzy przez przekształcenie
zadawnionych nawyków (Odczytywanie ciała, str. 167-179).
Emocjonalny aspekt masażu jest niezwykle ważny. W sferze
intelektualnej korzyści przynoszone przez masaż są trudne do
opisania, ponieważ mówi się o czymś, nie dającym się zdefiniować:
istocie, „sile życiowej", całości, która jest czymś więcej niż
sumą części. Nierzadko w czasie masażu holistycznego dawca i
biorca osiągają stan podwyższonej świadomości.
Smarowanie olejkiem 28
Kiedy przystępujesz do pracy nad kolejną nową częścią ciała,
zaczynasz od smarowania jej olejkiem lub oliwą. Pozwala to na
gładkie przesuwanie rąk. Oprócz tego odżywia ono skórę. Wiele
osób początkowo przesadza z ilością tłuszczu. Do smarowania skóry
wystarcza cieniutka warstewka. Jeżeli ciało masowanego „pływa"
w olejku, nie osiągniesz z nim odpowiedniego kontaktu. Większość
okolic ciała trzeba natrzeć olejkiem lub oliwą jeden raz. Tylko
większe powierzchnie, jak plecy albo okolice owłosione, np.
przednia powierzchnia nóg, wymagają jej nieco więcej. Ponieważ
olejek, każdego rodzaju, jest szybko absorbowany przez skórę,
każdą okolicę ciała naciera się oddzielnie — nie wszystkie naraz
— długimi, ślizgającymi się ruchami.
Olejki i pojemniki
Nie trzeba kupować gotowego olejku do masażu, który może być
drogi. Można z powodzeniem korzystać z olejów roślinnych, np.
słonecznikowego albo szafranowego. Olejek migdałowy jest bardzo
przyjemny, ale kosztowny. Oliwa z oliwek jest trochę zbyt lepka.
Można korzystać także z olejków mineralnych, np. oliwki dla
dzieci, ale wchłaniają się one trudniej. Jeżeli używasz zwykłej
oliwy, możesz nadać jej zapach jakimś olejkiem, dodając 5 kropli
na objętość kieliszka. W aromaterapii zawierające substancje
roślinne olejki wciera się w skórę w określonych celach
leczniczych. Osoby, które nie mają doświadczenia z aromaterapią,
powinny stosować „bezpieczne" olejki odprężające, np. lawendowy,
rumiankowy albo sandałowy, ponieważ niektóre olejki „zasadnicze"
są przeciwwskazane w pewnych przypadkach. Trzymaj olejki w
zakorkowanej butelce albo w zakręcanym pojemniku plastykowym,
ten ostatni jest wygodniejszy, bo jest mniejsza szansa rozlania
olejku. Jeśli nie masz nic odpowiedniejszego, musi wystarczyć
mała waza albo spodek. Trzeba jednak uważać, żeby go nie
przewrócić, zwłaszcza gdy się pracuje na podłodze.
Przygotowania
Na samym początku masażu powstaje nastrój, który będzie panował
w czasie całej sesji. Warto więc dobrze się przygotować. Jeżeli
to możliwe, ogrzej olejek zawczasu — wstaw zbiornik do gorącej
wody albo postaw go przed grzejnikiem. Pamiętaj o trzymaniu
olejku w bezpiecznym miejscu, abyś nie przewrócił zbiornika.
Przed smarowaniem powinieneś się skoncentrować (str. 25), potem
połóż na krótko ręce na głowie lub ciele pacjenta, by nawiązać
z nim pierwszą łagodną więź. Następnie nalej na dłoń pół łyżeczki
olejku. Trzeba wtedy trzymać ręce dość daleko od pacjenta, aby
przypadkiem nie pobrudzić go. Nalewanie olejku (powyżej)
Trzymając ręce dość daleko od ciała partnera, nalej trochę olejku
na dłoń. Potrzyj obie dłonie, aby rozprowadzić olejek, potem
opuść je spokojnie i masuj długim ruchem (str. 30).
Nawiązywanie i zrywanie kontaktu
Wrażliwość, z jaką nawiązujesz albo zrywasz kontakt z partnerem,
jest niezwykle ważna. Po posmarowaniu rąk opuść je powoli, jak
spadochrony, ku tej części ciała, którą masz smarować. Kiedy
poczujesz ciepło lub energię, otaczające ciało, zanim je
dotkniesz, pacjent może odczuwać nad sobą obecność twoich rąk.
Dotykaj jego ciała rękami rozluźnionymi, a kiedy będziesz chciał
dobrać więcej olejku albo przejść do innej części ciała, niech
ich odrywanie będzie łagodne. Niektóre szkoły masażu radzą
utrzymywanie zawsze podczas pracy kontaktu choćby jedną ręką, ale
jeśli postępujesz łagodnie, nie jest to niezbędne. Zwłaszcza,
jeżeli pacjent leży na podłodze, lepiej jest przerwać kontakt
podczas rozpoczynania masowania następnej części ciała, nie jest
bowiem łatwo zmienić pozycję bez potrącenia osoby masowanej.
Ruchy podstawowe 30
Masaż całego ciała składa się ze stosunkowo małej liczby różnych
ruchów, powtarzanych w rozmaity sposób zgodnie z tym, co jest
wskazane dla masowanej części ciała. W celu ułatwienia
podzieliliśmy te ruchy na cztery główne typy - gładzący, średnio
głęboki, głęboki i uderzający. Fachowo są one nazywane:
gładzeniem, ugniataniem, rozcieraniem i oklepywaniem. Uważaj je
za ABC] masażu, z którego możesz budować własną mowę dotyku.
Ucząc się nowych ruchów, nie przejmuj się zbytnio samą techniką.
Znacznie ważniejsze jest zdawanie sobie sprawy z tego, co
wyczuwasz rękami i pozwolenie sobie na ruchy ramionami w stałym,
rytmicznym tańcu w przód i w tył. Zanim przystąpisz do masowania
innej osoby, wypróbuj te ruchy na własnych nogach, siedząc na
podłodze. Jest to przyjemne i pozwala poznać, jak odczuwa ruchy
zarówno osoba dająca, jak i przyjmująca. Ćwicz, stosując różne
stopnie uciskania, a nade wszystko staraj się nadawać rytm, tak
aby ręce przechodziły od jednego ruchu do drógiego bez
przerywania kontaktu z pacjentem.
Ruchy gładzące (Effleurage)
Jak hile przesuwające się nad skatami, ręce w tych delikatnych,
rytmicznych ruchach ślizgają się po skórze. Wykonuje się je we
wszystkich okolicach ciała jako początek i zakończenie masażu lub
jako ruchy łączące podczas przechodzenia z jednej czynności do
drugiej. Nie działają one nigdy w głąb mięśni. Długi ruch jest
szeroki, płynny i łagodzący. Wykonuje się go w każdej okolicy
ciała do rozprowadzenia olejku i do ogrzania oraz rozluźnienia
danej okolicy. Ręce mogą zakreślać szerokie kręgi, jakby
wykonywały miniaturowe okrążanie piersi. I tak ruch służy do
bardziej równomiernego rozprowadzenia olejku. Oba typy ruchów
wykonuj rękami rozluźnionymi, tak aby całą powierzchnią dotykały
ciała osoby masowanej. Gładzenie rozstawionymi palcami jest
krótkim, delikatnym ruchem, „czeszącym" powierzchnię skóry.
Stosujesz go do stopniowego przerwania kontaktu; ruchy wygasają,
jak echo czegoś, co działo się przedtem.
Ruch długi
Opuść ręce, aby spoczęły przez kilka sekund na ciele partnera.
Potem trzymając je razem, przesuwaj powoli wzdłuż, klatki
piersiowej albo kończyny, dostosowując się do krzywizn ciała.
Kiedy dochodzisz do granicy naturalnego zasięgu swoich rąk,
rozsuń je i wróć wzdłuż boków. Zakreśl koło, aby powtórzyć ruch.
„Czesanie"
„Czesz" skórę partnera lekko końcami palców
raz jednej, raz drugiej ręki. Ramiona i ręce muszą być
rozluźnione, abyś mógł objąć dużą powierzchnię ciała bez
zmieniania pozycji.
Zakreślanie szerokich kół
Zakreślaj dłońmi możliwie szerokie koła wzdłuż ciała partnera.
Niech koła te nakładają się na siebie, żeby powstała nierozerwalna spirala.
Ugniatanie (Petrissage)
Po wykonaniu ruchów gładzących przystępujesz do pracy nad głębiej
leżącymi mięśniami, ugniatając, rozciągając i uciskając. Podczas
wykonywania każdej z tych czynności jedna ręka naśladuje ruchy
drugiej w powtarzającym się stale rytmie, rozluźniając mięśnie,
usuwając zbędne produkty przemiany materii i wspomagając krążenie
w naczyniach krwionośnych i chłonnych. Ugniatanie polega na
naprzemiennym ściskaniu i rozluźnianiu okrężnym szerokim ruchem
mieszczących się w dłoni mięśni. Przyczynia się to do naciągania
i rozluźniania miękkich, umięśnionych części ciała, np. pośladków
i ud. Rozciąganie jest ruchem unoszącym, wykonywanym na bokach
klatki piersiowej i kończyn. Podczas uciskania ręce posuwają się
ku sobie z przeciwnych stron, przez co mięśnie są najpierw
wynoszone w górę, a potem rozciągane.
Ugniatanie
Posługując się całymi rękami, chwytaj na zmianę i ugniataj
fragmenty mięśnia — jedna ręka puszcza, fragment, który chwyciła,
druga zaczyna nowy chwyt, nie odrywając rąk od ciał. W sposób
ciągły zmieniaj ręce, tak jakbyś ugniatał ciasto.
Rozciąganie
Połóż jedną rękę nisko na boku pacjenta, dotykając podłogi lub
stołu końcami palców, drugą rękę trzymaj w pobliżu. Rozciągaj na
zmianę jedną to drugą ręką, za każdym razem nakładając je na
miejsce, w którym druga była uprzednio. Wykonuj ruchy rytmicznie
i posuwaj się wzdłuż boku.
Uciskanie
Połóż lewą rękę na najbliższym sobie boku pacjenta (kłąb dłoni
do dołu), a prawą na dalszym boku (palce w dół). Teraz lewą rękę
posuń silnie do przodu, a prawą dociągnij do tyłu (A). Nie
przerywając, zmień kierunek i przesuń ręce w tył w stosunku do
boku przeciwnego (B). Poruszaj się powoli każdym kolejnym ruchem,
Rozcieranie (Friction)
Te głębokie i zogniskowane ruchy rozciągania wykonuje się
kciukami, koniuszkami palców lub kłębami dłoni, aby wniknąć
prosto do tkanki, w której mogą się znajdować ukryte napięcia.
Uspokoiwszy i odprężywszy pacjenta szerokim, lekkim gładzeniem
i ruchami o średnim zasięgu w głąb, wnikasz teraz ruchami
głębokiego zasięgu pod warstwę mięśni powierzchownych albo
pracujesz wokół stawów. Istotne jest, aby sięgać głębiej
stopniowo. Ogólnie biorąc, zorientujesz się, że ciało jest mniej
kruche niż myślisz, ale ludzie bardzo się różnią poziomem
tolerancji. Chociaż czasem jest skuteczne dojście do granicy
bólu, może być przeciwwskazane przekroczenie jej. Aby wykonać
każdy z ruchów pokazanych na rycinach, skoncentruj uwagę na tych
częściach rąk, z których musisz skorzystać. Wykorzystuj masę
własnego ciała do wzmocnienia uciskania: niech twoje ręce będą
luźne, ale mocne.
Rozcieranie kciukami
Wciskaj kłęby kciuków w mięśnie pacjenta, wykonując krótkie
ruchy głębokie albo małę okręgi, zależnie od okolicy, którą
masujesz. Ustaw kciuki jeden za drugim, ale posuwaj je trochę
dalej po każdym ruchu, tak żeby w końcu wymasować sporą
powierzchnię.
Uciskanie koniuszkami palców
'Nakreślaj drobne elipsy koniuszkami palców wokół stawów
pacjenta. Miej świadomość, że nie gładzisz powierzchni skóry, ale
poruszasz tkanki głębokie.
Uciskanie kłębami dłoni
Wciśnij kłęby dłoni delikatnie, ale głęboko w mięśnie pacjenta,
posuwając jedną rękę tuż za drugą. Niech poruszają się one
rytmicznie na przemian.
Oklepywanie
W ramach masażu holistycznego oklepywanie — w odróżnieniu od
innych metod — pobudza raczej niż rozluźnia. Z samej nazwy
wynika, że polega ono na szybkich, rytmicznych uderzeniach,
powtarzanych obiema rękami na zmianę. Oklepywanie dłonią, ułożoną
w postaci miseczki, jest głośne; oklepywanie zaś krawędziami rąk,
piąstkowanie i szczypanie są spokojniejsze. Główną wartością
oklepywania jest pobudzanie miękkich części ciała, np. ud lub
pośladków, poprawianie sprężystości skóry i krążenia. Zanim
zaczniesz wykonywać oklepywanie na dolnej części ciała, sprawdź
je na własnej nodze. Przed rozpoczęciem rozluźnij ręce oraz
nadgarstki i wypróbuj różne tempo oraz siłę nacisku.
Oklepywanie
nie zawsze jest przydatne. Pozostaw je na przypadki, w których
wskazane jest działanie silne.
Oklepywanie krawędziami rąk
Najpierw potrząsaj trochę rękami, aby je rozluźnić. Potem uderzaj
nimi na zmianę i dość szybko ruchami w górę i w dół (dłonie
zwrócone do siebie, palce złożone luźno). Zaczniesz oklepywać
mięśnie bezpośrednio, aż wpadniesz w odpowiedni rytm.
Piąstkowanie
Luźno zwiń ręce w pięści, następnie powtarzaj rytmicznie
uderzenia ich zewnętrznymi powierzchniami. Niech ręce będą dość
luźne, ale z pewną siłą poruszają się w> górę i w dół.
Oklepywanie rękami złożonymi w formie miseczek
Ułóż ręce jak miseczki, mając palce wyprostowane. Wykonuj kolejno
szybkie uderzenia, jak w zabiegach poprzednich. Miseczkowato
ułożone ręce chwytają w pułapkę powietrze przy skórze, potem
uwalniają je z głośnym dźwiękiem.
Szczypanie
Na zmianę skub Lub szczyp małe fragmenty mięśnia
kciukiem i czubkami pozostałych palców. Mięśnie powinny łatwo
przesuwać się między palcami.
Podstawowy cykl masażu 36
Podczas nauki masażu zrozumienie i zapamiętanie kolejności
działań stanie się łatwiejsze, jeśli poznasz je dokładnie.
Zaczynasz od masażu tylnej powierzchni ciała, posuwając się od
głowy do stóp, potem obracasz masowanego i masujesz przód jego
ciała, również od góry w dół. Na ciąg składa się siedem
określonych okolic - dwie na tylnej powierzchni ciała, pięć na
przedniej. Kończymy, łącząc całe ciało. Niezależnie od tego, jaką
okolicę masujesz, porządek postępowania jest ten sam. Najpierw
starannie smarujesz olejkiem jedną część ciała, potem zaczynasz
od ruchów lekkich i szerokich, przechodzisz do bardziej
swoistych, kończysz znowu lekkimi. Wykonując pełny masaż,
wpływasz na wiele układów ciała, w tym nerwowy, na krążenie
chłonne i żylne oraz na „subtelną energię" (str. 180-189). Masaż
tradycyjny pracuje „ku sercu" i wspomaga krążenie żylne. Ponieważ
jednak tutaj interesujemy się rozluźnianiem i zrównoważaniem
wielorakich procesów, nasza kolejność działania opiera się na tej
regule tylko wtedy, gdy jest to szczególnie wskazane. Na przykład
ramiona i nogi masujesz ruchami silniejszymi w kierunku serca i
lżejszymi od serca, aby ułatwić dopływ krwi do tego narządu.
Ostrzeżenie. Istnieje wiele chorób, w których masaż jest
przeciwwskazany. Są to: zmiany skórne (np. czyraki, półpasiec
albo świerzb); rozległe siniaki; żylaki; gorączka; obrzęki lub
stany zapalne; świeże blizny; nowotwory albo wszelkie guzy
jeszcze nierozpoznane; zaburzenia naczyniowo-sercowe (np.
zakrzepowe zapalenie żył). Nie trzeba jednak zupełnie rezygnować
z masażu. Delikatne masowanie bowiem niezmienionych okolic ciała
może być bardzo uspokajające i miłe. Zawsze jednak, kiedy nie ma
pewności, czy masaż jest pożądany, należy poradzić się lekarza.
1. Plecy
Masaż pleców najpierw dotyczy całej ich powierzchni, a potem
koncentrujesz się na mniejszych fragmentach. Są to kolejno:
łopatki górna, potem dolna, część pleców, pośladki i boki
tułowia, a na końcu kręgosłup.
2. Tylna powierzchnia nóg
Z kolei masuje się tylną powierzchnię nóg. Zaczynasz od
smarowania olejkiem obu ich jednocześnie. Ale jeśli korzystasz
z prześcieradeł, wtedy smarujesz każdą nogę osobno. W każdym
przypadku po posmarowaniu każdą nogę masujesz oddzielnie,
ułatwiając odpływ z niej krwi. Następnie ściskasz ją, postępując
od góry.
3. Barki, szyja i szczyt głowy
Masowanie przedniej powierzchni ciała zaczyna się od barków —
masuje się je jednocześnie od przodu i od tyłu. Potem, po
odwróceniu masowanemu głowy w bok, pracuje się na każdym barku
oddzielnie. Kończy się masaż tej okolicy masażem całej skóry
głowy.
4. Twarz
Tu zaczynaj od czoła i przesuwaj się od podbródka, zawsze
działając od środka ku bokom. Uważaj na oczy, nos, żuchwę,
mięśnie żwacza i uszy.
5. Ramiona i ręce
Każde ramię masuje się oddzielnie. Podobnie jak w przypadku nogi,
najpierw posuwasz się w górę kończyny, aby pobudzić odpływ krwi
żylnej, potem ugniatasz ku dołowi i kończysz masażem nadgarstka
i ręki.
6. Przód tułowia
Po skoncentrowaniu się na klatce piersiowej i bokach tułowia
przesuwasz się ku dołowi i okrążasz brzuch, potem masujesz do
góry długimi, posuwistymi ruchami.
8. Ruchy „łączące"
Na koniec „ łączysz " wszystkie części ciała albo długimi ruchami
„łączącymi", albo kładąc na krótko ręce na dwóch oddalonych
częściach ciała.
7. Przednia powierzchnia nóg
Po natarciu olejkiem, podobnie jak w przypadku tylnej powierzchni
nóg, posuwasz się ku górze, aby ułatwić odpływ żylny, okrążasz
po drodze rzepkę i potem znowu ugniatasz podudzie i kończysz
zabieg na stopie.
Przykrycia i podkładki 38
Nic nie daje milszego i bardziej luksusowego uczucia podczas
masażu niż przykrycie miękkim, ciepłym prześcieradłem
kąpielowym. Podczas zabiegu w gabinecie przykrywa się nim
okolice, których się nie masuje, aby zapewnić intymność i ciepło.
Partnerzy lub przyjaciele będą odpoczywać lepiej, jeżeli tylko
jedna część ich ciała zostanie odsłonięta. Warto jest nauczyć się
odpowiedniego układania prześcieradeł, jeżeli masowanego krępuje
obnażanie się albo jeśli osoba starsza lub wątła jest wrażliwa
na chłód. Potrzeba dwóch prześcieradeł kąpielowych, które powinny
być ogrzane przez uprzednie położenie na kaloryferze. Przydałoby
się także mniejsze przykrycie dla pań, które wolałyby mieć
zakryte piersi podczas masowania tułowia. Odpowiednio ułożone
poduszki lub jaśki zwiększają wygodę osób poddawanych masażowi.
Są one mniej ważne dla osób młodych, łatwiej dostosowujących się.
Zawsze jednak podłożenie czegoś pod kolana osobom z bólami
okolicy krzyżowej ma istotne znaczenie (str. 39).
Zasady posługiwania się prześcieradłem
W masażu uprawianym zawodowo są one proste. Odsłania się tylko
te część ciała pacjenta, którą właśnie zamierzasz masować, reszta
pozostaje przykryta. Po zakończeniu masażu danej okolicy,
przykrywa się ją także. Sposób posługiwania się, układania i
składania prześcieradła wymaga tej samej wrażliwości i
świadomości, co cały masaż. Nie rzucaj go niedbale na ciało
pacjenta i nie ściągaj nagle. Na tych dwóch stronach pokażemy
dokładnie technikę przykrywania i odkrywania różnych okolic
ciała, zgodnie z kolejnością masowania. W domu skorzystasz z tych
technik, które uznasz za najbardziej pomocne; na tym etapie nie
musisz uczyć się i stosować ich wszystkich.
1. Barki i górna część pleców
Zaczynasz od przykrycia pacjenta dwoma prześcieradłami
kąpielowymi. Dolne połóż, pionowo w dół ciała, zakrywając
pośladki i nogi, a górne poziomo przez plecy i ramiona. Aby
zacząć masaż barków i górnej części pleców, po prostu zdejmij
górne prześcieradło.
2. Dolna część pleców i pośladki
Odsłoń jeden pośladek i biodro. Powtórz to samo po stronie
przeciwnej. Ten kształt „gołębia z papieru
" daje dostęp do dolnej części pleców i pośladków, bez
odsłaniania bruzdy między pośladkami. Po wymasowaniu całych
pleców i pośladków rozłóż rogi z powrotem i połóż górne
prześcieradło. Uwaga. Jeżeli pacjent ma na sobie kalesonki, po
uzyskaniu zezwolenia zsuń je uważnie poniżej prześcieradła. Po
wymasowaniu pośladków naciągnij je z powrotem i dopiero wtedy
zacznij masować nogi.
3. Tylna powierzchnia nóg
Odwiń górny róg prześcieradła, aby odsłonić jedno biodro, a
dolnym przykryj nogę przeciwną, tak byś uwidocznił jedną całą
nogę i biodro. Po wymasowaniu przykryj ją znowu i masuj drugą.
4. Obracanie się
Kiedy masowany ma się odwrócić, najlepiej zdjąć dolne
prześcieradło zupełnie i docisnąć górne do stołu swoimi nogami.
Teraz sięgnij na stronę przeciwną, chwyć przykrycie za część
górną i dolną. Podnieś je dostatecznie
wysoko, aby partner obrócił się wygodnie, a jednak pozostał
przykryty. Potem połóż je delikatnie na górną część ciała i
przykryj część dolną.
5. Przednia część barków i szyi
Zwiń do dołu górne przykrycie, aby odsłonić klatkę piersiową tuż
ponad piersiami. Potem masuj całą tę okolicę. Gdy dojdziesz do
twarzy, możesz nakryć górę klatki piersiowej, zasłaniając obydwa
barki, aby zapewnić ciepło. Pozostaw mały „kołnierzyk " wokół
szyi, aby nie uciskać gardła.
6. Przód tułowia i nogi
Jeżeli masujesz kobietę, której nie krępuje obnażenie piersi,
zdejmij przykrycie górne i masuj przód tułowia. Po zakończeniu
połóż ponownie prześcieradło i zabierz się za masowanie tylnej
powierzchni nóg. Odsłaniaj po kolei każdą z powierzchni.
7. Ramiona
Odwiń prześcieradło do dołu z górnej części klatki piersiowej,
jedną stroną zakryj jednak bark. Potem obnaż jedno ramię,
odkładając przykrycie w poprzek tułowia. Będziesz miał dostęp do
całego ramienia i barku. Po masażu przykryj je i rozpocznij
masowanie strony przeciwnej. Uwaga. Jeżeli kobieta woli mieć
piersi przykryte, połóż na nich zwinięty ręcznik i zsuń
delikatnie dolne przykrycie. Masuj oddzielnie klatkę piersiową
ponad ręcznikiem
Poduszki i jaśki
Podkładki mogą zapewnić wygodę masowanego. Przed rozpoczęciem
masażu podłóż poduszkę pod stopę, aby podeprzeć stawy skokowe
osoby leżącej na brzuchu. Jeżeli szyja jest sztywna, może być
potrzebna poduszeczka pod górną część klatki piersiowej, aby
zmniejszyć napięcie, gdy głowa jest obrócona na jedną stronę.
Poduszka pod biodrami może ulżyć osobom z bólem krzyża. Kiedy
masowany obraca się, poduszkę spod stawów skokowych przesuń
poniżej kolan, aby ulżyć okolicy krzyża. Jeżeli głowa leżącego
na plecach opada nadmiernie w tył, to także należy podłożyć mu pod głowę poduszeczkę.
Masaż 40
Plecy
Plecy są główną podtrzymującą częścią ciała, strefą o wielkiej
mobilności i sile. Ponieważ są one lepiej chronione niż miękkie
tkanki przodu tułowia, stanowią najlepszą okolicę do rozpoczęcia
masażu. Zanim przystąpisz do pracy nad bardziej wrażliwą przednią
stroną ciała, partner będzie już bardziej ufny i odprężony. Plecy
są jedyną wielką przestrzenią do masowania i jako takie zasługują
często na więcej czasu i uwagi niż inne okolice ciała. Ponieważ
masując plecy pobudzasz nerwy dochodzące do wszystkich części
ciała, większość ludzi doznaje głębokiej ulgi po dokładnym masażu
pleców. Konieczne jest, abyś czuł wygodę i łatwo mógł sięgać do
każdej części pleców. Aby uniknąć zmęczenia, musisz poruszać się
całym ciałem. Nie posługuj się wyłącznie ramionami i barkami.
Ponieważ -jak wspomniano - masaż zaczyna się od pleców, na nich
właśnie przyzwyczajasz pacjenta do swego dotyku, a sam
zapoznajesz się z jego ciałem.
Smarowanie olejkiem
Aby masować plecy, osobę masowaną ułóż na brzuchu, z ramionami
po bokach. Podłóż jej podkładki pod stawy skokowe, a jeżeli szyja
pacjenta jest trochę sztywna, także pod górną część klatki
piersiowej. W przypadku bólu krzyża podłóż poduszkę pod biodra.
Sam ustaw się przy głowie masowanego i koncentruj się kilka minut
przed rozpoczęciem smarowania długimi ruchami. Ruchy te nie tylko
rozprowadzają olejek i rozgrzewają plecy, ale także zapoznają cię
z ciałem pacjenta. Podczas powolnych ruchów na jego ciele zamknij
oczy i uświadamiaj sobie różne doznania twoich rąk — miękkość
skóry, kształt kości i mięśni, ich spoistość i napięcie. Niech
masowanie stanie się przygodą, wyprawą badawczą. Uwaga. Jeżeli
korzystasz z prześcieradeł, przykryj osobie masowanej nogi i
pośladki (str. 38).
Ruchy długie
Delikatnie połóż ręce na górnej części pleców pacjenta. Następnie
zginając się od bioder do przodu, posuwaj się w dół ku środkowi
ciała., wzdłuż kręgosłupa. Przy jego podstawie rozsuń ręce i
okrążaj pośladki. Potem wracaj, przeciągając ręce powoli z boku,
w poprzek barków. Powtarzaj to aż do chwili dokładnego
rozsmarowania olifki.
42 MASAŻ
Masowanie barków od strony głowy
Po posmarowaniu olejkiem pleców zaczynasz masaż barków.
Rozpocznij od tego barku, w stronę którego patrzy osoba masowana.
Najpierw zakreślaj koła wokół łopatki i górnej bocznej
powierzchni klatki piersiowej. Następnie ugniataj wszystkie
umięśnione okolice barków. Stopniowo zwiększaj ucisk, wykonując
kciukiem ruch obrotowy u podstawy szyi i na mięśniu czworobocznym
(str. 183). Zatrzymuj się na każdym punkcie napięcia, jakie
wyczujesz, stosując na przemian szerokie ruchy łagodzące. Zakończ
głębokimi uciskami kciuków wzdłuż bocznej granicy kręgosłupa.
1. Ugniatanie barku
Używaj rąk na zmianę, rytmicznie ściskaj i chwytaj fragmenty
mięśnia. Uciskaj wokół łopatki i wzdłuż znajdującego się z tej
samej strony boku klatki piersiowej, a następnie sam bark wzdłuż
jego konturów.
2. Uciskanie kciukiem podstawy szyi
Zacznij uciskać głębiej kciukami na szczycie barku i u podstawy
szyi. Wykonuj małe, silne ruchy, wnikając stopniowo w głąb, aby
pokonać wszelkie napięcia. Uważaj, czy pacjent akceptuje siłę
twego ucisku.
3. Uciskanie kciukiem wzdłuż kręgosłupa
Zaczynając od podstawy szyi, przesuwaj na przemian kciuki wzdłuż
rowka przy kręgosłupie; wykonuj krótkie, silne ruchy. Przesuwaj
się ku środkowi pleców, następnie przesuń ręce z powrotem do podstawy szyi.
PLECY 43
4. Postępowanie pod brzegiem łopatki
Trzymając jedną rękę pod barkiem, palcami drugiej ręki pracuj
wokół łopatki. Zacząwszy od górnej części barku, posuwaj się
powoli wzdłuż wewnętrznego brzegu łopatki, ugniatając pod jej
brzegiem tak mocno, jak się tylko uda. Powtórz to kilka razy.
Masowanie barków od boku
Teraz, zmień pozycję, aby wykonywać masaż tego samego barku od
boku, patrząc się na tył głowy partnera. Delikatnie unieś jego
przedramię do dolnej części pleców. Połóż mu swoją
rękę na plecach, a drugą wsuń mu pod staw barkowy — lewa ręka pod
lewy staw i odwrotnie. Po wyizolowaniu łopatki przez jej
uniesienie zacznij swobodną ręką masować na jej powierzchni i
wokół niej. Po ściskaniu palcami wzdłuż grzebienia łopatki i
ugniataniu tylnej powierzchni szyi przełóż delikatnie ramię
partnera z pleców i zmień swoją pozycję przy jego głowie. Pomóż
mu delikatnie odwrócić głowę w drugą stronę i powtórz zabiegi na
drugim barku.
5. Uciskanie powierzchni łopatki
Teraz koniuszkami palców zakreślaj małe, głębokie koła na
powierzchni grzbietowej łopatki. Powtórz to kilkakrotnie na całej
powierzchni.
6. Ściskanie grzebienia łopatki
Grzebień łopatki przebiega poziomo przez jej górną połowę. Po zlokalizowaniu go masuj,
postępując wzdłuż niego kilkakrotnie od szyi na zewnątrz,
szczypiąc silnie kciukiem i pozostałymi palcami.
7. Ugniatanie szyi
Kciukiem i pozostałymi palcami chwyć mięśnie podstawy szyi
i ugniataj je, a następnie silnie
samą szyję. Powtórz punkty 1-7po stronie przeciwnej.
Okolica krzyżowa i pośladki
Aby masować okolice krzyżową i pośladki, musisz znowu zmienić
pozycję u boku pacjenta i znaleźć się na wysokości jego ud.
Najpierw starannie ugniataj okolice krzyżową. Następnie przed
przejściem ku górze po boku tułowia masuj jeden pośladek. Okolica
krzyżowa jest częstym siedliskiem napięcia i bólu. Ma ona
łączność z ośrodkiem hura (str. 189). Ból okolicy lędźwiowej
często odzwierciedla kłopoty związane z kontaktem z Ziemią,
poczuciem bezpieczeństwa i sprawami płciowymi. Dobrym sposobem
wypełnienia tej serii zabiegów, po uniesieniu boków, jest
przejście gładzącym ruchem od barku w dół do stopy na drugą
stronę, powtórz zabieg na drugim pośladku i boku pacjenta. Uwaga.
Jeżeli stosujesz przykrywanie, odsłoń okolice krzyżową i
pośladki.
8. Ruchy okrężne wokół krzyża i lędźwiowego odcinka kręgosłupa
Na zmianę jedną i drugą ręką zataczaj kręgi wokół
części krzyżowej i lędźwiowej kręgosłupa. Wykonuj ugniatanie
płaską dłonią. Poruszaj się przy tym, wykonując ruch wahadłowy
miednicy z boku na bok.
9. Wygniatanie pośladków
Przesuwaj ręce wzdłuż pośladka jak najdalej od siebie i zacznij
głęboko ugniatać, chwytając fragmenty mięśni to jedną, to drugą
ręką. Ściskając i wyciskając, pracuj na całym pośladku. t*.
10. Oszczypywanie pośladków
Na zmianę to jedną, to drugą ręką chwytaj niewielkie fragmenty
mięśnia kciukiem i pozostałymi palcami. Staraj się utrzymać dość
szybki, ale regularny rytm. Ręce i nadgarstki powinny przy tym
być luźne.
11. Rozciąganie boków
Zaczynając od pośladków, na zmianę -to jedną, to drugą ręką
—pociągaj boki w górę, ile się da. Uważaj, aby zawsze tylko jedna
ręka była w kontakcie z ciałem.
PLECY 45
Kręgosłup
Masaż kręgosłupa wykonywany jest: ruchem szerokim (tzw. kołyszący
się koń) o dwóch częściach — łagodzącej i bardziej pobudzającej,
długim ruchem rozcierającym, zmniejszającym napięcie wokół
kręgów, w końcu ruchem łączącym, wykonywanym przedramionami,
przynoszącym uczucie jednolitości całych pleców. Ogólnie biorąc,
unikasz bezpośredniego uciskania kręgosłupa, działasz po obu jego
stronach. Twoje ręce usuwają każde napięcie, jakie napotkasz.
12. „Kołyszący się koń"
Połóż jedną rękę na drugiej i silnie ugniatając, posuwaj się
wzdłuż kręgosłupa od kości krzyżowej do szyi. Koniuszkami palców
wskazujących i środkowych uciskaj obie strony kręgosłupa.
Jedna ręka nakłada się na szlak drugiej. Tak posuwaj się
stopniowo w dół wzdłuż całego kręgosłupa i odejmuj ręce na
wysokości kości ogonowej.
13. Nacieranie wzdłuż kręgosłupa
Zataczaj kciukami małe głębokie koła po obu stronach kręgosłupa.
Ugniataj głęboko nimi dołki u podstawy czaszki.
14. Uciskanie przedramionami
Ułóż przedramiona wewnętrzną stroną pośrodku pleców partnera.
Powoli rozsuwaj je: jedno w kierunku szyi, drugie — w kierunku
kości krzyżowej. Powtórz to, działając ukośnie i w poprzek
kręgosłupa.
46 MASAŻ
Tylna powierzchnia nóg
Aby dokończyć masaż tylnej powierzchni ciała, przystępuje się do
masowania ud, podudzi i wreszcie stóp. Przekazując energie w dół
aż do stóp, pomożesz pacjentowi uzyskać poczucie więzi z Ziemią
i stabilności. Miękka, umięśniona tylna strona nóg nadaje się
idealnie do ugniatania i uciskania, jeżeli ta okolica jest
szczególnie wrażliwa albo bolesna, może to świadczyć o
dolegliwościach związanych z okolicą krzyżową. Nerw kulszowy
przebiega od splotu krzyżowego prosto w dół, wzdłuż tylnej strony
kończyny dolnej aż do pięty. Masując tylną część nogi, nie tylko
zmniejszasz wrażliwość na dotyk, ale także łagodzisz ból i
sztywność okolicy krzyżowej.
Długie ruchy na obu nogach
Posmaruj ręce oliwą i połóż je na chwilę na tylnej stronie
stawów skokowych. Następnie przesuwaj ręce w górę nad pośladkami
i wokół bioder, potem w dół wzdłuż bocznych powierzchni nóg i
bokami stóp. Oderwij je przy palcach stóp. Wykonaj to jeden lub
dwa razy. Ostrzeżenie, Jeżeli pacjent ma żylaki, można stosować
tylko bardzo delikatny masaż. Silniejszy może zaostrzyć proces
chorobowy.
Smarowanie olejkiem
Klęknij między stopami partnera i zaczynaj smarowanie obu nóg
jednocześnie — odpowiednią ręką odpowiednią nogę. Klęcząc,
pochylaj się w biodrach do przodu podczas posuwania rąk wzdłuż
nóg. Następnie zdecyduj, którą nogę masz masować najpierw i
zajmij miejsce przy jej stopie. Aby dokładnie rozprowadzić olejek
i rozgrzać nogę przed masażem, możesz wykonywać długie ruchy,
mając palce skierowane do góry, albo ułożyć ręce w kształt
miseczki. Uwaga. Jeżeli masowany jest
przykryty, odkrywaj i smaruj każdą nogę oddzielnie (str. 38).
Ręce złożone jak miseczki
Dłonie ułożone na kształt miseczek połóż na tylnej stronie stawów
skokowych, lewą nad prawą, gdy masujesz nogę lewą, i
odwrotnie. Przesuwaj obie ręce ku środkowi) częścią tylnej
powierzchni. Przesuń jedną rękę ponad pośladek, wokół stawu
biodrowego. Drugą masuj wewnętrzną powierzchnię uda. Potem
przesuwaj obie ręce w dół bokami nogi i oderwij od stopy ).
Podczas przesuwania rąk w dół po wewnętrznej stronie uda nie
zbliżaj ich zbytnio do narządów płciowych. Zawsze szanuj
wstydliwość osoby masowanej.
48 MASAŻ
„Półświerszcz" — unoszenie nogi
Oprócz różnych sposobów masowania możesz włączyć do sesji również
ćwiczenia „bierne". Uruchamiają one stawy i napinają mięśnie
przez ustawianie ciała partnera w różnych pozycjach. Uniesienie
nogi typu „półświerszcz" naśladuje analogiczną pozycje stosowaną
w jodze. Jest ono pożyteczne, ponieważ ćwiczy staw biodrowy
i napina mięśnie przodu kończyny. Unosząc nogę partnera, angażuj
nie tylko bark i ramiona, ale całe ciało. Wyginaj nogę tylko do
punktu oporu. Nie powinno być ani naciągania, ani bólu; odnosi
się to zarówno do ciebie, jak i do przyjmującego masaż.
Unoszenie nogi
Przesuń się na zewnątrz podudzia pacjenta i chwyć je od dołu,
jedną ręką za stawy skokowe, drugą tuż ponad kolanem. Powoli
podnoś wyprostowaną nogę tak wysoko, jak długo nie sprawia to
partnerowi przykrości, potem opuść ją ostrożnie. Wykonaj to raz
lub dwa razy.
1. Drenaż nogi
Te czynności wspomagają odpływ krwi do serca. Zajmij miejsce albo
u stopy pacjenta, albo z boku jego nogi i zacznij masaż od stawów
skokowych, najpierw kciukami, a potem kłębami dłoni. Po dojściu
do dołu podkolanowego twoje ruchy powinny być rozleglejsze i
lżejsze. Jeżeli uciśniesz zbyt mocno, rzepka zostanie przyciśnięta
do podłoża, co może być przykre. Masowanie kłębami jest
najskuteczniejsze na tylnej stronie ud i pośladkach, gdzie są
duże mięśnie. Można je stosować także na łydkach.
2. Drenaż za pomocą kciuków
Zacząwszy tuż poniżej łydki, korzystaj na zmianę z kciuków, aby
uciskając, posuwać się w górę do łydki i uda krótkimi, mocnymi
ruchami. Pozostała część ręki powinna być w kontakcie z kończyną,
aby „zakotwiczyć"kciuk.
3. Drenaż za pomocą kłębów rąk
Powoli posuwaj się w górę nogi, uciskając na zmianę szerokimi,
głębokimi ruchami za pomocą kłębów rąk. Wykonuj ruchy ciągłe i
rytmiczne, rozluźniaj ręce.
Masowanie w kierunku stopy
Po pobudzeniu odpływu krwi z nogi przez masowanie aż do stawu
biodrowego zaczynasz powrót w kierunku stopy, ugniatając udo i
łydkę. Po starannym masażu całej nogi możesz. albo pociągnąć ręką
w dół, zachodzącymi na siebie ruchami, albo uciskać wzdłuż
kończyny (str. 32). Tył nogi nadaje się szczególnie do uciskania,
ponieważ nie ma tam przeszkadzających występów kostnych.
4. Ugniatanie nogi
Posługując się naprzemiennymi ruchami obu rąk, chwytaj i ściskaj
fragmenty mięśni w całym udzie i w łydce. Zachowaj stały kontakt
z nogą. Nie musisz odrywać rąk pomiędzy momentami chwytania.
5. Uciskanie wzdłuż nogi
Zaczynając od dołu łydki, równomiernie uciskaj rękami tył nogi.
50 MASAŻ
^
Stawy skokowe
Podobnie jak inne stawy, również i skokowe są często „magazynem"
napięcia, blokującym swobodny przepływ energii między stopami a
podudziami i wyżej. Ludzie o zesztywniałych stawach skokowych
skarżą się na zimne stopy, a ich poczucie więzi z Ziemią bywa
zachwiane (str. 170). Masaż nie tylko przywróci elastyczność i
wspomoże zachowanie kontaktu z Ziemią oraz przepływ energii, lecz
także zmniejszy tendencję do zalegania płynu. Pokazane tu
czynności służą do sprawdzania, a potem zwiększania ruchomości
i elastyczności tego obszaru. Obracanie stawami skokowymi stwarza
poczucie ich giętkości. Zginanie stopy sprawdza napięcie mięśni
i ścięgien. Jeżeli ścięgna podkolanowe są sztywne, nie uda się
wysunąć stopy daleko do przodu. Jeżeli mięśnie prostowniki
przedniej strony są napięte, przesunięcie stopy do tyłu sprawia
ból. Unoszenie podudzia
Aby zająć się stawami skokowymi i stopami, musisz najpierw unieść
podudzia pacjenta. Będąc obok nogi partnera, po-dłuż jedną rękę
pod jego staw skokowy, a drugą połóż mu na dole podkolano-wym.
Powoli podnieś podudzie do pionu. Zwróć uwagę, czy partner pomaga
przy unoszeniu nogi, czy też tylko poddaje się twemu działaniu.
6. Zabiegi wokół kostki
Silnie trzymając stopę jedną ręką, palcami drugiej zataczaj koło
wokół kostki. Rozluźnij staw 1 małymi ruchami okrężnymi, ^
najpierw po jednej, a potem drugiej stronie nogi. 7. Obracanie
w stawach skokowych
Trzymając jedną ręką podudzie tuż ponad stawem skokowym, drugą
chwyć stopę i powoli poruszaj ją szerokim kołem: najpierw kilka
obrotów w jedną stronę, potem w przeciwną. Obracaj stopę tak
daleko, jak się da. 8. Unoszenie i opuszczanie stopy
Chwyć stawy skokowe jedną ręką, a drugą skieruj palce stopy w
dół, zginając ją aż do oporu (A). Potem jedną ręką pociągnij
stopę do tyłu, a drugą uciśnijją w kierunku pięty, napinając
górną część stopy i przód V B
ł®
V
TYLNA POWIERZCHNIA NÓG 51
Stopa
Stopa człowieka uformowała się jako bardzo skomplikowana
struktura, składająca się z 26 kości. Niektóre z nich tworzą dwa
duże, wspierające łuki. Stopy dźwigają całą masę ciała i służą
jako cudowny amortyzator wstrząsów. Oprócz tego podeszwa zawiera
tysiące zakończeń nerwowych, mających powiązania z całą resztą
ciała (str. 136-137). Tak więc masując stopy, wywiera się wpływ
nie tylko na nie, lecz także na całe ciało. Dlatego wielu
masażystów ogranicza się do masowania stóp, jeżeli nie ma dosyć
czasu na pełny masaż ciała. Po wymasowaniu jednej stopy opuść
uważnie kończynę, następnie przystąp do masowania tyłu drugiej
wraz ze stopą według tej samej kolejności, co poprzednio.
Masowanie stóp kończy pracę nad całą tylną stroną ciała. Po
wymasowaniu obu nóg pacjent powinien trochę odpocząć. Dopiero
wtedy można go poprosić, aby się odwrócił w celu wymasowania
przodu ciała. Uwaga. Jeżeli pacjent był przykryty, unieś
prześcieradło, kiedy będzie się on odwracać (str. 39). 9.
Masowanie między ścięgnami
Jedną ręką podtrzymuj podeszwę. Palce stopy są zwrócone ku górze.
Palcami drugiej ręki uciskaj powoli wzdłuż każdej przestrzeni
między kośćmi, począwszy od palców aż do stawów skokowych. 10.
Uciskanie podeszwy kciukiem
Podtrzymując stopę jedną ręką, masuj całą podeszwę kciukiem
drugiej, wykonując małe, ale silne ruchy okrężne. Najlepiej
zaczynając odpięty i kończąc na kłębie stopy, tuż przy pakach.
11. Naciąganie palców
Zajmuj się każdym palcem po kolei, najpierw odciągając każdy na
bok, a potem w tył i do przodu. Sprawdź zawsze, jak daleko możesz
odciągnąć palec — często znacznie dalej, niż sobie wyobrażasz.
12. Wyciskanie palców
Chwyć każdy palec z osobna u jego podstawy kciukiem i palcem
wskazującym, pociągnij i lekko przekręcaj z boku na bok. Po
zakończeniu ćwiczeń na wszystkich palcach f otrząśnij rękami, aby
się pozbyć ujemnej energii. Wykonaj smarowanie olejkiem
52 MASAŻ
Barki szyja i głowa
Kiedy partner się obrócił, zacznij masowanie przodu jego ciała,
wracając do barków, głównych „magazynów" napięcia w ustroju.
Wielu z nas nie było wolno w dzieciństwie wyrażać swobodnie
emocji i uczymy się tłumić uczucie gniewu lub troski, zaciskając
ramiona lub gardło. I ak wiec okolica ta zasługuje na szczególną
uwagę. Z początku kolejność ruchów może się wydać nieco złożona,
ponieważ wiele z nich odbywa się poza zasięgiem wzroku, miedzy
plecami pacjenta a powierzchnią, którą masujesz. Kiedy się ich
jednak prowadząc ku barkom. nauczysz, przekonasz się, że
jest to najbardziej wdzięczna część sesji masażu, szczególnie
dobrze odbierana przez pacjenta.
Masowanie długimi ruchami
A Połóż ręce na górnej części klatki piersiowej pacjenta, tuż pod
obojczykami, palce rąk skierowane ku sobie. Powoli rozsuwaj ręce,
klęby dłoni /
Smarowanie olejkiem
Po odwróceniu się partnera przesuń mu poduszkę, spod stawów
skokowych pod kolana i zapyta), czy chciałby mieć coś pod głową
(str. 39). Potem usiądź od strony jego głowy i ciągłym, długim
ruchem zacznij smarować olejkiem górną część klatki piersiowej,
barki i szyję. Postępuj zgodnie /. trzema stopniami, pokazanymi
na rycinach. Jeżeli wykonujesz pełny masaż, górna część pleców
jest już posmarowana. Uwaga. leżeli uprzednio przykryłeś
pacjenta, teraz odegnij jedno z prześcieradeł (str. 39). C
Przedłuż ruch wzdłuż tylnej powierzchni szyi, aż do podstawy
czaszki, potem na tył głowy i odejmij ręce od jej szczytu. 54
MASAŻ
Rozciąganie szyi
Ruchy rozciągające są kontynuacją ruchów długich. Zamiast odrywać
ręce od szczytu głowy zatrzymujesz się przy podstawie czaszki i
trzymając mocno głowę pacjenta odchylasz się do tyłu, aby
naciągnąć szyję. Można także rozciągnąć szyję do przodu i w bok.
Rozciąganie następuje wzdłuż szczytu barku i boku szyi. Wielu
ludzi będzie rozluźnionych dostatecznie, aby powierzyć głowę
twoim rękom - podnosząc ją poczujesz, że jest ciężka. Inni,
bardziej napięci, podświadomie unoszą głowę sami. W takim
przypadku uświadom pacjenta, że utrudnia tym rozluźnianie szyi,
ponieważ naciąga ją. Nie irytuj się, jeżeli nie zdołałby on
„poddać się". Po prostu przejdź do następnego ruchu. 1.
Naciąganie szyi
Umieść obie ręce mocno pod głową, mając pakę przy jej podstawie.
Odchyl nieco głowę od powierzchni, na której leży, aby napiąć
tylną część szyi. Delikatnie opuść głowę. .**-
l-
2. Naciąganie szyi w górę i w dół
Rękami będącymi pod głową pacjenta unieś ją i zbliż podbródek do
klatki piersiowej (rycina lewa). Powoli opuść głowę, tym razem
przesuń jedną z rąk w dół do karku i unieś szyję, tak by głowa
przechyliła się do tyłu, jak to pokazano poniżej. Potem znowu
wyprostuj szyję. •f"
3. Naciąganie szyi z boku
Podtrzymując mocno tył głowy partnera jedną ręką, przesuń ją
powoli do jednego barku, uciskaj ąc jednocześnie drugą ręką bark
przeciwny. Przesuń głowę z powrotem, na dawne miejsce, zmień ręce
i powtórz to samo BARKI, SZYJA I GŁOWA 55
Bark, przód i tył
Po nieznacznym rozluźnieniu całej szyi zacznij się koncentrować
na jednej stronie. Położywszy obróconą na bok głowę pacjenta na
swojej ręce, drugą możesz masować przeciwny bok górnej części
pleców i szyi. Stosuj trzy stopnie pokazane poniżej. Ponieważ
znaczna część cyklu wykonuje się poza zasięgiem wzroku, pod
plecami osoby masowanej, opracowaliśmy wykres ukazujący drogę
twoich rąk. Cykl ten składa się z przesuwania ręki napierw pod
plecami pacjenta, a potem pociągnięcie jej aż do szyi.
Zorientujesz się, że u niektórych pacjentów łatwiej ci podłożyć
rękę, niż u innych. Nie działaj zbyt silnie. Niech cię zadowoli
dojście tak daleko, aż będziesz mógł masować wygodnie. Gdy
będziesz przyciągał rękę ku sobie, mięśnie szyi mogą się
uwydatnić. Jeśli to się zdarzy, nie próbuj ominąć przeszkody.
Kontynuuj masaż powoli, a zastosowany przez ciebie ucisk
stopniowo zlikwiduje ją. Ważne, abyś wykonywał ten ciąg ruchów
powoli i świadomie. Obracanie głowy
Głowę partnera trzymaj z jednej strony, kciuki tuż ponad uszami,
pozostałe pakę za nimi. Unieś nieco głowę i delikatnie obróć ją,
tak aby znalazła się na twojej ręce. Zwróć uwagę na to, czy nie
ciągniesz włosów i czy głowa partnera leży wygodnie. Zaczynasz
masaż od barku, na który przyjmujący masaż nie patrzy. 4. Bark,
przód i tył
A Zacznij jak na stronie 52, ale zamiast posuwać się w górę szyi,
postępuj w dół wzdłuż kręgosłupa tak daleko, jak sięgniesz bez
wysiłku. Następnie pociągnij zgięte palce powoli w górę rowka
przy kręgosłupie i z powrotem poprzez tył szyi do podstawy
czaszki. Teraz wykonaj małe łuki, wciąż po tej samej stronie
podstawy czaszki. Powtórz to jeszcze raz. B Zacznij jak
poprzednio, gdy jednak ręka dotrze do stawu ramiennego, zegnij
palce pod barkiem i przesuwaj się w dół po boku partnera. Gdy
dojdziesz do talii, nieco zgiętymi palcami przejdź skośnie przez
plecy i łopatkę, aż wrócisz do szyi i podstawy czaszki. Po
zakreśleniu jak poprzednio koła u podstawy czaszki, powtórz ten
cykl ruchów kilka razy. C Zacznij jak poprzednio, gdy jednak ręka
okrążyła staw ramienny, przejdź szczytem barków w górę po boku
i tyłu szyi, mając kciuki z przodu barku, a pozostałe palce z
tyłu. Zewnętrzny brzeg palca wskazującego i fałd kciuka powinny
utworzyć naprężone pasmo. Po okrążeniu, jak przedtem, podstawy
czaszki, powtórz ruch. Trzymaj dalej głowę pacjenta, aby się
zająć jej owłosioną częścią 56 MASAŻ
Owłosiona skóra głowy
Zaskakujące jest, że owłosiona skóra głowy może być napięta, co
z kolei może być przyczyną bólów głowy, a nawet łupieżu i utraty
włosów. Masaż pomaga usunąć to napięcie i wspomaga krążenie.
Poprawia także stan włosów. Po zakończeniu trzech opisanych
zabiegów przykryj wolną dłonią ucho partnera i bardzo delikatnie
obróć jego głowę w drugą stronę. 5. Obrót owłosionej skóry głowy
Połóż rekf na owłosionej części głowy i obróć ją, przesuwając jak
na rycinie lewej. 6. „Wcieranie szamponu"
C.ałą owłosioną skórf gło-itiy trzyj końcami palców.
7. „Wyciąganie włosów"
Chwyć pasmo włosów, pociągaj od korzeni i powoli ześlizguj z
niego palce. Ćwiczenia 4-7 wykonaj też po drugiej stronie.
Rozciąganie kręgosłupa
Jest to jedyne ćwiczenie w cyklu „Przodu barków i szyi",
wymagające współpracy ze strony przyjmującego, który musi unieść
plecy, aby umożliwić ci podłożenie pod nie rąk. Następuje
wspaniałe napięcie całego kręgosłupa, mile odczuwane przez
partnera. Możliwe, że będziesz musiał trochę poćwiczyć, zanim
zdołasz wykonać tę sekwencję rzeczywiście gładko. Musisz temu
podołać, chyba że partner jest bardzo ciężki lub znacznie większy
od ciebie. W takim przypadku zrezygnuj z tego cyklu. Zawsze
pociągaj od punktu hara i od miednicy, nie zaś od barków. Jeżeli
ci się uda, wykonaj •/ to raz lub dwa
razy.
8. Rozciąganie kręgosłupa
Poproś pacjenta, żeby nieco uniósł plecy, co pozwoli ci wsunąć
pod nie ręce najdalej, jak można — dłonie równolegle do
kręgosłupa (A). Jerazpartner musi się rozluźnić na twych
ramionach. Kiedy to odczujesz, zacznij odchylać swe ciało do
tyłu, ciągnąc w górę, wzdłuż rowków przykręgosłupowych, ręce, z
palcami zakrzywionymi (B). Wykonuj to bardzo powoli, wzdłuż
całego kręgosłupa, w górę do szyi i tyłu głowy (C). Zakończ,
odrywając ręce od włosowi.
58 MASAŻ
Twarz
Twarz jest tą częścią ciała, którą dostrzegamy jako pierwszą u
innych ludzi. Jest ona niezasłonięta, widoczna. Jej wyraz jest
rzeźbiony przez ogromną liczbę drobnych mięśni, umożliwiających
robienie min. Stres i napięcie ujawniają się stwardnieniem wokół
brwi, żuchwy i oczu, a radość i pogoda cechuje rozluźnienie.
Niezależnie od tego czy nasza twarz jest stale uśmiechnięta i
spokojna, czy też np. z wyrazem zaskoczenia, ze stale uniesionymi
brwiami, cechy wyryte na twarzach pomagają rozpoznać postawę i
charakter. Jeżeli nie ma czasu na wymasowanie całego ciała, można
się ograniczyć do twarzy, bo podobnie jak stopy, ma ona
powiązania z innymi częściami ustroju (str. 177). Pozycja do
masowania twarzy
Podczas całego zabiegu musisz siedzieć lub stać przy głowie
partnera. Podczas masowania stosuj równomierny ucisk na całą
twarz - od czoła do podbródka. . \
Twarz
Do masażu twarzy może nie być potrzebne dodatkowe smarowanie rąk
olejkiem. Ta ilość bowiem, jaką już masz na palcach, wystarczy
do tej stosunkowo małej powierzchni. Przed podjęciem się
wykonania masażu twarzy po raz pierwszy w życiu, wypróbuj go na
sobie, aby przekonać się, jak się go odczuwa. Twarz jest mniej
delikatna niż na to wygląda i może cię zaskoczyć, że całkiem
mocny ucisk nie sprawia przykrości. Ludzie jednak odczuwają
różnie. Możesz być więc pewny, że pacjent da ci znać, jeśli
odczuje dyskomfort. Zanim zaczniesz, sprawdź, czy partner nosi
szkła kontaktowe, a jeżeli tak, to nie masuj mu powiek. Masuj,
postępując stopniowo w dół twarzy i od środka na boki. Wykonuj
ruchy powoli i „czysto". Ponieważ wiele ruchów wykonywanych na
twarzy jest zupełnie małych, unikaj nadmiernego natężania barków.
Nawet najdrobniejsze ruchy zyskają na tym, jeśli będziesz się
kołysać w biodrach od przodu do tyłu. 1. Czoło
Połóż kciuki na środku czoła, tuż ponad brwiami, dłonie
przyciśnij do boków głowy. Rozsuwaj powoli kciuki w linii
poziomej, dochodząc do włosów l boków głowy. Wykonaj to na całym
czole, docierając do granicy skóry owłosionej.
60 MASAŻ
Oczy, nos i policzki
Posuwasz się ku dołowi. Masujesz skórę nad brwiami, powieki i
nos, dochodząc aż do podbródka. Masowanie wokół oczu, brwi, a
szczególnie skroni często niezwykle łagodzi stres, znosi bóle
głowy i udrożnią zatoki. 3. Oczy
Przesuwaj delikatnie kciuki nad powiekami od przyśrodkowego do
zewnętrznego kąta oka i do boku głowy. Wykonaj to jeden lub dwa
razy. 2. Brwi
Zaczynając od wewnętrznej granicy brwi, mocno przesuwaj kciuki
ponad linię włosów ku bokom i odrywaj je od głowy. Wywierasz
przez to wpływ na cala linię brwi. Powtórz 4 razy. 4. Nos
Na zmianę przesuwaj kciuki grzbietem nosa od jego nasady do
koniuszka, który ściśnij kciukiem i palcem wskazującym. 5.
Policzki
Zaczynając tuż pod zewnętrznymi kątami oczu, przesuń kciuki ponad
kością jarzmową do linii włosów ponad uchem, oderwij palce od
głowy. Wykonuj te ruchy pasmami w miarę stopniowego przesuwania
się w dół, poniżej kości jarzmowej, ponad górną i poniżej dolnej
wargi. Kiedy masujesz blisko nosa, uważaj, aby nie zaciskać
nozdrzy. TWARZ 61
Podbródek i linia żuchwy
Masowanie dolnej części twarzy polega na ściskaniu podbródka,
linii wzdłuż żuchwy i wykonywaniu ruchów okrężnych na mięśniach
zwaczach. Jeżeli byłoby ci trudno zlokalizować te mięśnie, połóż
palce na policzkach pacjenta i poproś, aby zacisnął zęby.
Poczujesz, że mięśnie się unoszą i twardnieją. Z mapy twarzy
(str. 177) wynika, że żuchwa jest powiązana z miednicą i ze
napięcie jednej oznacza napięcie drugie). Jeżeli u partnera
wyczuwa się duże napięcie w biodrach, często w masowaniu miednicy
pomocne jest rozluźnienie żuchwy. 6. Podbródek
Chwyć środek podbródka kciukiem oraz palcem wskazującym i ściskaj
postępując rytmicznym ruchem wzdłuż całego podbródka. ^
•f \
f .-
'.A
7. Żuchwa
Chwyć skórę na brzegu żuchwy tuż przy podbródku, wyciskając
wzdłuż brzegu żuchwy aż do ucha. 8. Mięśnie żwacze
Zlokalizuj mięśnie żwacze po obu stronach twarzy i płaskimi
palcami masuj je, wykonując małe mchy okrężne. 62 MASAŻ
Policzki i uszyTen dwuczęściowy zabieg zaczyna się szerokim ruchem w poprzek
policzków, a kończy rozciąganiem i ściskaniem uszu. Kiedyś w
historii swego rozwoju człowiek był zdolny do poruszania uszami.
Niektórzy ludzie zachowali te umiejętność. Uszy zawierają punkty
akupunktury dla każdej części ciała. Tłumaczy to, dlaczego masaż
uszu jest tak przyjemny. „Łączenie" twarzy i głowy
Jest to długotrwający, trzyczęściowy zabieg „łączący" twarz z
szyją i głową. Dla lepszego efektu niech to będzie jeden płynny
ruch, kończący się łagodnym rozciągnięciem szyi. Możesz powtarzać
go 9. Ruch „policzki - uszy"
A Połóż kłęby dłoni po obu stronach nosa; palce skierowane ku
uszom. Powoli przesuwaj je mocno po kościach jarzmowych ku uszom.
B Chwyć uszy palcami oraz kłębami dłoni i delikatnie odciągaj je
od głowy. Potem uciskaj wszystko wokół nich palcami. wielokrotnie
i zakończyć lekkim położeniem jednej ręki na czole, a drugiej na
górnej części klatki piersiowej, aby połączyć głowę z ciałem. Po
kilku chwilach przerwij ten kontakt. 10. „Łączenie" twarzy i
głowy
A Połóż dłonie nad oczami partnera z kciukami po obu stronach
jego nosa. Zatrzymaj się tak na chwilę, aby oczy partnera
odpoczęły w ciemności stworzonej przez twoje dłonie. B Palcami
najpierw zacznij przesuwać delikatnie ręce w dół twarzy, poprzez
policzki i pod uszami do tyłu szyi. C Nie przerywając, przesuń
ręce w górę szyi i ułożywszy je pod tyłem głowy, pociągnij ku
sobie, odrywając przy szczycie głowy i końcach włosów. RAMIONA
I RĘCE 63
Ramiona i ręce
Kiedy z chodzenia na czterech kończynach przeszliśmy do postawy
pionowej, umożliwiliśmy kończynom górnym wykonywanie wielu
czynności, np. zbierania pożywienia i opału, obrony przed
niebezpieczeństwem. Wystawiliśmy też na zagrożenie nasz miękki
brzuch, a nasze wzajemne stosunki nabrały innej wrażliwości.
Ramiona i ręce ściśle się wiążą z tymi zależnościami: wobec
siebie, wobec świata, podczas dawania i brania. Są one
narzędziami czynu i wyrażania uczuć (str. 175). Za pośrednictwem
ramion i rąk wyrażamy nasze najsilniejsze emocje. Okazujemy
miłość przez obejmowanie, dawanie, obronę lub głaskanie, a
nienawiść i wściekłość przez uderzanie lub zaciskanie pięści.
Masaż ramienia i ręki sprawia doznanie cudownego uwolnienia i
odprężenia, zwłaszcza tym, którzy skrywają swoje uczucia.
Masowanie długimi ruchami
A Na nadgarstkach pacjenta połóż posmarowane olejkiem ręce ze
skierowanymi ku barkom palcami. Przesuwaj ręce w górę ramienia,
unosząc je na wypukłościach, jak to widać na rycinie niżej. #;••
-ytr-
Smarowanie olejkiem
Aby masować ramiona i ręce, przesuwasz się do boku pacjenta na
wysokość jego bioder i zwracasz wzrok w kierunku jego głowy. Jak
zwykle zaczynasz od posmarowania i ogrzewania jednego z ramion,
stosując długie ruchy, przy czym pierwsze wykonuj zawsze powoli.
Pomagaj masowanemu stawać się stopniowo świadomym każdej kolejnej
części ciała, tak aby mógł odczuwać przyjemność. Dla ułatwienia,
masowanie długimi ruchami (strona prawa) zostało pokazane w dwóch
etapach, mimo że wykonuje się je jednym, ciągłym ruchem. Wykonaj
raz lub dwa razy. B Tuż przed stawem ramiennym otocz go ręką
prowadzącą, czyli „zewnętrzną". Drugą przesuń na wewnętrzną
powierzchnię ramienia, tuż poniżej pachy (rycina wyżej).
Obejmując ramię ściśle jak tylko się da, przesuwaj ręce wzdłuż
niego aż do nadgarstka. Podczas przesuwania rąk w dół obejmij
rękę partnera obiema dłońmi i oderwij je, zaczynając od końców
palców. RAMIONA I RĘCE 65
Drenaż ramienia
Ten cykl wpływa na krążenie krwi i chłonki w ramieniu. Celem jego
jest wspomaganie przepływu chłonki i powrotu krwi zylnej do
serca. Zaczyna się od ściskania przedramienia, potem całego
ramienia. Podczas ściskania przedramienia zauważysz, że palce
partnera rozwierają się i zamykają. D/.ieje się tak dlatego, że
mięśnie poruszające palce lezą w przedramieniu. 1. Drenaż
przedramienia
Podnieś trochę przedramię partnera i je dna ręką trzymaj jego
rękę. Palcami drugiej chwyć nadgarstek, kładąc kciuk w poprzek
jego wewnętrznej powierzchni. Pochyl się do przodu podczas
ściskania przedramienia od nadgarstka do łokcia. Następnie odchyl
się do tylu i powtórz jeszcze jeden lub dwa razy. 2. Drenaż
ramienia
Podnieś kończynę górną partnera i zegnij ją w łokciu, aby ręka
zwisała po drugiej stronie jego szyi, a ramie wzniosło się
pionowo. Chwyć je obiema rękami powyżej łokcia i posuwając sif
do stawu rannennego, mocno ściskaj ramie. Powtórz to kilka razy.
Rozciąganie
l e „bierne ćwiczenia" na stawie ramiennym naciągają i tonizują
wie/.adła i ścięgna, łączące kość ze stawem. Pobudzają one także
wytwarzanie mazi stawowej i zwiększają zakres ruchów w stawie.
Podobnie jak w innych ćwiczeniach biernych, to ty wykonujesz całą
prace. Partner powinien się tylko poddawać. 3. Podnoszenie barku
Klęcząc u ramienia partnera, podłóż jedno ramię pod jego staw
łokciowy (twoje lewe pod jego prawe i na odwrót), tak aby zgifcia
obu przylegały do siebie. Chwyć własne przeciwne przedramię
blisko łokcia, a wolną ręką - nadgarstek partnera. Teraz unieś
się, aby podnieść swoje ramię i pociągnąć bark partnera w górę
(odpodłogi). Opuść go delikatnie. Powtórz, jeżeli chcesz. 4.
Rozciąganie ramienia ponad głowę
Chwyć nadgarstek partnera i unieś mu ramie nad głowę, leraz
pociągnij delikatnie nadgarstek, aby naciągnąć ramie,
jednocześnie przesuwając z siłą drugą rękę od pachy wzdłuż boku
klatki piersiowej. W ten sposób napina się cala część dala wzdłuż
ramienia i boku. 66 MASAŻ
Staw ramienny i ramię
Po rozciągnięciu ramienia i stawu ramiennego układasz ramie
pacjenta przy jego boku i masujesz mu bark i ramie ku dołowi.
Zaczynasz ruchem uciskającym od środka górnej części klatki
piersiowej do stawu barkowego, a potem niezbyt silnym uciskiem
w dół całego ramienia do łokcia i nadgarstka. Staw ramienny jest
stawem kulistym, o szerokim /.akresie ruchów. Łokieć jest stawem
zawiasowym, pozwalającym na ruchy zginania i prostowania.
Natomiast między kośćmi przedramienia istnieje rotacja — obracają
się względem siebie, co z kolei pozwala nam obracać dłońmi. 5.
Uciskanie stawu ramiennego
A Połóż jedną rękę pośrodku górnej części klatki piersiowej
partnera, poniżej obojczyka, drugą pod górną częścią pleców, tuż
poniżej szyi. Trzymając ciało obiema rękami przesuwaj ręce do
stawu barkowego, ustawiwszy ich kłęby do przodu. Powtórz to kilka
razy. B Po osiągnięciu obiema rękami stawu, obejmij nimi część
górną ramienia i mocno ugniataj wokół stawu. Wyszukuj palcami
wewnętrzne zarysy kości i stawu. 6. Ugniatanie ramienia
Masuj ramię ku dołowi, ugniatając i uciskając całą kończynę, aż
dojdziesz do nadgarstka. Zwróć uwagę na łokieć. Kciukiem i
pozostałymi palcami uciskaj wokół tego stawu. RAMIONA I RĘCE
67
Nadgarstek i ręka
Masaż ręki działa szczególnie odprężająco dlatego, że nasze ręce
tak bardzo przywykły do dotyku, a także, ponieważ podobnie jak
stopy, mają one odniesienia do całej reszty ciała (str. 148).
Powierzchnia części ruchowych i czuciowych mózgu, odnoszących się
do rąk, jest nieproporcjonalnie wielka, co świadczy o ich
wyjątkowej wrażliwości i znaczeniu czynnościowym. Istotnie,
dzięki przeciwstawnemu ułożeniu kciuków ręce są jedną z głównych
cech, różniących nas od zwierząt z wyjątkiem człekokształtnych.
Zwróć specjalną uwagę na stawy, ponieważ one warunkują wielką
ruchomość rąk. 7. Masowanie nadgarstka
Unieś przedramię partnera, opierając kończynę na łokciu. Kciukami
wykonuj małe kółka na całym nadgarstku, trzymając go między
kciukiem a pozostałymi palcami. 8. Rozwieranie dłoni
Chwyć rękę partnera trzymając własne palce na jego dłoni, a kłęby
na grzbiecie jego rąk. Teraz ściskaj i rozwieraj rękę partnera
przez rozsuwanie palców i uciskanie jej kłębem ręki własnej.
Powtórz jeden lub dwa razy. Uwaga. Dla przejrzystości obrazu na
rycinie pokazano to od dołu.
/M
V
-ł
9. Masowanie między kośćmi
Aby podtrzymać rękę pacjenta, chwyć jego nadgarstek. Teraz
kciukiem i palcem wskazującym wolnej ręki posuwaj się rowkami
między kośćmi ręki od nadgarstka do fałdów między palcami. 10.
Obracanie palców
Weź w rękę po kolei każdy z palców i pociągaj go delikatnie,
naciągaj go i obracaj nim podczas przesuwania swej ręki ku
koniuszkom palców. Potem przejdź na drugą stronę pacjenta.
Nasmaruj oliwą drugie ramię i wykonaj działania 1-10. 68 MASAŻ
Przednia strona tułowia
Masując przód tułowia, bądź świadomy, że jest to okolica
wrażliwa. Przed rozpoczęciem masażu poświeć kilka chwil na ocenę
typu oddychania pacjenta i obserwacje, które części tułowia
poruszają się podczas oddechu. Będziesz przecież koordynował
niektóre własne ruchy z oddechem osoby masowanej. Nasz typ
oddychania jest ściśle związany z naszą żywotnością i zdrowiem
emocjonalnym. Jeżeli pacjent ma zaufanie, masowanie tej okolicy
może być głębokim przeżyciem zarówno dla masowanego, jak i
masującego, ustalającym głęboką więź między nimi.
połowie jego długości, tuż nad
okolicą lędźwiową. Masę swego data przesuń do przodu i rozciągnij
dolną część pleców pacjenta. Wykonaj to jeszcze raz. 3. Uciskanie
dłonią w dół kręgosłupa
Połóż ręce po obu stronach kręgosłupa, w połowie jego długości,
poniżej barków - kłęby dłoni wzdłuż kręgosłupa, dłonie na
żebrach. Unieś biodra i wysuń je do przodu, przenosząc masę swego
ciała na plecy partnera za pf mocą wyprostowanych ramion.
Siadając cofnij się i przesuń dłonie około 3 cm w dół, potem
powtórz ruch. Przesuwaj dłonie w dół tak długo, aż osiągniesz
biodra. 4. Uciskanie kciukiem w dół kręgosłupa
Połóż palce na żebrach, tak aby kciuki znalazły się po obu
stronach kręgosłupa, w połowie /ego długości i tak by nie
wywoływało to bólu. Dalej postępuj, jak poprzednio, opierając
większą część twego ciała na kciukach, ale tak, by część masy
przypadała na inne palce. Za każdym razem przesuwaj się około 3
cm w dół, wywierając ucisk przez wysuwanie bioder do przodu i
zmniejszając przez ich cofanie. 96 Sl 11ATSU
Biodra
Mendian Pęcherza jest głównym meridianem na biodrach, tak jak i
na plecach. Mendian Pęcherzyka Żółciowego z boku każdego pośladka
ma swój główny punkt nieco z tyłu i powyżej kości biodrowej.
Shiatsu tej okolicy może bardzo złagodzić ból krzyża albo rwę
kulszową, nie należy jednak uciskać zbyt mocno, aby nie podrażnić
nerwu kulszowego. Shiatsu bioder zmniejsza także napięcie okolicy
lędźwiowej, łagodzi bóle menstruacyjne i zapalenie pęcherza oraz
przekrwienie i bóle miednicy. Bardzo uspokaja i odpręża,
zwłaszcza kobiety, bardzie] wrażliwe na przekrwienie miednicy mz
mężczyźni. Meridiany bioder
'Wewnętrzne i icewnetrz.ne Meridniny Pęcherza Moczowego (Bl)
znajdują się w krzyżu i otaczających go mięśniach. Mcridian
Pęcherzyka Żółciowego (GB) biegnie w dół zewnętrzną częścią
bioder, przechodząc unii nerwem knlszowyin ni środku bocznej
powierzchni pośladki!. •> >••
* t
* k
Bl
GB
98 SHIATSU
Biodra (II)
Zabieg na biodrach zaczyna się uciskaniem 4 par otworów w kości
krzyżowej (rycina prawa), przez które skontaktujesz się z nerwami
rdzeniowymi, zaopatrującymi wątrobę. Początkowo zlokalizowanie
tych otworów sprawia trudność. Szukaj bardzie) miękkich
przestrzeni w trójkącie kostnym u podstawy kręgosłupa. Dwie pary
górne są bardziej miękkie niż twarde ich otoczenie; dwie dolne
są trudne do odnalezienia nawet po latach pracy, nie rezygnuj
jednak. Masowanie pośladków łokciem również wymaga praktyki,
jeżeli jednak pochylisz się tak, że twój środek ciężkości jest
odpowiednio nisko i masz luźne ręce, dostrzeżesz w łokciu
użyteczne narzędzie. Meridiany, na których pracujesz, są odnogami
Meridianu Pęcherza. Jeden przebiega około 4 cm od przedziału
miedzy pośladkami, po jego obu stronach, drugi jest na najwyższym
punkcie pośladków. ••\
fr'
Lokalizowanie otworów kości krzyżowej
Kość krzyżowa stanowi trójkąt kostny u podstawy kręgosłupa.
Zlokalizowanie zarysu tego trójkąta pomoże ci znaleźć 4 pary
zagłębień, czyli otworów w kości krzyżowej, przez które
przechodzą nerwy krzyżowe. Jeżeli partner ma dołki na biodrach,
górna para tsubos leży właśnie między nimi. l. Uciskanie na
otworach kości krzyżowej
Uklęknij w rozkroku nad nogami pacjenta. Wyczuj kciukami górną
parę otworów. Przesuń się biodrami do przodu i oprzyj się na tych
otworach. Cofnij się i zlokalizuj parę otworów znajdujących się
2-3 cm niżej. Pochylając się do przodu, uciśnij je. Najtrudniej
znaleźć dwie pary najniższe. Posłuż się intuicją i oprzyj się
tam, gdzie przypuszczasz, że są. BIODRA 99
2. Ściskanie bioder
Uklęknij w rozkroku nad kolanami pacjenta. Klubami rąk zlokalizuj
zagłębienie w mięśniach pośladków, nieco powyżej i z tylu za
biodrami. Palce skierowane do środka lezą swobodnie na ciele.
Pochyl się do przodu i uciskaj kłębami rąk. Powtórz to dwa albo
trzy razy. 3. Uciskanie kciukami bioder w dół
Klęcząc na rozwartych kolanach, jedną z rąk połóż na dolnej
części pleców partnera. Trzymając luźno drugą rękę, połóż
„otwarty"łokieć na linii meridianu w pobliżu rowka między
pośladkami. Pochyl się do przodu i przerzuć masę górnej połowy
ciała na swój łokieć. Posuwaj się tak w dół meridianów po obu
stronach. Nie uciskaj „zamkniętym "łokciem, nie pozwalaj rękom
sztywnieć podczas zabiegu. \
f
100 SHIATSU
Tylna i boczne powierzchnie nóg
Główne meridiany na tylnej powierzchni nogi - Meridian Pęcherza
i parzysty Meridian Nerki - należą do pierwiastka Wody (str. 83).
Meridian Pęcherza ciągnie się w dół nóg od kręgosłupa, a Meridian
Nerki biegnie w górę przez mięśnie ważne dla postawy, łączące
miednicę i okolice krzyża. Tak wiec tył nogi jest okolicą
przydatną do leczenia bólów krzyża. Pęcherz i Nerki i ich
meridiany reprezentują odpowiednio aspekty yang i yin pierwiastka
Wody, który rządzi dziedziczeniem i wzrostem, mnożeniem się,
energią płciową i indywidualną konstytucją podstawową. Meridian
Pęcherzyka Żółciowego biegnie po zewnętrznej powierzchni nóg.
Jest on energią yang pierwiastka Drewna, rządzącego oczami,
ścięgnami i kurczliwością mięśni, bierze też udział w trawieniu.
Stres emocjonalny i umysłowy wpływają na pierwiastek Drewno,
podobnie jak nadużywanie ciała wpływa na pierwiastek Wody.
Pęcherzyk Żółciowy reaguje bardziej na napięcie umysłowe,
podejmowanie decyzji i kłopoty w pracy, natomiast narząd parzysty
z nim - Wątroba ulega bardziej wpływowi czynników emocjonalnych.
Obciążenie umysłowe, wpływające na ten meridian powoduje napięcie
w szyi i barkach oraz bóle głowy, ponieważ Meridian
Pęcherzyka Żółciowego biegnie szyją, barkami i bokami /
głowy. Oczywiście korzystne jest działanie na okolicach objętych
stanem chorobowym, ale w praktyce można leczyć
te stany, działając < na bocznej powierzchni nogi w celu
podtrzymania swobodnego ' ' przepływu energii
ki przez cały meridian.
Bl
Ki
Meridian zewnętrznej powierzchni nogi
Meridian Pęcherzyka Żółciowego przebiega w dól zewnętrzną
powierzchnią bioder, potem środkiem zewnętrznej powierzchni nogi,
przed kostką i w dół do czwartego palca. GB
Meridiany tylnej powierzchni nogi
Meridian Pęcherza przebiega w dół do środka tylnej powierzchni
nogi, wokół zewnętrznej powierzchni kostki i w dół stopą do
małego palca. Meridian Nerki zaczyna się na powierzchni, robi
pętlę wokół wewnętrznej powierzchni pięty, a następnie wznosi
między mięśniami wewnętrznymi łydki i uda. Patrz: Klucz do
meridianów (str. 92).
102 SHIATSU
Tylna i boczne powierzchnie nóg (II)
W tej serii czynności pracujesz na tylnej i bocznej powierzchni
nóg w jednym, nieprzerwanym ciągu. Zajmuj się jedną nogą, aż do
zakończenia postępowania na meridianach tylnych i bocznych. Stopy
partnera powinny leżeć płasko, z palcami jak u gołębia, chyba że
partner uzna to za niewygodne. Jeżeli bolą kolana albo stawy
skokowe są sztywne, pod podudzie podłóż poduszkę, aby zmniejszyć
ucisk. Nie uciskaj dołów podkolano-wych i lżej uciskaj boki tej
okolicy, na której właśnie wykonujesz shiatsu, a obie ręce zawsze
muszą być w kontakcie z ciałem pacjenta. Jeżeli pracujesz na
kończynie, powinieneś trzymać jedną rękę na tułowiu pacjenta, aby
utrzymać więź z głównym źródłem energii. Ta ręka, znana jako
„matczyna", podpiera i zapewnia stałość pozycji, ponieważ jest
mniej aktywna, jak matka żywiąca biegające, ale stale do niej
powracające dziecko. Ścisłe położenie ręki „matczynej" nie jest
istotne, ponieważ nie wywiera ona ucisku. Musisz być jednak
świadomy jej istnienia, bo nią „słuchasz" relacji twojego
partnera. „*>
1. Uciskanie dłonią tylnej powierzchni nogi
Klęcząc równolegle do nogi pacjenta, uciskaj ku dołowi środek
jego nogi dłonią albo chwytem „paszcza smoka ", wykorzystując
masę własnego ciała. Rękę „ matczyną " trzymaj na pośladku,
uciskaj bardzo lekko dólpodkolanowy i umiarkowanie łydkę.
Zbliżając się do kostek, ściskaj i uciskaj delikatnie. Wykonaj
to jeszcze raz. V '
/
S
2. Uciskanie kolanem tylnej powierzchni nogi
Oprzyj rękę na górze i na dole nogi pacjenta. Przykucnij na
palcach, trzymając kolana nad linią środkową kończyny. Teraz
lekko unieś kolana i przesuń je w dół środkiem nogi, pomijając
okolicę kolana. Nie klękaj na nodze — opuszczaj swoje kolana tak
lekko lub tak silnie, jak chcesz.
3. Uciskanie tsubos na kostce
Unieś stopę tej samej nogi i uciskaj przez 3-5 sekund obie strony
zagłębienia między kostkami a ścięgnem Achillesa. TYLNA I BOCZNE
POWIERZCHNIE NÓG 103
Rozciąganie w trzech kierunkach
Te ćwiczenia wywierają wpływ na me-ridiany na przednich i
bocznych powierzchniach nóg, chociaż shiatsu wykonujesz na
powierzchni rylnej. Rozciąga] nogę w każdym kierunku dopóty,
dopóki nie sprawia to przykrości pacjentowi. Po zakończeniu
trzech ruchów zmień położenie partnera, tak byś mógł przystąpić
od razu do zabiegów na bocznej powierzchni nogi. Ostrzeżenie. Nie
wykonuj tego zabiegu na nikim, kto cierpi na dolegliwości w
obrębie kolan. 4. Rozciąganie w trzech kierunkach
A jedną rękę trzymaj na dolnej części pleców pacjenta, a drugą
przyciągnij jego stopę do pośladka, trzymaj ją, aby uzyskać
maksymalne naciągnięcie. Pokołysz stopę w chwili największego
naciągnięcia. B Cofnij stopę do podłogi w celu rozluźnienia
kolana. Następnie skieruj ją do przeciwnego pośladka tak daleko,
aby nie sprawiło to pacjentowi bólu. Kilkakrotnie unoś stopę i
opuszczaj ją, aby zwiększyć napięcie. C Znowu cofnij stopę do
połowy odległości od pośladka. Potem przeciągnij ją ku sobie, jak
tylko się da. Poruszaj nią w górę i w dół. Następnie cofnij do
polowy drogi, nie puszczając stopy. Drugą ręką chwyć wewnętrzną
powierzchnię kolana i skieruj nogę na zewnątrz, by była gotowa
do zabiegu „ Uciskanie dłonią w dół bocznej powierzchni
nogi"(rycina na str. 104). X,,
\
104 SH1ATSU
Tylna i boczne powierzchnie nóg (III)
Uciskanie dłońmi bocznej powierzchni nóg kończy cykl zabiegów na
nodze. Nic obawiaj się zgiąć nogi partnera w bok, jest
przyjemniejsze, niż się wydaje. Po uściśmęcm nogi aż do dołu
wyprostuj ją i powtórz cały zabieg na drugiej nodze, przed
zajęciem się stopami. Najpierw zrób pełną serię zabiegów na
jednej stopie, a potem na drugie). Stąpanie po podeszwach wydaje
się świetne nie tylko partnerowi, ale tobie również daje
odpoczynek. Większość podanych działań rutynowych na stopach
pobud/.a Nerki i Pęcherz. Każdy meridian kończy się w palcu,
dlatego znaczenie ma staranne ich rozciąganie. 5. Uciskanie
dłonią w dół bocznej powierzchni nogi
Uklęknij przy stopach pacjenta i p otóż rekf „matczyną " na jego
biodrze. Dłonią drugiej ręki posuwaj się w dół bokiem nogi,
pochylając się do przodu i do tyłu. Powtórz ten zabieg. 6.
Uciskanie tsubo kostki
Przez 3-5 sekund uciskaj kciukiem wrażliwe zagłębienie tuz
poniżej i nieco z przodu kostki zewnętrznej. Powtórz 1-6 na
drugiej nodze. 7. Stąpanie po podeszwach
Sprawdź, czy obie stopy partnera leżą na podłodze tak płasko, jak
to możliwe. Stąpaj po podeszwach przez minutę albo dwie. Twoje
stopy nie mogą sięgnąć za wysoko w obrębie śródstopia. 8.
Uciskanie tsubo na podeszwie
Przez 3-5 sekund uciskaj kciukiem punkt Nerki pod kłębem stopy,
w środku. TYLNA I BOCZNE POWIERZCHNIE NÓG 105
9. Masowanie pięty
Przez 5-10 sekund masuj boki fiety ruchem okrężnym; kciuk po
jednej stronie, pozostałe palce po przeciwnej. 11. Pociąganie
palców
Silnym ruchem pociągaj każdy palec po kolei, trzymając go z boku,
ponieważ tam jest najwięcej nerwów. Niektóre palce mogą wydawać
trzask. 10. Oszczypywanie zewnętrznej części stopy
Oszczypuj w celu pobudzenia Meridianu Pęcherza.
12. Uciskanie podeszwy końcami palców
Mając luźny nadgarstek, tak że twoja ręka może się swobodnie
unosić i opadać, naciskaj podeszwę raz po raz w szybkim, silnym
rytmie. 13. Ugniatanie podeszwy pięścią
Korzystając z tego samego ustawienia nadgarstka, ugniataj
podeszwę przez kilka sekund ręką luźno zwiniętą w pięść. Potem
pogładź stopę. Powtórz 8-13 na drugiej stopie. 106 SHIATSU
Tylna strona barków
Następna z kolei jest tylna powierzchnia barków, gdzie napięcie
jest problemem niemal powszechnym. Może być ono skutkiem jednej
z wielu przyczyn, które mogą znajdować się w innych częściach
ciała. Dlatego nie ograniczaj shiatsu jedynie do barków. Musisz
zlokalizować i zwalczać przyczynę napięcia za pomocą zabiegów
wykonywanych na całym ciele. Na plecach trzeba stosować je na
trzech głównych okolicach. Pierwszy, to szczyt barków, połączony
z Meridianem Pęcherzyka Żółciowego. Ponieważ Pęcherzyk Żółciowy
ma związek z napięciem umysłowym, ten obszar niemal zawsze jest
wrażliwy. Zabieg nie tylko usuwa stres, ale łagodzi zaziębienie
i bóle głowy. Drugą okolicą jest przestrzeń między łopatkami.
Tutaj znajduje się ta część Meridianu Pęcherza, którą pominąłeś,
pracując na pozostałej części pleców, gdyż była ona oddalona od
ciebie (str. 95). Zabiegi na punktach najwyższych są korzystne
w zaziębieniu, kaszlu i wszelkich dolegliwościach ze strony płuc.
Uciskanie punktów dolnych wpływa dobrze na serce i krążenie krwi,
lęki, rozkojarzenie i bezsenność. Same łopatki stanowią trzecią
strefę. Przechodzi przez nią Meridian Jelita Cienkiego, związany
z trawieniem, czynnością jajników i z intuicyjną jasnością
umysłu. Szyją zajmiesz się później, kiedy partner się obróci, ale
masuj mięśnie szyi, jeżeli zesztywnieją. Anatomia tylnej
powierzchni barków
Punkty tsubos Meridianu Pęcherza znajdują się między kręgami po
obu stronach kręgosłupa i na dole od wewnętrznych brzegów
łopatek. Meridian Jelita Cienkiego biegnie przez grubą warstwę
mięśni nad łopatkami, natomiast Meridian Pęcherzyka Żółciowego
przebiega wzdłuż brzegu mięśnia na szczycie barku. f ',w\ ,.
/ f
GB
Meridiany tylnej części barków
Meridian Pęcherza (Bl) biegnie w dół po bokach kręgosłupa, a
Meridian Pęcherzyka Żółciowego (GB) — górą barku. Meridian Jelita
Cienkiego (SI) biegnie zygzakiem nad łopatkami i w dół ramienia,
równolegle do Meridianu Potrójnego Rozgrzewacza. Bl
TH
SI
Patrz: Klucz do meridianów (str. 92).
•5 ""g;
108 SHIAT.SU
Tylna strona barków (II)
Teraz z nieco rozsuniętymi kolanami klęknij przy głowie partnera.
W tej serii nie będziesz poruszał biodrami, ponieważ powodowałoby
to zbyt duży ucisk na barkach pacjenta. Ucisk powinien jednak
nadal wychodzić z bioder. Zaczynasz od uciskania mięśni na
szczycie barków, często wrażliwych na skutek napięcia. Następnie
uciskaj łokciem okolicę między łopatkami, co wywiera wpływ na
płuca i serce. Ta cała część środkowa jest ściśle związana z
emocjami i świadomością. Pamiętając o tym trzeba wykonywać na
niej zabieg delikatnie, ale głęboko. Meridian Jelita Cienkiego,
biegnący zygzakiem przez łopatki, jest trudny do zlokalizowania.
Dlatego uciskaj wokół łopatki, aby rozluźnić mięśnie i wyzwolić
uwięzioną w nich energię. Często sytuacja jest odwrotna: mięśnie
są napięte, ale zawierające niewielką energię podstawową. Bądź
delikatny, zastąp siłę dłuższym trwaniem ucisku, a mięśnie się
rozluźnią. 1. Uciskanie kciukami górnej powierzchni barków
Trzymając rękę „ matczyną" na jednej łopatce, kciuk drugie] połóż
podłużnie na szczycie jednego z barków. Dla podtrzymania sif
oprzyj łokieć na swoim udzie. Schylony do przodu uciskaj
delikatnie od szyi aż do zagłębienia w stawie ramien-nym, trzy
razy po każdej stronie (szczegóły na rycinie prawej). 2.
Uciskanie łokciem między łopatkami
Trzymając rękę „matczyną" na jednym barku, wstaw „otwarty" łokieć
do bruzdy przy kręgosłupie. Postępuj stopniowo od podstawy szyi
w dół stałymi, 5-sekundowymi uciskami. Wykonuj to starannie,
postępując w dół całej przestrzeni międzyłopatko-wej. Zamień rękę
„matczyną"oraz łokieć, i wykonaj zabieg po drugiej stronie ciała.
TYLNA STRONA BARKÓW 109
3. Uciskanie wokół łopatek
Połóż ręce płasko na łopatkach partnera, mając rozpostarte palce,
co zapewni lepszy uchwyt. Wsuń palce pod zewnętrzną część łopatek
i uciskaj wokół, poruszając także mięśnie położone nad i pod
nimi. 4. Uciskanie barków stopami
Usiądź, podpierając się wysuniętymi do tyłu rękami i postaw swoje
stopy na górnej powierzchni barków partnera. W ciągu minuty
uciskaj szybko, ale delikatnie cale barki. 110 SHIATSU
Przednia strona barków i szyi
Shiatsu przedniej strony ciała zaczyna się od barków i szyi.
Słabość przedniej strony barków powoduje często stwardnienie albo
napięcie mięśni pleców, co stanowi klasyczny przykład kyo— stanu
niedoboru z tworzeniem jitsu, czyli nadmiaru. Często zaokrąglone
barki są wyrazem odruchowego przygarbienia, mającego na celu
ochronę słabej klatki piersiowej lub czasem nadmiernie wrażliwego
ośrodka „serca". Na te stany można wpływać najlepiej zabiegami
wykonywanymi na przedniej stronie. Zaczynasz od oparcia się o
barki partnera, na których uciskasz głównie punkty Płuc, potem
przestrzenie międzyżebrowe. Po rozprostowaniu klatki piersiowej
i wyprostowaniu barków, przesuwasz się ku szyi i uciskasz
najpierw na Meridianie Pęcherza, potem na Meridianie Pęcherzyka
Żółciowego, na Naczyniu Kierującym i w końcu ważne punkty na
wszystkich meridianach szyi wzdłuż podstawy czaszki. Meridiany
Potrójnego Rozgrzewacza, Jelita Cienkiego, Jelita Grubego i
Żołądka zaopatrują boki i przód szyi. Jest to więc obszar silnie
związany z czynnością trawienia. Ponieważ działanie każdego
meridianu obejmuje zarówno sferę psychiczną, jak i fizyczną,
meridiany biorą udział w „przetwarzaniu" informacji i zdarzeń.
Jeżeli życie przynosi nam coś, z czym nie możemy sobie poradzić
(nie możemy „przełknąć" ani „strawić"), dochodzi do napięcia
gardła, mięśni szyi i do zaburzeń trawienia. Shiatsu tej okolicy
obejmuje delikatne, okrężne uciskanie mięśni, nie zaś
bezpośrednie, które mogłoby uszkodzić tchawicę albo tętnice. si
St
LI
GB
TH
Miejsce meridianów szyi
Meridian Żołądka (St) biegnie w dół po obu stronach tchawicy, a
Meridian Jelita Grubego (LI) przekracza środek mięśni na boku
szyi i podąża w dół do wrażliwego splotu nerwowego ponad
obojczykiem. Meridian Jelita Cienkiego (SI) biegnie w dół,
bezpośrednio od ucha, a*nieco z tylu za nim znajduje się Potrójny
Rozgrzewacz (TH). Lu
St
Meridiany tylnej strony szyi
Mendianem centralnym jest Naczynie Kierujące (GV), biegnące w
górę środkiem kręgosłupa. Meridian Pęcherza postępuje w dół,
mięśniami po obu stronach szyi, a Pęcherzyka Żółciowego (GB) w
dół, zewnętrznymi brzegami tych samych mięśni. HP
Ki
Meridiany przedniej strony barków
Ważne punkty początku Meridianu 7V«r(Lu) mieszczą się w
zagłębieniu pod zewnętrzną częścią obojczyka. Protektor Serca
(HP) biegnie wzdłuż mięśnia piersiowego, a Żołądka (St) Nerki
(Ki) w dół przodem klatki piersiowej. BIL GV
GB
Patrz: Klucz do meridianów (str. 92).
Przednia strona barków i szyi
Teraz pacjent się odwraca, a ty klękasz po dowolnej stronie jego
głowy, aby się oprzeć na przedniej części barków i uciskać wzdłuż
przestrzeni międzyżebrowych. Podczas tego opierania się głównie
uciskane są punkty Płuc w zagłębieniach między klatką piersiową
a stawami ramienny-mi. Podczas uciskania przestrzeni
międzyżebrowych nie tylko naciągasz mięśnie międzyżebrowe,
wspomagające oddychanie, ale aktywujesz Men-diany Nerek i
Żołądka. Zwiększają one ki\v klatce piersiowe) i ułatwiają
pozbycie się flegmy. Shiatsti tej okolicy bardzo pomaga chorym
na astmę. Opieraj się na barkach całą masą ciała, ale lżej
uciskaj wrażliwe przestrzenie międzyżebrowe. l. Opieranie się na
ramionach
Połóż kłęby dłoni w zagłębieniach między klatką piersiowi} a
stawami ramiennymipartnera; palce miej zwrócone na zewnątrz;
zamknij zaokrągloną część burków. Teraz unieś swoje bwdera, wysuń
je do przodu i oprzyj się na barkach partnera (rycina prawa
górna). 2. Uciskanie przestrzeni międzyżebrowych
Połóż ręce, tak aby dłonie były skierowane do boków dala, a
kciuki leżały z przodu klatki piersiowej, w przestrzeni między
dwoma żebrami. Pochyl się trochę do przodu i uciskaj delikatnie
całym kciukiem w kierunku na zewnątrz od mostka. Teraz przesuń
ręce do następnej przestrzeni międzyżebrowej i postępuj jak
poprzednio do końca klatki piersiowej. Omiń piersi, jeżeli
pacjentem jest kobieta.
,' mż^sji^j&i^mjs&f''
112 SHIATSU
Szyja
Znacznie wygodniej jest uciskać na szyi od dołu niż od góry.
Jedynym problemem ]est wykonanie silnego ucisku bez uniesienia
głowy partnera od podłoża. Jak zawsze w shiatsu trzeba się
ustawić, tak jak pokazano na rycinie prawej, aby uciskanie
wychodziło „z bard'. Pierwszym meridianem, na którym pracujesz,
jest Meridian Pęcherzyka Żółciowego, lezący u styku dwóch mięśni
i niezwykle użyteczny w rozluźnianiu sztywnej szyi, bólach głowy
i dolegliwościach ze strony oczu. Główny punkt tego meridianu
leży w zagłębieniu podstawy czaszki po obu stronach. Rozjaśnia
on umysł i łagodzi objawy zaziębienia. Trzecim jest Naczynie
Kierujące. Uciskanie go pośrodku podstawy czaszki poprawia układ
kręgów i pobudza śródmózgowie. Na koniec wykonujesz ruchy tylnej
części szyi partnera, uciskając ważne punkty wszystkich
meridianów. 3. Kolejne sekwencje na szyi
Klęczysz z jednej strony głowy pacjenta. Łokcie oprzyj na swoich
udach i pochyl się do przodu z bioder, uciskaj palcami do góry.
A Palcami środkowymi uciskaj po obu stronach kręgosłupa w
odstępach 1,5 cm od podstawy szyi i w górę do podstawy czaszki.
&: :
B Posuwaj palce na zewnątrz od brzegu dużych mięśni tylnej części
szyi. Uciskaj w odstępach 1,5 cm od podstawy szyi w górę,
wzmacniając ucisk w zagłębieniach u podstawy czaszki. Powtórz to
jeden raz. C Wróć do linii środkowej szyi i palcami środkowymi,
jeden na drugim, uciskaj wrażliwe zagłębienia między kręgami.
Zakończ w środkowym zagłębieniu u podstawy czaszki. D Rozłącz
palce i silnie uciskaj w odstępach 1,5 cm, posuwając się po
podstawie czaszki w kierunku uszu. PRZEDNIA STRONA BARKÓW I SZYI
113
Boczne strony szyi
Niektóre meridiany biegną po bocznych stronach szyi. Nierównowaga
energii w ich obrębie jest często źródłem napięcia szyi. Ze
względu jednak na to, że ta okolica zawiera nerwy zawiadujące
tchawicą i aortą, lepiej jest pobudzać te meridiany delikatnymi
ruchami okrężnymi niż bezpośrednim uciskaniem. Ro7.ciąganie szyi
jest bardzo korzystne i rozładowuje napięcie kręgosłupa. Musisz
mocno podtrzymywać głowę pacjenta i korzystać z masy swego ciała
do rozciągania w tył, a nie do góry. 4. Ruchy okrężne na bocznych
stronach szyi
Połóż złączone ręce na bokach szyi pacjenta, dopasowując je do
istniejących uwypukleń. Kilka razy zakreśl kolka., poruszając
tkanki miękkie nad lezącymi głębiej mięśniami. 5. Rozciąganie
szyi
Przykucnij i delikatnie wsuń palce pod szyję pacjenta; kciuki
skierowane ku obojczykom, kłęby rąk tuż pod żuchwą, wewnętrzna
strona przedramion wzdłuż policzków. Twoje kolana powinny być
rozsunięte i przyciskać twoje ramiona. Aby rozciągnąć szyję
pacjenta, przechyl się do tyłu, mając wyprostowane ramiona. 114
SHIATSU
Głowa i twarz
Dla wielu osób jest to najbardziej łagodząca i odprężająca część
zabiegów. Wszyscy mamy tendencję do „życia w głowie", tam
gromadzimy nadmiar energii i napięcia. Tak wiele meridianów
zaczyna się i kończy na twarzy, że łatwo może dochodzić do
blokad. Następstwem tego są: zmarszczki, plamki, obwisłe powieki,
ale i poważniejsze zmiany. Shiatsu, wykonane na tej okolicy,
usuwa wszelkie przeszkody i zwiększa dopływ ki, a więc usuwa
napięcie, a nawet dodaje urody. Jak powiedział kiedyś zmarły
mistrz shiatsu, Shizuto Masunaga: „Shiatsu wykonane na twarzy
jest dobre dla duszy, ale także bardzo poprawia urodę".
Meridianami, zaczynającymi się na głowie i twarzy, są meridiany
Pęcherza, Pęcherzyka Żółciowego i Żołądka, natomiast kończą się
tam Naczynie Kierujące, Naczynie Projektujące, meridiany Jelita
Cienkiego, Jelita Grubego i Potrójny Rozgrzewacz. Jeżeli pacjent
cierpi na migrenę, możesz zwrócić szczególną uwagę na boczną
stronę szyi. Pamiętaj, że Meridian Pęcherzyka Żółciowego
kilkakrotnie zawraca i zaopatruje całą stronę boczną. Zabiegi
shiatsu na głowie i szyi polegają raczej na uciskaniu kluczowych
punktów niż całych meridianów. Uciskanie punktów na twarzy
łagodzi miejscowe napięcie, ból lub przekrwienie. Jego wpływ na
pozostałe meridiany jest raczej na poziomie „energii subtelnej"
niż fizycznej. Tak więc punkt Meridianu Pęcherza w pobliżu oka
wpływa nie tylko na pęcherz, ale także na energię ki pierwiastka
Wody. Tai Yang
GB l
SI 18
St6
Punkty przedniej strony twarzy
W okolicy oczu: Pęcherz l (Bl l) znajduje się w wewnętrznym
kąciku oczodołu, tuż ponad okiem; Pęcherz 2 (Bl 2) jest przy
wewnętrznym końcu brwi. Wokół ust: Jelito Grube 20 (LI 20) jest
tuż fiod skrzydełkiem nosa; Żołądek 3 (St 3) leży na połowie
„linii uśmiechu "; Naczynie Projektujące 24 (CV 24) mieści się
pośrodku rowka podbródka. Naczynie Kierujące 26 (GV 26) leży
pośrodku górnej wargi. B12
Bil
Punkty na szczycie glowy
Wszystkie te punkty znajdują się na meridianie Naczynia
Kierującego (GV) wywierasz na nie wpływ, uciskając środek
głowy. Najważniejszy jest punkt Naczynie Kierujące 20 (GV 20),
znajdujący się na linii od szczytów uszu do linii środkowej. GV26
CV 24
Punkty bocznej strony twarzy
Tai Yang znajduje się na skroni. Jelito Cienkie 18 (SI 18) jest
w zagłębieniu powyżej kości jarzmowej, a Żołądek 6 (St 6) w
mięśniach w obrębie kąta żuchwy. Pęcherzyk Żółciowy l (GB 1)
mieści się w małym dołku, przy zewnętrznym brzegu oczodołu. GV20
GV21
GV22
GV23
GV24
Patrz: Klucz do meridianów (str. 92).
116 SHIATSU
Głowa i twarz (II)
Shiatsu na tej okolicy ciała powinno być delikatne na tyle, aby
rozluźnić pacjenta, ale i dostatecznie mocne do odblokowania
energii. Utrzymuj nacisk silny, ale pieszczący i zginaj palce
uciskając punkty lezące w zagłębieniach. Masowanie uszu jest
korzystne dla całego ustroju, ponieważ tam znajdują się punkty
akupunktury dla każdej części ciała. Uciskanie punktów na
szczycie głowy łagodzi bóle głowy i zapalenie nosa. Zabiegi na
oczach (str. 117) przynoszą pożytek oczom, ale zmniejszają też
bóle głowy i zatok; uciskanie skroni powoduje ogólne odprężenie,
a ruch „od nosa do ust" zmme]sza stan zapalny nosa i zatok.
Łagodzi on także napięcie emocjonalne, które może mieć odbicie
wokół ust, i przynosi odczucie przyjemności. 1. Przeczesywanie
włosów
Przeczesz kilka razy palcami włosy pacjenta; wykonaj to na całej
głowie. Zacznij od tyłu, od granicy owłosienia. lllł
2. Pociąganie włosów
Ujmij pasmo włosów i pociągaj delikatnie; wykonaj to na całej
głowie. 3. Masowanie uszu
Masuj uszy kciukiem i palcem wskazującym, posuwając się do góry
od płatków do szczytu małżowiny usznej. Wykonaj to dwa razy na
całym uchu. ,. v
("l
4. Uciskanie punktów na szczycie głowy
Trzymaj głowę pacjenta za skronie i nakładając kciuki na siebie
w linii środkowej głowy, naciskaj w odstępach l,5-cm do tyłu, do
podstawy czaszki tak głęboko, dokąd uda się dojść. 5. Zabiegi
wokół oczu
A Uciskaj przez 3-5 sekund punkty przy wewnętrznych kącikach
oczu. B Lekko oszczypuj brwi na całej ich długości. C Uciskaj
punkty tuż poza zewnętrznym końcem każdej brwi. 6. Zabiegi na
skroniach
A Przesuwaj się w gore i na zewnątrz od brwi do punktów na
skroniach. Nie uciskaj mocno, ale wykonuj delikatne ruchy
okrężne. B Posuwaj się w dół linii prostej, aby uciskać punkty
tuż pod kośćmi jarzmowymi. C Posuwaj się w dół linią prostą do
małych węzłów mięśniowych w obrębie kąta żuchwy i wyczuwaj punkt
centralny każdego węzła*. Jeżeli natrafisz na niego, partner
dozna uczucia bólu zęba. * Nie myl z węzłem chłonnym (przyp.
tłum.)
GŁOWA I TWARZ 117
7. Cykl „nos - usta"
A Brzegiem kciuków uciskaj rowki poniżej nozdrzy.
B Uciskaj szereg punktów na „liniach uśmiechu ", kierując nacisk
w górę, pod kość. C Podłóż dłoń pod podbródek pacjenta i uciskaj
punkty w środku dołka bródki i górnej wargi. i II l
B
B
v
•'/
, A
118 SHIATSU
Ramiona i ręce
Sześć meridianów ramion i rąk należy do pierwiastków Ognia i
Metalu. Meridiany Serca, Jelita Cienkiego, Protektor Serca i
Potrójny Rozgrzewacz należą do Ognia. Meridiany Płuc i Jelita
Grubego - do Metalu. Medycyna Wschodu uznaje, że serce oprócz
kluczowego znaczenia w krążeniu krwi, spełnia też rolę siedziby
ducha. Wszystko, co odnosi się do świadomości, np. zaburzenia
umysłu, słaba pamięć albo bezsenność, ma związek z sercem.
Rzeczywiste fizyczne choroby serca obejmują albo Meridian Serca,
albo częściej Protektora Serca. Zadaniem Protektora Serca jest
działanie jako rodzaj bufora, ochrony serca przed napięciem
emocjonalnym. Jeżeli jest on słaby, serce jest wrażliwe na ataki.
Oprócz udziału w fizycznym akcie trawienia, Meridian Jelita
Cienkiego spełnia czynności psychiczne - rozróżniania i
świadomości. Potrójny Rozgrzewacz koordynuje i równoważy
metabolizm. Działa on na „trzy płonące obszary" — górne, środkowe
i dolne strefy tułowia, mające udział odpowiednio: w krążeniu i
oddychaniu, trawieniu i wydalaniu. Harmonizuje różne sfery
aktywności. Ogień jest jedynym pierwiastkiem spełniającym cztery
czynności; Metal wpływa na dwa meridiany: Płuca i Jelito Grube.
Meridian Płuc działa jako odbiorca kiz powietrza, zajmuje się
ogólnym poziomem ki oraz zaburzeniami ze strony płuc i gardła.
Meridian Jelita Grubego jest związany nie tylko z jelitami. W
jego zakresie mieści się wydalanie w sensie ogólnym, zwłaszcza
przez skórę i płuca, tu należą trądzik i astma. Ponieważ meridian
ten prowadzi do nosa, jego uciskanie może być też pomocne w
zapaleniu zatok i jamy nosowej. HP
Ht
Lu
Meridiany wewnętrznej powierzchni ramienia
Meridian Płuc (Lu) biegnie od punktu poniżej obojczyka w dół do
kciuka. Protektor Serca (HP) od mięśnia piersiowego wzdłuż
kończyny do palca środkowego, a Meridian Serca (Ht) od pachy do
palca małego. Meridiany tylnej powierzchni przedramienia
Meridian jelita Cienkiego (SI) biegnie w dół zewnętrznym brzegiem
przedramienia do małego palca. Potrójny Rozgrzewacz (TH) wędruje
w dół środkiem do palca serdecznego, a Meridian Jelita Grubego
(LI) w dół od dołu łokciowego do palca wskazującego. Meridiany
tylnej powierzchni ramienia
Meridian Jelitt Cienkiego (SI) biegnie od pachy w dół tylną
powierzchnią ramienia, a Potrójny Rozgrzewacz (TH) po stronie
tylnej barku do łokcia, Meridian Jelita Grubego (LI) w dół od
szczytu barku do końca dołu łokciowego. SI
Patrz: Klucz do meridianów (str. 92).
120 SHIATSU
Ramiona i ręce (II)
Ponieważ praca na każdym z meridia-nów ramienia oddzielnie jest
nieco skomplikowana, w tej części zapoznasz się z zabiegami na
nich w trzech etapach — meridiany wewnętrzne, men-diany
zewnętrzne i meridiany ręki. Zwykle uciskanie całego ramienia od
góry do dołu jest korzystne dla meri-dianów wewnętrznych. Ze
względu na skręt w stawie łokciowym meridiany zewnętrzne leżą
ponad łokciem z tyłu ramienia, a pod nim — z przodu. Dlatego
trzeba wykonywać na nich zabieg w dwóch etapach, jak podano
poniżej. Okolica tuż poniżej łokcia jest często bolesna podczas
uciskania przedramienia ku dołowi, ponieważ biegną tam nerwy.
Posuwaj się wprost do nadgarstka i uciskaj jego stawy — na
nadgarstku jest kilka punktów kluczowych. Pracuj na jednym z
ramion i dopiero po wykonaniu wszystkich ruchów przejdź na stronę
przeciwną i zajmij się drugim ramieniem i ręką. \ V*f,,"
l. Uciskanie dłonią wewnętrznej powierzchni ramienia
Klęcząc na wysokości bioder partnera, ułóż jego ramie poziomo w
linii równej z barkiem i uciskaj je zwróconą do góry dłonią. Rękę
„matczy-ną "połóż na mięśniu piersiowym mniejszym. Uciskając
dłonią, prze-suwaj ją jednocześnie wewnętrzną powierzchnią
ramienia, od barku do nadgarstka. Dostosowuj dłoń do konturów
ramienia. 2. Chwytanie ramienia
Ułóż ramię partnera wzdłuż tułowia, tuż przy jego boku, z dłonią
skierowaną do dołu. Trzymając rękę „ matczyną " na barku, chwyć
ramię i uciskaj od barku do łokcia jego tylną powierzchnię
koniuszkami palców. 3. Uciskanie dłonią w dół przedramienia
Uciskając, przesuwaj się w dół przedramienia od łokcia do
nadgarstka. RAMIONA I RĘCE 121
4. Pociąganie palców
Usiądź i ujmij nadgarstek pacjenta jedną rfką. Drugą pociągaj i
potrząsaj każdy palec po kolei— od jego podstaiuy do koniuszka,
trzymając każdy z nich z boku. 5. Uciskanie Wielkiego Eliminatora
Przez 5 sekund uciskaj punkt w środku fałdy między kciukiem a
palcem wskazującym. Ten tsubo, jeden z najważniejszych na
Meridianie Jelita Grubego, był w dawnych czasach nazywany Wielkim
Eliminatorem. Pomaga on pozbyć się bólów głowy i zębów, a także
zaziebień. 6. Potrząsanie ramieniem
Obiema rf karni trzymaj mocno rękf pacjenta. Odchyl się w tył,
aż ramif lekko się napnie i potrząsaj nim w górę i w dół szybko,
ale nie za silnie. Powtórz l — 6 na drugim ramieniu
122 SH1ATSU
Hara
Dla Japończyków hura, czyli brzuch, oznacza znacznie więcej niż
tylko okolicę ciała. Uważają oni, że w hnra przebywa duch życia.
Ściślej chodzi tu o punkt położony na szerokość ręki pod pępkiem,
znany jako Tan-Den. W Japonii hara obrazuje rodzaj energii danej
osoby - można mieć „dobry hara' albo „zły hara", a samobójstwo
jest to zabicie hara (hara kin). Shiatsu stosowane wobec hara,
nazywane ampuku, jest bardzo starą metodą leczenia, znacznie
starszą niż samo shiatsu i wymagającą wiciu lat ćwiczeń.
Wykwalifikowany praktyk ampuku może leczyć i wyleczyć z poważnych
chorób, działając wyłącznie na hara. To właśnie w hara zachodzą
wszelkie procesy życiowe, podtrzymujące organizm. Tutaj można
napotkać wszystkie działania meridianów. Podobnie jak stopę w
refleksologii, również hara można oznaczyć strefami odniesienia
(patrz niżej), odzwierciedlających stan wszystkich czynności
organizmu. Twoje czynności, dotyczące punktu hara, są ważną
częścią całego leczenia, a w miarę nabywania doświadczenia
również wartościowym wkładem do stawiania rozpoznania. Byłoby
idealnie, gdyby hara był miękki i rozluźniony nad pępkiem, a
spoisty pod nim. W praktyce przeciętny hara człowieka Zachodu
jest rozumiany zupełnie odwrotnie. Siedzący tryb życia, złe
przyzwyczajenia dotyczące jedzenia i picia, niezwracanie uwagi
na sposób oddychania i postawę ciała przyczyniają się do słabych
warunków ogólnych w dolnym punkcie hara i Tan-Den. Natomiast
napięcie umysłowe i emocjonalne prowadzi do napięcia przepony,
a więc do sprężystego górnego hara. Choć możesz być jeszcze
nieprzygotowany do rozpoznawania tych stanów dotykaniem,
przyjmij, że dolny hara jest słaby i zaczynaj od wzmacniania go
uciskiem głębokim, stopniowym, tonizującym, zanim przejdziesz do
górnego hara. Podczas pracy na dolnym hara górny rozluźnia się
i będzie tam można zastosować głębszy ucisk. Jeżeli ampuku wykona
się dobrze i starannie, jest to najbardziej rozprężające i
przyjemne postępowanie, jakie można sobie wyobrazić, wpływające
korzystnie i wyrównująco na wszystkie funkcje fizyczne. Ampuku
jest szczególnie korzystne w schorzeniach brzucha, a zwłaszcza
pleców. Jeżeli pacjent cierpi na bóle pleców, jeszcze przed
zabiegami na samych plecach wykonuj bardzo starannie zabiegi na
hara, zwłaszcza na terenie dla Meridianu Pęcherza. Mapa hara
Żebra i kości miednicy stanowią naturalne granice hara, w których
strefy rzutowania meridianów zgadzają się z umiejscowieniem
narządów. Głównymi wyjątkami są dwie „podkowy " strefy Pęcherza
(Bl) Nerki (Ki). Strefa Nerki przebiega przez Tan--Den, źródło
energii życiowej, a strefa Pęcherza łączy się ze wszystkimi
mięśniami podtrzymującymi kręgosłup i łączy go z Meridianem
Pęcherza. Patrz: Klucz do meridianów (str. 92). CV Ki
St Liv
Meridiany hara
Podczas shiatsu ważniejsze jest rozumienie mapy stref rzutowania
hara (niżej) niż meridianów. Ht
GB
St
Liv
TH
Lu
HP
Sp
Tan-Den
Bl
SI
SI
LI
124 SHIATSU
Hara (II)
Jako oficjalna siedziba energii ustroju hura zasługuje na wielki
szacunek. Nawet zwierzęta nie lubią dotykania ich brzucha,
pozwalają na to jedynie osobom, którym ufają. Ludzie nie różnią
się w tym także. Uciskanie powinno być łagodne i stopniowe, choć
może być całkiem głębokie. Ruchy wokół ha.ro. zawsze wykonuj
zgodnie z ruchem wskazówek zegara, wzmacniając strefy słabsze
głębokim uciskiem tonizującym. Rób to, zanim dotrzesz do okolic
twardych, obkur-czonych. W większości przypadków oznacza to
rozpoczynanie zabiegu w dolnym hara (str. 122). Podczas pracy
stale kontaktuj rękę „matczyną" z hara, poruszając ją w miarę
potrzeby i korzystając z niej do „wsłuchiwania się" w sygnały
zmian. Ogólnie biorąc, „bulgotanie" oznacza, że dostarczyłeś
energii okolicy słabej, a „pulsowanie", że twój ucisk powoduje
niedrożność. Nie dotyczy to linii środkowej ciała między żebrami
a pępkiem, gdzie biegnie aorta i „pulsowanie" występuje Pozycja
do zabiegu na hara
Siedzisz z boku pacjenta, lekko dotykając jego ud swoimi. 1.
Dolny hara
A Posługuj się brzegiem ręki jak nożem, aby wsunąć ją obok
talerza biodrowego i działać na strefie Jelita B W odstępach 2-3
cm trzema ułożonymi palcami uciskaj zgodnie z ruchem wskazówek
zegara wokół zewnętrznej podkowy dolnego hara (działasz na
strefach Pęcherza). C Postępuj tak samo wzdłuż podkowy
wewnętrznej, półkolistej granicy środkowych mięśni brzucha, z
dłużej trwającym uciskaniem punktu w linii środkowej. Tutaj
wywierasz wpływ na strefę Nerki i Tan-Den.
HAKA 125
2. Górny hara
A Uciskaj delikatnie, ale głęboko całą długością kciuka pod lewą
stroną żeber, posuwając się od góry ku dołowi. Dłoń i pozostałe
palce powinny być luźne. B Koniuszkami palców uciskaj zagłębienie
pod najniższym punktem żeber - strefę Płuc. C Postępuj tak samo
po stronie prawej, zakończ tym samym uciskaniem pod żebrami. D
Uciskaj lekko jednym palcem przy-środkową częśćpodżebrza.
Następnie trzema położonymi płasko palcami, uciskaj splot
słoneczny, punkt na połowie drogi nad splotem słonecznym, punkt
na połowie drogi do pępka; w końcu na samym pępku II
3. Kołysanie hara
Uklęknij przodem do hara pacjenta. Trzymając jedną rękę na
drugiej, potrząsaj punkt hara ruchem falującym, ruchem ciągłym
zaś popychając kłębami rąk i ciągnąc do siebie końcami palców.
126 SH1ATSU
Przednia i przyśrodkowa strona nóg
Istnieją trzy główne meridiany w tym rejonie - Wątroby, Śledziony
i Żołądka. Działanie na Meridianie Wątroby ma znaczenie w
leczeniu dolegliwości dolnej części brzucha, ponieważ Wątroba
steruje dolną „przestrzenią płonącą" (str. 118). Można tym
wpływać na tak różne stany, jak hemoroidy, zaparcie i bóle
miesiączkowe. Ponieważ Wątroba należy do pierwiastka Drewno (str.
100), powinieneś także uciskać Meridian Wątroby w przypadku bólów
i skurczów mięśni. Stres emocjonalny i tłumienie go (zwłaszcza
gniewu) wywierają wpływ szczególnie na wątrobę. Jest ona
wciągnięta w wiele stanów, określanych na Zachodzie jako
histeryczne albo psychosomatyczne. Dla sposobu myślenia Wschodu
zaburzenia spowodowane stresem emocjonalnym i hamujące L/wątroby
są równie ważne, jak każde inne. Meridian Ziemia Śledziony ma
udział w trawieniu i kontaktuje się z Nerkami, utrzymując bilans
wodny ustroju. Wywiera także wpływ na cykl miesiączkowy. Żołądek
jest innym meridianem Ziemi, biorącym głównie udział w przemianie
pokarmów w energię ki. Czynność tę wzmaga zwłaszcza jeden punkt
na Meridianie Żołądka, znany jako Żołądek 36. Jest to najlepszy
punkt do leczenia zaburzeń trawienia, spadku energii oraz
zwiększania odporności ustroju na choroby. Meridiany przedniej
powierzchni nóg
Meridiany Żołądka (St) /' Śledziony (Sp) przebiegają po obu
stronach dużych mięśni przednie] strony uda. Meridian /^łądka
biegnie w dół bokiem uda, omija kolano i schodzi zewnętrznym
brzegiem piszczeli. Meridian Śledziony biegnie w dółprzyśrodkowym
brzegiem mięśni uda, a potem łączy się z Meridianem Wątroby na
przyśrod-kowejpowierzchni podudzia. St
Liv
Sp
Meridiany przyśrodkowej powierzchni nóg
Meridian Wątroby (Liv) biegnie tuż pod ścięgnem mięśnia
wewnętrznej strony uda, potem w dół wewnftrzną stroną podudzia.
Meridian Śledziony leży ponad nim na udzie, ale drogi te łączą
się poniżej kolana i biegną do stawów skokowych. Patrz: Klucz do
meridianów (str. 92).
PRZHONIA I PRZYŚRODKOWA STRONA NÓG 127
Przednia i przyśrodkowa strona nóg
Wykonując /.abiegi na przedniej i przyśrodkowej stronie nóg,
oddziałujesz na mendiany związane z trawieniem. Tak wiec hara
jest naturalnym miejscem dla twojej ręki „matczynej", która
będzie wyczuwać burczenie lub bulgotanie, gdy druga ręka
przesuwa się w dół meridianów. Aby wykonywać zabieg na
Meridianie Wątroby, musisz odgiąć nogę pacjenta na zewnątrz.
Jeżeli ten meridian jest szczelny— jak niemal u każdego
będziesz musiał podeprzeć nogę w punkcie jej maksymalnego
naciągnięcia, aby uniknąć naderwania stawu biodrowego pacjenta.
Najlepszym sposobem podtrzymania jest oparcie kolana o własne uda
(rycina prawa). Punkty na przyśrodkowej stronie podudzia, tuż nad
kostką, są często bardzo wrażliwe, staraj się wiec postępować tu
delikatnie. l. Uciskanie dłonią przyśrodkowej strony uda
Odegnij jedną nogę pacjenta na zewnątrz, przysuń jego stopę do
boku drugiego kolana. Trzymając dłoń „matczyną " na hara, posuwaj
sif drugą dłonią lub „paszczą smoka " w dół po przyśrodkowej
stronie uda (str. 89), uciskaj przede wszystkim tuż poniżej
dużego mięśnia pośrodku. 2, Uciskanie kłębem w dół po
przyśrodkowej stronie podudzia Kontynuując uciskanie w dół nogi,
odwróć rękę podczas mijania kolana i kłębem ręki uciskaj
delikatnie, postępując w dół rowkiem przy piszczeli - w tym rowku
znajdują się mendiany. Teraz wyprostuj nogę. 3. Uciskanie dłonią
przedniej powierzchni uda
Uciskaj wzdłuż obu stron dużego mięśnia z przodu uda (mięsień
czworoboczny uda), jednocześnie chwytając go (rycina prawa).
Powtórz to jeszcze raz. 128 SH1ATSU
Przednia i przyśrodkowa strona nóg (II)
Na przedniej powierzchni nogi wykonujesz zabiegi na meridianach
Żołądka i Śledziony. Dominuje tu Żołądek 36, „cudowny punkt" w
górnej części podudzia, jako jeden 7. głównych punktów ogólnego
dobrego samopoczucia. Na początku może być trochę trudny do
odszukania. Dlatego spróbuj go znaleźć na samym sobie, wtedy
zorientujesz się, gdzie znajduje się on u innych osób. Punkt ten
jest tak ważny, że od razu możesz przesunąć swoją rękę „matczyną"
w dół od ham i ucisnąć nią punkt Żołądek 36. Jeżeli nogi partnera
rozchod/.ą się na boki, będziesz musiał podeprzeć kolanem tę, nad
którą pracujesz, abyś był w stanie wywierać bezpośredni ucisk ku
dołowi. Po wykonaniu zabiegów na obu nogach shiatsu jest
zakończone. Przykryj pacjenta kocem i pozwól mu odpocząć kilka
minut. 4, Uciskanie wokół rzepki
Jedną ręką podtrzymuj nogę blisko kolana, a drugą chwyć mocno
rzepkę i uciskaj wokół niej 2-3 razy w każdym kierunku. 5.
Uciskanie Żołądka 36
Punkt ten leży przy końcu bliższym kości piszczelowej, na
krzywiźnie tam, gdzie koić rozszerza się przy kolanie (rycina
powyżej). Aby go znaleźć, przesuwaj kciuk w górę z boku kości aż
wyczujesz krzywiznę. Potem uciskaj głęboko i spytaj pacjenta, co
czuje. Jeżeli uciskasz właściwe miejsce, powinno to wywołać silne
doznanie, sięgające w dół meridianem do stawu skokowego. Jeżeli
już zlokalizowałeś Żołądek 36, przesuń rękę „matczyną " w dół i
trzymaj kciuk na tym punkcie. fc 'A
6. Uciskanie bocznej strony kości piszczelowej do dołu
Trzymając nadal kciuk swojej ręki „ matczynej " na punkcie
Żołądek 36, drugim kciukiem posuwaj się w dół po zewnętrznej
stronie kości piszczelowej, ttciskając ją. 7. Rozciąganie stopy
do przodu
Przybierz postawę „start do biegu". Trzymając mocno stopę,
oderwij ją od podłogi i pochyl się do przodu, aby naciągnąć nogę.
8. Rozciąganie tylnej części stopy
Ciągle trzymając stopę, odchyl się do tylu i przyciągnij ją ku
sobie. Powtórz to jeszcze raz. Potem przejdź na drugą stronę
partnera. Powtórz 1-8 na drugiej nodze. , . -. 1^$ •<%JK'
•-•'• ^*v1
130 SHIATSU
Zestawienie technik shiatsu
Zestawienie to jest pomocne, kiedy już nauczysz się podstawowych
technik shiatsu. Z jego pomocą możesz sobie przypomnieć kolejność
zabiegów wykonywanych na całym ciele, mających na celu
zbilansowanie energii we wszystkich meridianach. Kolejność
zaprezentowana tutaj odzwierciedla podstawowe czynności rutynowe,
zmierzające do złagodzenia napięcia i podtrzymywania dobrego
zdrowia. Jeżeli będziesz to już potrafił bez sięgania do książki,
możesz zapisać się na kurs shiatsu i dorzucić nowe techniki do
swojego repertuaru (str. 90). Tył ciała
Plecy (str. 92-95)
1. Rozciąganie po przekątne]
2. Rozciąganie lędźwi
3. Uciskanie dłonią w dół kręgosłupa
4. Uciskanie kciukiem w dół kręgosłupa
Biodra (str. 96-99)
1. Uciskanie w miejscu otworów kości krzyżowej
2. Uciskanie bioder
3. Uciskanie kciukami w dół bioder
Tylna i boczne powierzchnie
nóg (str. 100-105)
1. Uciskanie dłonią tylnej powierzchni nogi
2. Uciskanie kolanem tylnej powierzchni nogi
3. Uciskanie tsubos na kostce
4. Napinanie w trzech kierunkach
5. Uciskanie dłonią w dół bocznej powierzchni nogi
6. Uciskanie tsubo na kostce Powtórz 1-6 na drugiej nodze 7.
Stąpanie po podeszwach
8. Uciskanie tsubo na podeszwie
9. Masowanie pięty
10. Oszczypywianie zewnętrznej części stopy
11. Pociąganie palców
12. Uciskanie podeszwy końcami palców
13. Ugniatanie podeszwy pięścią Powtórz 8-13 na drugiej stopie
Tylna strona barków (str. 106-109)
1. Uciskanie kciukami górnej części barków *
2. Uciskanie łokciem między łopatkami
3. Uciskanie wokół łopatek
4. Uciskanie barków stopami
Przód ciała
Przednia strona barków i szyi
(str. 110-113)
1. Opieranie się na ramionach
2. Uciskanie miedzyżeber
3. Kolejne sekwencje na szyi
4. Ruchy okrężne na bocznych stronach szyi
Głowa i twarz (str. 114-117)
1. Przeczesywanie włosów
2. Pociąganie włosów
3. Masowanie uszu
4. Uciskanie punktów na szczycie głowy
5. Zabiegi wokół oczu
6. Zabiegi na skroniach
7. Cykl „ nos — usta "
Ramiona i ręce (str. 118-121)
1. Uciskanie dłonią wewnętrznej powierzchni ramion
2. Chwytanie ramienia
3. Uciskanie dłonią w dół p rzedra mień ia
4. Pociąganie palców
5. Uciskanie Wielkiego Eliminatora
6. Potrząsanie ramieniem Powtórz 1-6 na drugim ramieniu
Hara (str. 122-125)
1. Dolny hara
2. Górny hara
3. Kołysanie hara
Przednia i przyśrodkowa strona nóg
(str. 126-129)
1. Uciskanie dłonią przyśrodkowej strony uda
2. Uciskanie kłębem w dół
po przyśrodkowej stronie podudzia
3. Uciskanie dłonią przedniej powierzchni uda
4. Uciskanie wokół rzepki
5. Uciskanie punktu Żołądek 36
6. Uciskanie bocznej strony kości piszczelowej do dołu
7. Rozciąganie stopy do przodu
8. Rozciąganie tylnej części stopy Powtórz 1-8 na drugiej nodze
ZESTAWIENIE TECHNIK SHIATSU 131
Punkty uciskania w masażu
Jeżeli uznajesz zasady shiatsu, ale bliższy ci jesr masaż ze
smarowaniem olejkiem, możesz włączyć niektóre punkru uciskania,
czyli tsubos, do „Podstawego cyklu masażu" (str. 36-37).
Wykorzysrane podczas masażu punkry te nie dają takiego efektu,
jak w shiatsu, pobudzają jednak układ nerwowy w swoisty sposób
i dają mięśniom „rozkaz" rozluźnienia się. Uwaga. Do większości
tych punktów najlepiej dociera się kciukiem, ale punkty na
plecach można uciskać łokciem. Każdy punkt uciskaj jeden lub dwa
razy przez 3-5 sekund. Tył ciała
Plecy
•• obie strony kręgosłupa między kręgami > wyrównuje wszystkie
czynności wewnętrzne Biodra
• • boczne część: pośladków (ściskaj kłębami rak) > rozluźnia
miednice; odbloko-wujeprzepływ ki do nóg; łagodzi bóle
miesiączkowe • • otwory kości krzyżowej -» łagodzi przekrwienie
miednicy • środek rowka między pośladkami > rozluźnia mięśnie
okolicy krzyżowej i bio-Nogi
• dół podkolanowy (unieś kolano i naciskaj dość głęboko dwoma
kciukami) » łagodzi bóle nerwu kulszowe-Stawy skokowe (kostki)
• obie strony ścięgna Achillesa jednocześnie > pobudza
czynności pierwiastka Woda; łagodzi bóle krzyża Stopy
• pod środkiem kłębu palucha > uspokaja i rozluźnia
Klucz
• = umiejscowienie punktu —> = skutek
Przód ciała
Głowa i twarz
(str. 114, 116 i 117, punkty na głowie i twarzy)
Barki
• około 4 cm poniżej dołka u zewnętrznego końca obojczyka >
pobudza czynność pluć Ramiona i ręce
• Wielki Eliminator
(str. 12) (szczypanie) > łagodzi zaziębienia, bóle głowy i zębów
• środek dłoni > uspokaja umysł, łagodzi emocje
• na zewnątrz łokcia, na zewnętrznym brzegu dołu łokciowego, gdy
kończyna jest zgięta > tonizuje Hara
•• około 7 cm po obu stronach pępka (uciskać w kierunku pępka)
> pobudza prace jelit i łagodzi napięcie żołądka • Tan-Den
(str. 122) czterema płasko ułożonymi palcami uciskaj głęboko ->
pobudza całe ciało Nogi
• Żołądek 36 (str. 128)
> zwiększa ogólną energię i dobre samopoczucie
• cztery palce ponad kostką wewnętrzną, przy kości piszczelowej
> uspokaja, łagodzi bóle miesiączkowe Stopy
• około 2,5-5 cm ponad połączeniem między paluchem a palcem
drugim > harmonizuje energię Wątroby • środek przyśrodkowej
strony pięty > pobudza czynność Nerki REFLEKSOLOGIA
Podstawą refleksologii jest to, że na stopach i rękach znajdują
się obszary, punkty odniesienia (ang. reflex points), wiążące się
z każdym narządem, gruczołem albo strukturą ciała. Działając na
te narządy, refleksolog obniża napięcie w całym organizmie.
Ścisłe początki refleksologii nie są znane, prawdopodobnie
bliskie początkom akupunktury (około 4000 lat przed nar. Chr.).
Wiele z zasad bowiem jest wspólnych dla obu. Na pewno była ona
stosowana w Egipcie około 2300 roku przed nar. Chr. Świadczy o
tym jeden ze szczegółów malowidła ściennego (str. 13). Łatwiej
prześledzić współczesne początki refleksologii. W r. 1917 lekarz
amerykański, William H. Fitzgerald położył podwaliny pod naukę,
którą nazwał leczeniem strefowym. Postulował on istnienie w
organizmie (od głowy do stóp) dziesięciu stref energetycznych.
Uciskając niektóre fragmenty palców rąk rękami albo przyrządami
mechanicznymi, dr Fitzgerald stwierdził, że udaje mu się łagodzić
ból w innych częściach tej samej strefy. W obecnej postaci nauka
ta została opracowana przez terapeutkę amerykańską - Eu-nice
Ingham, zachęconą do tego początkowo przez dr J.S. Rileya, u
którego pracowała. Wykryła ona, że stopy lepiej reagują na
uciskanie niż ręce i uznała je za główny teren działania. Od
początku lat trzydziestych aż do śmierci w r. 1974 Eunice Ingham
pracowała nieprzerwanie nad doprowadzeniem do uznania
refleksologii jako gałęzi wiedzy, czym jest dzisiaj. W r. 1973
założono International Institute of Reflexology, aby kontynuować
jej prace. Nikt dokładnie nie wie, na czym polega działanie
refleksologii, ale istnieje kilka teorii. Instytut popiera
pogląd, że energia przepływa przez kanały lub strefy ciała,
kończące się w stopach i rękach jako „punkty odniesienia". Jeżeli
ten przepływ energii nie jest utrudniony, jesteśmy zdrowi, ale
jeżeli jest zablokowany przez napięcie albo zastój — chorujemy.
Poprzez wywieranie wpływu na te powią-zania przełamuje się
blokadę i harmonię wszystkich układów. Typowy cykl zabiegów trwa
około 30-40 minut. Działając najpierw na jednej stopie, wpływasz
na punkty na jej podeszwie, bokach i grzbiecie. Posługujesz się
palcami i korzystasz z właściwych technik. Przygotowanie
refleksologa w znacznym stopniu zależy od doświadczenia. Trzeba
poświęcić dużo czasu i pracy do wykrywania punktów, które są
wrażliwe, i rozwijania wrażliwości palców do wywierania na nie
wpływu. Po kilkukrotnym powtarzaniu pracy nad bolesnym punktem,
zostawiasz go i zajmujesz się innym, potem koncentrujesz się
znowu na pierwszym, aż ból stanie się mniej dokuczliwy. Może
jednak być potrzebnych kilka sesji zanim wrażliwość na dotyk
ustąpi zupełnie. W pragnieniu pozbycia się bólu, nie forsuj
punktu odniesienia. *
Główną korzyścią z refleksologii jest rozluźnienie. Obniżając
napięcie, poprawiasz także dopływ krwi, zapewniasz niezakłóconą
czynność nerwów i przywracasz harmonię, czyli homeostazę
wszystkich czynności organizmu. Ponieważ większość chorób naszego
czasu jest następstwem stresu, leczenie refleksologią przez
wykwalifikowanego praktyka może być bardzo korzystne w wielu
schorzeniach. Jako uczący się refleksologii, nie masz jednak
uprawnień do diagnozowania i leczenia. Jeżeli masz wątpliwości
na temat stanów chorobowych, przed udzieleniem pomocy skonsultuj
się z lekarzem. Zawsze stosuj się do zawartych w tym rozdziale
przeciwwskazań. Twoim zadaniem będzie rozluźnić lub stonizować
chorego. Refleksologią jest wiedzą pełną szczegółów i ścisłą. W
założeniu ten rozdział ma służyć wprowadzeniu w niektóre techniki
podstawowe. Jeżeli myślisz na serio o uprawianiu tej dziedziny
zawodowo, powinieneś uczęszczać na specjalne seminaria
dydaktyczne. 134 RKH.EKSO1.OGIA
Teoria i podstawy
Początkujący adept refleksologii powinien uczyć się podstaw, na
których się ta wiedza opiera, zwłaszcza teorię stref (poniżej)
i karty odniesień (str. 136-137 i 148-149). Jest to gramatyka
refleksologii, umożliwiająca zrozumienie, jak można zrelaksować
różne części ciała, działając na swoiste punkty odniesienia.
Teoria stref dzieli ciało na dziesięć ich (poniżej). Każda strefa
przebiega wzdłuż całego ciała. W bliższym zapoznawaniu się z tą
teorią pomoże ci wyobrażenie sobie wędrówki ku górze, począwszy
od każdego palca stopy. Uświadomi ci ona, jakie części twego
ciała znajdują się w obrębie każdej strefy. Linie prowadzące na
stopie (rycina prawa) umożliwiają zastosowanie kart odniesień do
dowolnego kształtu albo wymiarów stopy i pokażą ci, jak się
orientować przy każdym nowym pacjencie. Teoria stref
Teoria stref wyjaśnia powiązanie między punktami na stopach a
odpowiadającymi im częściami ciała. Według tej teorii istnieje
10 stref, czyli kanałów energii, biegnących wzdłuż ciała od stopy
do głowy (pięć po każdej stronie), każda przypadająca na jeden
z palców stopy lub ręki (rycina prawa). Każdy narząd, gruczoł lub
część ciała, położone w zasięgu pewnej strefy, mają odniesienie
w odpowiedniej strefie na stopie lub ręce. Tak wiec odniesienie
do kręgosłupa charakteryzuje wewnętrzną stronę obu stóp (strefa
1), a odniesienie do wątroby cztery strefy zewnętrzne stopy
ptawej (strefy 2, 3, 4, 5). Przeniesienie linii stref na figurę
anatomiczną (rycina prawa dalsza) ułatwia orientację, jak
działanie na punkt w jakiejś strefie wpłynie na część ciała,
należącą do tej samej strefy. Jeżeli posuwasz się wrażliwą
okolicą stopy, często oznacza to napięcie lub przekrwienie części
ciała, lezącej w tej samej strefie. Istotnie, każda sytuacja
utrudniająca przepływ energii przez każdy punkt jednej ze stref
będzie mieć zgubny wpływ na wszelkie struktury w obrębie tej
strefy. 345
5 1413
Strefy na stopach
Każdy z palców zaczyna strefę biegnącą wzdłuż całego ciała.
Wszystkie palce SĄ palcami odniesienia dla głowy, ale
najważniejsze pod tym względem są paluchy. Każdy paluch ma
związek z polową głowy, każdy jest dodatkowo podzielony na pifć
podstref. 2, vi
;345
TKORIA I PODSTAWY 135
Kości stopy
Jeżeli masz praktykować jako refleksolog, powinieneś zapoznać się
roboczo z kośćmi stopy. Musisz się w tym zorientować prz.ed
podjęciem leczenia. Każda stopa składa się z 26 kości — 7 kości
stepu, 5 kości śródstopia (kości długie są w środku), i 14
paliczków palców. Zbadaj ręką własne stopy i staraj się wyczuć,
jak kości są ułożone. Kość strzałkowa
Kość piszczelowa
Linie orientacyjne na stopach
Nie można pracować na nieznane] parze stóp, opierając się
wyłącznie na kartach punktów odniesienia na stopach. Stopy,
podobnie jak ludzie, mają rozmaite kształty i wymiary. W każdym
przypadku osobno musisz najpierw zlokalizować linie orientacyjne.
Trzy takie linie biegną w poprzek stopy: Linia Przepony, Linia
Talii i Linia Pięty. Stwarzają one możliwości orientacji i
dokładnego sytuowania punktów odniesienia. Linia Przepony biegnie
w poprzek stóp, tuż poniżej kłębów (na wysokości główek kości
śródstopia). Linie Talii można znaleźć, zakreślając w wyobraźni
linie od piątej kości śródstopia. Aby zlokalizować Linie Pięty,
spójrz na punkt tuż ponad piętą, gdzie jasna, bardziej miękka
skóra okolicy podbicia przechodzi w ciemniejszą, grubszą skórę
pięty. Po umiejscowieniu tych trzech linii orientacyjnych
ustalisz dokładne położenie punktów odniesienia, leżących ponad
lub pod nimi. Kości stepu
1 ! Kość skokowa
Kości śródstopia
PaJiczki
c,
Linia Przepony
Linia Talii -
Linia Pięty
136 REHLUKSOl.OC.IA
Strefy odniesienia na stopie
Karta ta pokazuje dokładną lokalizacje stref odniesienia różnych
części ciała na podeszwach i zewnętrznych stronach stóp. Punkty
te są bardzo podobne na obu podeszwach. Niektóre jednak znajdują
się tylko na jednej stopie, bo odpowiednie narządy leżą tylko po
tej .samej, co ona, stronie ciała. Serce ma wiec odpowiednik
tylko na lewej podeszwie, a wątroba na prawej. Dla przejrzystości
są tu podane tylko niektóre strefy, mimo że każdy narząd
pojedynczy, gruczoł lub inna struktura mają taki punkt na
stopach. Na tych stronach pokazujemy stopy, tak jak wyglądają
podczas zabiegu — prawa podeszwa odpowiada twojej lewej ręce,
lewa zaś — prawej. Doświadczeni refleksolodzy raczę] widzą
bezpośredni kontakt z rozmaitymi stukturami ciała, ni/, samo
działanie na stopach. Stosunek „stopa-ciało"
Punkty odniesieniu na stopie stanowią zadziwiająco dokładną mapę
ciała, odzwierciedlającą położenie jego różnych części (rycina
poniżej), '/.wróć uwagę, jak Linia Przepony odzwierciedla
anatomiczną lokalizacją tego mięśnia. Jeżeli wyobrazisz sobie,
że dwie złączone stopy nakładają się na tułów, to przekonasz się,
że punkty odniesienia dla kręgosłupa mieszczą się wzdłuż
wewnętrznego brzegu każdej stopy. Prawa podeszwa
Zastawka
kr^tniczo-kątnicza
i wyrostek robaczkowy
Kość krzyżowa/Kość guziczna
STREFY ODNIESIENIA NA STOPIE 137 Podeszwa lewa
Strona prawa
Przedrukowane za zgodą Wydawcy z „Better Health with Foot
Reflexology ". Copyright 1983© by Dwight C. Byers.
Biodro/Plecy/Nerw kuli
—
Jajnik/Jądro
Biodro/Kolano/Noga
Rami^/Bark
Płuca
Zatoka
138 REFl.UKSOLOGIA
Techniki podstawowe
Techniki z użyciem kciuka i pozostałych palców nie przypominają
żadnych innych gładzeń lub ruchów w uzdrawianiu naturalnym. Na
ich opanowanie trzeba trochę czasu. Byłoby idealnie, gdybyś
podczas uczenia się spróbował wziąć udział w jakimś seminarium
albo kursie. Jeśli jest to niemożliwe, ucz się tych technik
wszystkich razem i poświęć trochę czasu na praktykę, zanim
podejmiesz się leczenia. Oprócz technik rozluźniających (str.
139), istnieją trzy podstawowe techniki robocze: kciuk, palec
wskazujący, zahaczanie, obracanie punktem odniesienia. Większą
część zabiegów wykonuje się podstawowymi technikami kciuka oraz
palca wskazującego i ruchem gąsienicy przesuwa się obiema rękami
przez każdy punkt. Zahaczanie i obracanie strefy odniesienia są
technikami bardziej specjalistycznymi, stosowanymi tylko wobec
niektórych stref odniesienia. Ostrzeżenie. Nie wykonuj zabiegów
u osób mających żylaki, chyba że skorzystasz ze stref zastępczych
(str. 163). Oprócz delikatnych zabiegów rozluźniających nie
wykonuj refleksologii u kobiet w ciąży, dopóki nie nabfdziesz
właściwych kwalifikacji. Rady praktyczne
Piękno refleksologii polega na tym, że można ją uprawiać wszędzie
i zawsze - potrzebne są jedynie ręce. I tobie, i pacjentowi musi
być tak wygodnie, jak to jest tylko możliwe. Stopy pacjenta
powinny być na wysokości twoich kolan, abyś nie musiał się
wychylać za daleko. Poza kilkoma krzesłami potrzebne jest trochę
talku albo mączki ziemniaczanej na wypadek, gdyby pacjent miał
przepocone stopy, oraz ręcznik, abyś przykrył sobie kolana (w
refleksologii nie używa się nigdy olejków ani kremu). Przed sesją
sprawdź, czy nie masz zbyt długich paznokci. Fotel do pozycji
półleżącej
Fotel ten zapewnia idealną pozycję każdemu korzystającemu z
refleksologii, silne podparcie głowy i kolan, a pozycja ta
pozwala na całkowite odprężenie. Fotel i taboret
Jeżeli nie masz fotela do pozycji półleżącej, posadź chorego na
zwykłym, wygodnym fotelu albo kanapie, a nogę oprzyj mu na
taborecie podobnej wysokości. TECHNIKI PODSTAWOWE 139
Techniki odprężające
Odprężenie jest kluczem do skutecznej refleksologii. Na początku
zabiegów skorzystaj z pokazanych tu trzech technik, najpierw na
jednej, potem na drugiej stopie, aby przyzwyczaić biorcę do
twoich rąk i rozluźnić stopy. Powinieneś także przysunąć się do
nich, aby uspokoić pacjenta po wykonaniu pewnych bolesnych ruchów
w trakcie zabiegów i po wykonaniu pełnego cyklu na każdej stopie.
Spośród trzech przedstawionych tu technik zawsze wykonuj najpierw
„W przód i w tył", a potem jedną z dwóch następnych. Technika
„Wyginania obszaru dla przepony i splotu słonecznego" jest
szczególnie korzystna dla ludzi cierpiących z powodu napięcia.
W przód i w tył
Połóż dłonie po dowolnej stronie stopy, mając palce luźne (A).
Potem delikatnie popychaj w przód jedną ręką, a w tył ciągnij
drugą (B). Kontynuuj, popychając na przemian i pociągając stopę
tam i z powrotem dość szybko i utrzymując ręce w nieprzerwanym
z nią kontakcie. Wyginanie strefy dla Przepony i Splotu
Słonecznego
A Wciśnij kciuk w łuk tuż poniżej kłębu stopy (strefa dla
Przepony i Splotu Słonecznego) -prawy kciuk na prawej stopie,
lewa ręka podtrzymuje ją. Ręką tą chwytaj podstawę palców. B
Teraz delikatnie zegnijpalce ku sobie, pociągając stopę ku
kciukowi. Zaczynając od wewnętrznego brzegu strefy odniesienia,
powoli przesuwaj kciuk do brzegu zewnętrznego. Obracanie stopy
w stawie skokowym
Podtrzymuj piętę ręką — prawd pięta w lewej ręce i odwrotnie —
z kciukiem na zewnętrznej stronie stawu skokowego, tuż poniżej
kostki. Chwyć górną część stopy drugą ręką i delikatnie obracaj
ją kilka razy w jedną, a potem w drugą stronę. 140 RKF1.1-
K8OLOGIA
Podstawowa technika chwytu stopy
Aby być dobrym refleksologiem, musisz wyćwiczyć współprace obu
rąk: jedna stale trzyma stopę, a druga pracuje na strefach
odniesienia. Każda z różnorodnych technik wymaga nieco odmiennego
uchwytu -odmiana chwytu podstawowego jest pokazana na rycinie
prawej. Do zabiegu na każdej stopie używasz obu rąk. Staraj się
ćwiczyć ich współprace tak długo, aż stanie się to niemal
odruchowe. Podstawowy chwyt — technika
Aby pracować na prawej stopie, chwyć lewą re ką jejpalce, trzymaj
je prosto bez nadmiernego wyginania w przód lub w tył, a prawą
wykonuj zabieg. Potem zamień ręce. Aby pracować na lewej stopie,
zacznij od ręki prawej, jako podtrzymującej, a następnie zamień
ręce.
Podstawowa technika kciuka
W refleksologii używasz kciuków głównie do zabiegów na strefach
odniesienia na podeszwach, a tylko czasem na bokach stóp.
Pracując pierwszym stawem kciuka posuwasz się naprzód wzdłuż
strefy odniesienia, nieco zginając i prostując palec w stawie.
Strona wewnętrzna albo przyśrodkowy brzeg kciuka kontaktują się
ze stopą, a nie szczyt kłębu (część dotykająca stołu, gdy płasko
położysz na nim rękę). ..y-
Podstawowa technika kciuka
Kciuk jest pod właściwym kątem wtedy, gdy nie jest za bardzo
zgięty w stawie, co zapewnia większą dokładność i płynność
techniki (rycina powyżej). Zbyt duże wygięcie w stawie nie tylko
nadwy-ręża go, ale sprawia, że pacjent może poczuć twój
paznokieć. Palce ręki pracującej chwytają stopę z góry, działając
jak dźwignia. TKCHNIKI PODSTAWOWI; 141
Technika
palca wskazującego
Palec wskazujący wchodzi w grę, gdy wykonujesz zabieg na
grzbiecie i bokach stopy. I tu kontaktujesz się wewnętrzną
powierzchnią albo przyśrodkowym brzegiem palca, nieco zginając
go w stawie, aby posuwać się, „pełzać" do przodu. I eraz kciuk
podpiera stopę z drugiej strony i wypycha główkę kości śródstopia
do przodu. Ułatwia to działanie na grzbiecie stopy. Ćwicz ten
ruch, aż będziesz go wykonywał płynnie, utrzymując stały ucisk.
Próbuj lewym palcem wskazującym posuwać się nad bolesną strefą
odniesienia w jednym kierunku, potem powróć palcem prawym. x
v
\ "w
Technika palca wskazującego
Jak w przypadku kciuka, jeżeli posługujesz się palcem wskazującym
prawidłowo, jest on nieco zgięty w stawie, a jego wewnętrzny
brzeg uciska strefę odniesienia (rycina górna lewa). Jeżeli
zegniesz palec za mocno, uciskać będziesz jego koniuszkiem
(rycina górna prawa), kontakt palca ze skórif pacjenta będzie
znacznie mniejszy, a jednocześnie można w nią wbić paznokieć.
Głębokie uciskanie
Technika ta jest użyteczna, gdy trzeba trafić w wyjątkowo mały
obszar albo uciskać na te części stopy, na których skóra jest
twarda, np. na pięcie. Podobnie jak pszczoła kłująca żądłem,
wpychasz kciuk w strefę odniesienia, potem cofasz go. Działanie
palców ma kluczowe znaczenie, ponieważ technika wymaga wielkiej
dokładności. Okrążanie strefy odniesienia
Jest to sposób przeznaczony do oddziaływania na bolesną strefę
odniesienia. Technika ta jest używana w stosunku do ?tref górnej
części brzucha na obu stopach (miedzy Linią Talu a Limą
Przepony). Stosuj ją, jeżeli posuwasz się nad obszarem
szczególnie wrażliwym. Trzymaj kciuk wciąż, w tej samej pozycji,
a stopę obracaj wokół niego (rycina poniżej). Po paru minutach
obracania stwierdzisz, że ból się wydatnie zmniejszył. Działaj
delikatnie, unikaj wbijania paznokci. 3 Y.
Głębokie uciskanie
Dobrze podtrzymuj stopf ręką „trzymającą ", a kciuk ręki
„pracującej "połóż na strefie odniesienia. Wciśnij kciuk jak bak
i cofnij go ostro w jedną stronę (na tym przykładzie na
zewnątrz). Okrążanie strefy odniesienia
Kciukiem „pracującym " uciskaj delikatnie strefę odniesienia.
Następnie ręką „trzymającą " obracaj górną część stopy wokół
kciuka, zgodnie ze wskazówkami zegara, a potem w drugą stronę.
142 REFLEKSOLOGIA
Cykl zabiegów na stopie
Kiedy zabierasz się do zabiegów na obu stopach po raz pierwszy,
najpierw sprawdź, czy są na nich jakieś stwardnienia skóry,
odciski, zrogowacenia itp. Mogą one przeszkadzać przepływowi w
danej strefie. Jeżeli coś wykryjesz, poradź pacjentowi, aby
najpierw zrobił pedicure. Przystępując do zabiegu, siądź przed
stopami pacjenta (jak na str. 135). Po rozluźnieniu mu stóp
wykonuj cały cykl zabiegów na jednej stopie, a następnie to samo
na drugiej. Posuwaj się systematycznie w dół stopy, od palców do
pięty (od stref odniesienia Głowy do stref dolnej części
Brzucha), potem w górę wewnętrzną krawędzią stopy (strefy
odniesienia dla Kręgosłupa). Kiedy zaczynasz uczyć się tego
cyklu, a zawsze kiedy przystępujesz do nowej strefy, wróć do
punktów odniesienia stopy (str. 136-137) i zapamiętaj ich
dokładne położenie. W czasie zabiegu poświęcaj więcej uwagi
wszelkim wykrytym strefom bolesnym. Po zakończeniu pracy na obu
stopach powtórz zabiegi na strefach bolesnych, na każdej stopie
oddzielnie. Nie spodziewaj się jednak, że usuniesz ból podczas
jednej sesji. Zawsze pracuj delikatnie: nadmierne uciskanie na
okolicach wrażliwych wywiera odwrotny skutek — stwarza większe
napięcie niż rozluźnienie. Strefy odniesienia dla Głowy i Zatok
Aby wykonać zabieg na lewej stopie, podtrzymuj i chroń jej palce
prawą ręką. Działaj na strefach odniesienia lewym kciukiem,
trzymając palce lewej ręki nad prawą. Zaczynając od palucha,
ruchem gąsienicy wędruj kciukiem w dól do podstawy każdego palca.
Kiedy dojdziesz do małego palca, zamień ręce i rozpocznij „
wędrówkę " z powrotem do palucha. Na prawej stopie postępuj na
odwrót. Strefy odniesienia dla Głowy, Zatok, Oka i Ucha
Wszystkie palce stopy mają strefy odniesienia dla Głowy: palce
prawej stopy dla prawej połowy głowy i odwrotnie. Główne strefy
odniesienia znajdują 519 na paluchach. Mniejsze palce są strefami
delikatnego dostrojenia się do Głowy i Zatok. Jeżeli np. kogoś
boli ząb, palec w odpowiedniej strefie jest wrażliwy na dotyk.
W przypadku zapalenia zatok, wszystkie palce reagują bólem.
Zabiegi na palcach wymagają dużej praktyki nie tylko dlatego, ze
są wrażliwe, ale również z powodu małych rozmiarów, co utrudnia
ich trzymanie i działanie na nich. Strefy odniesienia dla Oczu
i Uszu znajdują się dokładnie przy podstawie małych palców. Ze
względu na to, że napięcie jest podstawą wielu chorób oczu,
utrudniając właściwe krążenie, refleksologia jest często bardzo
skuteczna. Przywraca ona normalne funkcjonowanie oczu poprzez
rozluźnienie. Strefy odniesienia dla Oczu i Uszu
Na te strefy odniesienia wpływasz, wędrując brzegiem podstawy
małych palców, utworzonym przez stawy śródstopia. W trakcie tego
podtrzymuj stopę jedną ręką i jej kciukiem pociągaj w dól miękką
skórę, pokrywającą podstawę palców nogi. Zewnętrznymi brzegami
obu kciuków posuwaj się w obu kierunkach. •i,,
CYKL ZABIEGÓW NA STOPIE 143
Strefa odniesienia dla Szyi i Gardła
Strefa odniesienia dla Szyi i Gardła mieści się u podstawy
palucha. Działanie na te strefę wpływa nie tylko na szyje, ale
i na górną część kręgosłupa, migdałki, tarczycę i przytarczyce.
Strefa odniesienia dla Szyi i Gardła
Jedną ręką podtrzymuj stopę, kciukiem drugiej uciskaj z boku
wokół podstawy palucha. Potem zamień re.ce i poruszaj się w
kierunku przeciwnym. Teraz druga ręka trzyma, a kciuk pierwszej
pracuje. Stefa odniesienia dla Płuc
Na podeszwie strefa ta mieści się między stawami śródstopia a
podstawą palców, na grzebiecie stopy zaś między kośćmi
śródstopia. Zaczynasz od strefy odniesienia dla Płuc na podeszwie
(rycina prawa), następnie przechodzisz na grzbiet stopy. Te
strefy odniesienia mają związek ze wszystkimi narządami klatki
piersiowej, nie tylko z płucami. V
Strefa odniesienia dla Płuc na podeszwie
Uchwyć palce jedną ręką, a przy-środkowym brzegiem kciuka drugiej
posuwaj się między kośćmi śródstopia do podstawy palców, a
nastfpnie w kierunku przeciwnym. .
7
Strefa odniesienia dla Płuc na grzbiecie stopy
Trzymaj palce jedną ręką i poruszaj się od podstawy każdego palca
zgiętym palcem wskazującym drugiej między kośćmi śródstopia.
Zacznij od palucha, a skończ na palcu małym. Potem zmień ręce i
posuwaj się w kierunku przeciwnym. Twoje kciuki powinny popychać
do p rzodu skórę na główkach kości śródstopia.
144 REFLEKSOLOGIA
Górna strefa Brzucha
Ta duża strefa odniesienia leży między Linią Talii a główkami
kości śródstopia (Linia Przepony). Ponieważ strefy odniesienia
dla narządów prawej strony ciała znajdują się na stopie prawej
i odwrotnie, strefę odniesienia dla Wątroby znajdziesz przede
wszystkim na stopie prawej, a dla Żołądka i l r/,u,stki na stopie
lewej. Strefy odniesienia dla Nerek są na obu stopach. Nasza
kolejność działania na stopie koncentruje się głównie na
Wątrobie. jezeh któraś stopa jest szczególnie bolesna podczas
dotykania strefy odniesienia dla górnej części Brzucha,
podstawową technikę kciukami uzupełnij okrążaniem strefy
odniesienia (str. 141). Dolna strefa Brzucha
Obszary odniesienia dla Okręznicy Wstępującej i Zastawki
Kretniczo-kąt-niczej znajdują się na stopie prawej. Aby znaleźć
strefę odniesienia dla tej Zastawki i Wyrostka Robaczkowego,
posuwaj lewy kciuk powoli w górę, aż trafisz na czuły punkt tuż
ponad kością piętową. Strefa odniesienia dla Okręznicy
Wstępującej ciągnie się od tego punktu do Linii Talu. Zabieg ten
przynosi korzyść w przypadku zaburzeń trawienia, chorób oskrzeli
oraz astmy i innych chorób alergicznych. Zabiegi na strefie
odniesienia dla Okręznicy Esowatej i Okręznicy Zstępującej są
pomocne we wzdęciu, zaparciu i stanach związanych ze stresem.
Obydwie strefy odniesienia znajdują się na stopie lewej. Praca
na strefie odniesienia dla Okręznicy Esowatej na kości piętowej
jest trudna, ponieważ w tym miejscu skóra jest bardzo twarda.
Strefa odniesienia dla Okręznicy Zstępującej biegnie zewnętrznym
brzegiem stopy do Linii l alii (rycina prawa). Często strefa ta
jest wrażliwa ze względu na brak ćwiczeń, stres i niedobór
włóknika w diecie. Strefa odniesienia dla Wątroby
Trzymając palce jedną ręką, kciukiem drugiej uciskaj raz koło
razu cala tę stref f. Palcami ręki działającej podpieraj mocno
grzbiet stopy, aby powiększyć możliwość działania kciuka,
korzystaj z rąk na zmianę. Strefy odniesienia dla Zastawki
Krętniczo-kątniczej, Wyrostka Robaczkowego i Okręznicy
Zstępującej Lewy kciuk połóż na strefie odniesienia dla Zastawki
Krętniczo-kątniczej i Wyrostka Robaczkowego i pociągaj jakby
hakiem w kierunku zewnętrznym brzegu stopy według techniki
głębokiego uciskania (str. 141). Potem posuwaj kciuk w górę
zewnętrznym brzegiem stopy, aż do Linii Talii, aby zadziałać na
całą stref f odniesienia dla Kątnicy. •»
Strefy odniesienia dla Okrężnicy Zstępującej i Okręznicy Esowatej
Aby zlokalizować strefę odniesienia dla Okręznicy Esowatej, połóż
lewy kciuk tuż ponad linię pięty na wewnętrznej stronie stopy
lewej i posuwaj się w dól pod kątem 45° aż do punktu, pokazanego
na rycinie górnej. Następnie pociągnij kilka razy w przód i w tył
ku wewnętrznemu brzegowi stopy. Potem zmień ręce i prawym
kciukiem powędruj w górę zewnętrznym brzegiem stopy, aby
zadziałać na strefie odniesienia dla Okręznicy Zstępującej
(rycina prawa). V
146 REFLIiKSOLOGIA
Strefy odniesienia dla Kręgosłupa
Zabiegi na strefach odniesienia dla Kręgosłupa wykonujesz jednym
ciągłym ruchem w/.dłuż wewnętrznego brzegu każdej /.e stóp,
począwszy od wewnętrznego brzegu pięty, powiązanego z okolicą
krzyżową i ogonową. Jest to jedna z najważniejszych stref
odniesienia, ponieważ dobry stan kręgosłupa ma kluczowe znaczenie
dla dobrego ogólnego samopoczucia. Stres, wadliwa postawa i brak
ćwiczeń mogą wytworzyć napięcie mięśni, co nie tylko prowadzi do
bólów pleców, ale również zakłóca pracę nerwów rdzeniowych.
Ponieważ relaks jest pierwszym efektem refleksologn, zabiegi na
strefie odniesienia dla Kręgosłupa mogą dać bardzo korzystne
wyniki. Powiązanie „kręgosłup - stopa"
Istnieje zdumiewające podobieństwo kształtu kręgosłupa do
kształtu jego strefy odniesienia na stopie (rycina prawa). I
jedno, i drugie obejmują 26 kości, a 4 łuki stóp odzwierciedlają
4 krzywizny kręgosłupa: szyjna, piersiową, lędźwiową i krzyżową.
Strefa szyjna
Strefa piersiowa
Strefa lędźwiowa
Strefa
krzyżowo-
-guziczna
/\
A
Obszary odniesienia dla Kręgosłupa
Zabień na strefach odniesienia dla
o J
Kręgosłupa zaczynasz (A) na wewnętrznej stronie pięty i stopniowo
przesuwasz kciuk do palucha. W strefie odniesienia dla strefy
ogonowej i krzyżowej skóra jest dość twarda, co wymaga
silniejszego uciskania. Palce ręki pracującej mają obejmować kość
piętową, aby wesprzeć pracujący kciuk. Działaj na sferze
odniesienia dla Kręgosłupa, jak daleko możesz, ale bez
nadmiernego naciągania kciuka, potem pozostałe palce zdejmij z
zewnętrznej strony pięty i połóż je na stępie (B). Mając rękę
„pracującą " w tej pozycji, będziesz mógł łatwo kontynuować
czynności na strefach odniesienia dla odcinka lędźwiowego,
piersiowego i szyjnego (C). Jeżeli natrafisz na miejsca
szczególnie wrażliwe, poświęć im trochę więcej uwagi, powtarzając
czynność kilka razy. CYKL ZABIEGÓW NA STOPIE 147
Strefy odniesienia dla Krzyża, i Nogi
Zabiegi na dwóch strefach odniesienia, pokazanych na tej stronie,
mają istotne znaczenie dla wszystkich przypadków bólów krzyża i
dolegliwości ze strony bioder, kolan i podudzi. Strefy te są tzw.
obszarami pomocniczymi. Zabiegi na nich nie tylko rozluźniają te
części ciała, do których się bezpośrednio odnoszą, ale też
łagodzą bóle krzyża. Strefa odniesienia Biodro Kolano /
Podudzie stanowi dość dużą powierzchnię na zewnętrznej stronie
stopy. Sięga ona od 5. kości śródstopia do pięty. Jeżeli pacjent
ma chore kolano, strefa odniesienia po tej samej stronie jest
bardzo wrażliwa. Strefa odniesienia dla Biodra/Pleców/Nerwów
Kulszowych otacza tylną stronę stawów skokowych (str. 137). Ból
w tej strefie odniesienia często świadczy o rwie kulszowej.
Strefa odniesienia dla Biodra Kolana Podudzia
Możesz pracować albo palcem wskazującym, jak na rycinie niżej,
albo kciukiem (rycina lewa). Posuwaj de po tej strefie w różnych
kierunkach, zapamiętując różnicę między obiema stopami. O,
o
Strefa odniesienia dla Biodra Pleców Nerwu Kulszowego Ręką
podtrzymującą trzymaj stopę skierowaną do góry. Jeżeli bowiem
pozwolisz stopie wysunąć się do przodu, naprężą się ścięgna i nie
będziesz mógł działać prawidłowo. Palcem wskazującym posuwaj się
wokół stawów skokowych. ••y
148 RKH.liKSOI.OGIA
Mapa stref odniesienia na ręce
Położenie stref odniesienia na ręce odpowiada położeniom na
stopie. Ręce i stopy różnią się kształtem i rozmiarem, to samo
dotyczy stref odniesienia. Na przykład obszary dla Kręgosłupa są
krótsze na rękach, a dla Zatok większe, ponieważ palce rąk są
dłuższe od palców stóp. Strefy odniesienia na rękach sięgają
znacznie głębiej niż strefy na stopach, ponieważ ręce są bardziej
odkryte i mniej wrażliwe. X tego powodu trudnię] na nich
pracować, gdyż trudniejsze jest lokalizowanie wrażliwych miejsc.
Zatoka
Lewa dłoń do góry
Zatoka
V
' "'*•" Linia Talii -TT-
—jr------------------------------
t" Biodro Kolano Podudzie
Jajnik Jądro Macica Gruczoł Krokowy
Lewa dłoń do dołu
MAPA STRKI' ODNIESIENIA NA Rl>CE 149
Zatoka
Kręgosłup — odcinek szyjny
Prawa dłoń do góry
Kręgosłup — odcinek piersiowy
Kręgosłup — odcinek krzyżowy i ogonowy
Kręgosłup - odcinek lędźwiowy
Jajnik Jądro
V Macica Gruczoł Krokowy
/P
Zatoka
Oko Ucho
Płuca Sutki
Wątroba
Linia Talii
•ZT7--------------------------
' •'/ Biodro Kolano Podudzie
_^_____Macica/Gruczoł Krokowy
Xr
Prawa dłoń do dołu
Jajnik /Jądro
Przedrukowane /.a zgodą Wydawcy /. „ Better Health with Foot
Reflexology ". Copyright 1983 © by Dwight C. Byers. 150 RF.FLI-
:KSOUX;IA
Cykl zabiegów na ręce
Główną korzyścią z zabiegów na ręce zamiast na stopie jest wygoda
-możesz wykonywać je na samym sobie albo partnerze w dowolnym
miejscu, bez jakichkolwiek akcesoriów. Jest to jednak mniej
skuteczna metoda, ponieważ strefy odniesienia leżą głębiej i
trudniej jest na nie trafić. Podczas zabiegów pracujesz kciukami
na dłoniach, a palcami wskazującymi między kośćmi śródręcza na
grzbiecie rąk. Podstawowa technika działania kciukiem jest taka
sama jak na stopie - jedyna różnica polega na tym, że stale
prostujesz i zginasz rękę pacjenta na swoim kciuku podczas jego
przesuwania się. Rozluźnianie przepony
Aby y.naleźć serety odniesienia clla Przepony, najpierw
zlokalizuj mały występ utworzony prze/ główkę 5. kości śródrycza
— pod małym palcem — oraz występ pod główką pierwszej kości
śródrecza, u podstawy kciuka. Strefa odniesienia leży tuż poniżej
obu tych występów kostnych. Przepona jest ważne; częścią układu
oddechowego, ale także częstym siedliskiem napięcia i stresu.
Strefa odniesienia ma wiec kluczowe znaczenie dla odprężenia
całego ciała. Technika rozluźniania jest identyczna z techniką
„Wyginania strefy dla Przepony" na stopach (str. 139). Technika
rozluźniania przepony
Trzymając jedną ręką mocno rękę pacjenta, połóż kciuk drugiej w
środku strefy odniesienia dla Przepony (A). Podczas stopniowego
przechodzenia kciukiem przez strefę odniesienia, zginaj ręką na
kciuku (B). Powtórz to na drugiej ręce. Pomóż swemu kręgosłupowi
Jeżeli cierpisz na ból krzyża, możesz sam pomóc sobie, działając
kciukiem na strefach odniesienia dla Kręgosłupa i podtrzymując
palce ręki „pracującej" (rycina powyżej). Jeżeli boli cię krzyż
lub okolica lędźwiowa, strefa odniesienia dla Kręgosłupa
Lędźwiowego jest bolesna szczególnie. Wykonuj ten zabieg
delikatnie, przez kilka minut każdego dni f. Strefa odniesienia
dla Płuc
Strefa odniesienia znajduje się tuż ponad Linią Przepony na
grzbiecie i dłoni każdej ręki. Na dłoni wykonujesz zabieg
kciukiem, następnie na grzbiecie ręki palcem wskazującym.
Technika jest taka sama. Strefa odniesienia dla Płuc
Chwyć rękę partnera, tak jak w „Rozluźnianiuprzepony". Przesuwaj
kciuk między kośćmi śródrecza, jednocześnie delikatnie zginając
i prostując palce twojej ręki „trzymającej ". Powtórz to na
grzbiecie ręki (rycina lewa). CYKL ZABIEGÓW NA RĘCE 151
Strefa odniesienia dla Wątroby
Obszar odniesienia dla Wątroby odnajdziesz poniżej Linii Przepony
na ręce prawej. Chociaż ta stefa da się wykryć po obu stronach
ręki, czasem łatwiej ją znaleźć na powierzchni grzbietowej.
Strefa odniesienia dla Wątroby
Stopniowo „ wędruj " kciukiem po strefie odniesienia,
jednocześnie zginając i prostując rękę (rycina lewa i prawa).
Strefy odniesienia dla Kręgosłupa
W odróżnieniu od innych stref odniesienia na ręce, strefy dla
Kręgosłupa są stosunkowo łatwe do odszukania i przydatne, jeżli
chcesz wykonać zabieg sam sobie (str. 150). Przed zabiegiem na
tym obszarze, przestudiuj mapę stref odniesienia na str. 148-149,
zwracając uwagę na różną ich lokalizację na rękach i stopach.
Strefy odniesienia dla Kręgosłupa
Zaczynając od kłębu ręki, przesuwaj kciuk wzdłuż strefy
odniesienia dla całego Kręgosłupa od okolicy krzyżowej do
szyjnej. Stosuj ruch gąsienicy, ten sam co na stopie. Ponieważ
skóra pokrywająca strefy odniesienia jest stosunkowo cienka, nie
trzeba zginać ręki pacjenta. Strefa odniesienia dla Biodra /
Kolana Podudzia
Podobnie jak na stopach, ta strefa odniesienia jest pomocnicza
w stosunku do kręgosłupa. Można nań skutecznie oddziaływać we
wszystkich przypadkach bólu pleców. Znajdziesz je na grzbiecie
obu rąk, w pobliżu brzegu zewnętrznego, poniżej Linii Tałii.
Jeżeli jest on wrażliwy, usuwaj ból stopniowo, w ciągu kilku
seansów. Strefa odniesienia dla Biodra Kolana Podudzia
Posuwaj się palcem wskazującym po całej strefie, najpierw jedną
ręką, jako pracującą, a potem drugą.
DOTYK DRUGIEGO CZŁOWIEKA
Niezależnie od wieku i okresu życia wszyscy potrzebujemy
dotykania przez innego człowieka, okazywania tym serdeczności i
troski, co pozwala nam czuć, że nie jesteśmy osamotnieni. Jesteśmy
stworzeniami czującymi. Bez ciepła dotyku, zapewniającego kontakt
i ukojenie, czujemy się pozbawieni jednej z najistotniejszych
dróg wzajemnego powiązania, dawania i przyjmowania. Niektórzy
ludzie patrzą na masaż jak na luksus i poddają mu się z
konieczności. Poddani jednak naciskom nowoczesnego społeczeństwa,
a zwłaszcza narastającej liczbie chorób wynikających ze stresu,
powinniśmy traktować leczenie dotykaniem, jako stałą część życia
codziennego i wartościowy element zapobiegawczy. Odnosi się to
i cło leczącego, i do pacjenta. Człowiek wykonujący zabieg ma
zadowolenie, że niesie pomoc, ale leczenie masażem, shiatsu lub
refleksologią może i jemu przynieść odprężenie i ułatwić
stawianie czoła własnym napięciom. Zgodnie z medycyną Wschodu,
w życiu istnieją pewne okresy, tzw. Wrota Zmiany, kiedy możesz
naprawdę poprawić swoją konstytucje, jeśli sam zadbasz o siebie
— i możesz popsuć sobie zdrowie na stałe, jeśli się zaniedbasz.
Takimi okresami są: dojrzewanie, małżeństwo albo rozpoczęcie
życia płciowego, ciąża, urodzenie dziecka i okres tuż potem oraz
menopatiza. Właśnie w tych okresach leczenie dotykaniem daje
świetne wyniki. Pomoże ono uzyskać potrzebne odprężenia, aby
łatwiej dostosować się do zmian hormonalnych. Podczas stresu
najbardziej potrzebujemy fizycznego kontaktu. Tęsknimy do
uwolnienia się dzięki niemu od napięć i upewnienia się, że ktoś
dzieli z nami kłopoty. Trzy techniki dotykania, podane w tej
książce, nadają się dla każdego. Możesz jednak potrzebować
pewnych zmian postępowania, dostosowanych do wieku lub
okoliczności życiowych. W tym roz-dziale omówimy niektóre z tych
specjalnych sytuacji: macierzyństwo, okres niemowlęcy, wiek
późniejszy, masaż i ćwiczenia oraz masowanie samego siebie. Wiele
z udzielonych tu rad wynika ze zdrowego rozsądku. Na przykład
trzeba delikatniej postępować z niemowlętami i staruszkami i
wykonywać zabiegi w bardzo ciepłym pomieszczeniu. Jak masz się
posługiwać wyuczonymi przez siebie technikami, będzie zależeć od
twojego osobistego stylu działania i od potrzeb twojej rodziny
i przyjaciół. Jeżeli spodziewacie się dziecka, stwierdzicie, że
masaż i shiatsu wspaniale przyczyniają się do zmniejszenia się
bólów nóg i krzyża oraz ogólnego zmęczenia, często towarzyszącego
kobiecie w ostatnim miesiącu ciąży. Kiedy dziecko już się urodzi,
masaż zwiększy więź między nim a rodzicami. Zapewni on
uspokojenie dziecka i sprawienie mu przyjemności. Będziesz
korzystać z tego podczas całego okresu wzrastania, aby pocieszyć
dziecko po złym dniu w szkole, uspokoić przed egzaminem albo
złagodzić niewielkie dolegliwości, np. bóle głowy albo brzucha.
Nawet dzieci powinny być zachęcane do uczenia się masażu, gdyby
je to interesowało. W wieku pięciu lub sześciu lat są
dostatecznie silne i sprawne manualnie, a masowanie może im
sprawiać przyjemność. Masaż znacznie złagodzi wiele dolegliwości
zawodowych ludzi dorosłych. Można tu wyliczyć: bóle pleców i
barków po dłuższym siedzeniu w biurze, wyczerpanie lub
przeciążenie mięśni na tle ciężkiej lub nadmiernej pracy
fizycznej albo dolegliwości ze strony układu krążenia wskutek
ograniczenia ruchu (praca siedząca, ludzie niesprawni albo
skazani na stałe przebywanie w łóżku). Masaż jest też nieocenioną
pomocą dla osób uprawiających wszelkie sporty — od kolarstwa do
biegów lub piłki nożnej. Zapewnia on odprężenie, istotne dla
osiągnięcia maksymalnego wyniku. \.
l
MACIERZYŃSTWO 155
Macierzyństwo
Masaż jest cudownym sposobem przygotowania kobiety do porodu i
pomaga dostosowywać się do zmian, zachodzących w jej organizmie.
Będzie on zwalczał nie tylko napięcie i zmęczenie w ciąży, ale
uspokoi i doda poczucia bezpieczeństwa podczas porodu. Podczas
ciąży można skorzystać z „Podstawowego cyklu masażu" (str.
36-37). W pierwszych czterech miesiącach zabiegi na brzuchu
trzeba wykonywać bardzo delikatnie i unikać głębokiego uciskania
okolicy stawów skokowych, bo te strefy rzutują na macicę i
jajniki. W miarę trwania ciąży i powiększania się brzucha,
uspokajająco działa nacieranie go oliwą. Wykonuj ruchy powoli,
troskliwie, ponieważ jednocześnie masujesz dwie osoby. Podczas
samego porodu masaż może być wartościową pomocą (rycina poniżej).
Staraj się wypróbować te ruchy przedtem, abyś dobrze je opanował
jeszcze przed porodem. Nie zapomnij o masażu już po urodzeniu
dziecka. Pomoże on matce wyswobodzić się ze wszelkich stresów,
nagromadzonych podczas ciąży i porodu. Shiatsu jest świetne
podczas ciąży, ale pod warunkiem głębokiego uciskania brzucha i
lekkiego uciskania meridian nóg. We wczesnych stadiach porodu
pomaga uciskanie punktu Żołądek 36 (str. 128), Wielkiego Elimina-
tora (str. 121) i Śledziony 6, znajdującego się na szerokość
dłoni ponad kostką wewnętrzną, tuż przy piszczeli. Kiedy zaczyna
rodzić się dziecko, uciśnij punkt Pęcherzyk 21; jest to wrażliwe
miejsce na połowie dużego mięśnia na samym szczycie każdego
barku. Uciskanie tych punktów przyspiesza poród i łagodzi ból.
Pełne leczenie refleksologią przyszłych matek może wykonywać
tylko osoba przygotowana zawodowo. Osoby początkujące powinny się
skoncentrować na technikach rozluźniających (str. 139). Dolna
część pleców i pośladki
Kobieta leży na boku. Uklęknij przy dolnej części jej pleców,
zwrócony w górę jej ciała. Zacznij od zataczania palcami kręgów
w dolnej części pleców i krzyża, potem przesuń się w dół i
starannie ugniataj pośladki. Kobieta powinna się skoncentrować
na rozluźnianiu mięśni. Pozycje alternatywne
W późnych miesiącach ciąży i podczas porodu masowanie kobiety
leżącej na brzuchu byłoby dla niej niewygodne. Do masażu pleców
lub tylnej powierzchni nóg powinna się ona położyć na boku, ze
znajdującą się u góry nogą na poduszce, leżeli leży w tej po/ycji
podczas porodu, możesz je) pomóc, masując dół pleców i pośladki
(rycina dolna lewa). Obkurczające się mięśnie tej okolicy mogą
opóźnić zejście główki dziecka. Do ma-sa/.u przodu ciała kobieta
woli siedzieć prosto /. rozstawionymi nogami, oparta na
poduszkach. Gdy znajduje sic w tej pozycji, możesz złagodzić
drżenie nóg przez gładzenie wewnętrzne] strony ud (rycina
poniżej). Uda
Jeżeli nogi kobiety zaczynają drżeć przy końcu pierwszego okresu
porodu, uklęknij między nimi i rękami, z palcami skierowanymi do
dołu, gładź wewnętrzni) stronę ud. Ucisktijac posuwaj się w dół
do kolana, a potem lekko w górę, zachowując ciągłość ruchu. 156
DOTYK i)Ru;iw;o czI.OWIKKA
Niemowlęta
Dotykanie niemowląt ma istotne znaczenie dla ich stanu fizycznego
i emocjonalnego. W wielu krajach tropikalnych masowanie
niemowlęcia było zawsze integralną częścią wychowania. Smarowanie
oliwą chroni skórę w gorącym klimacie. Uważa się, że dzięki
gładzeniu i rozciąganiu ciała niemowlęta nabierają siły.
Obserwacje pediatrów potwierdzają, że regularnie masowane
wcześniaki rozwijają się znacznie szybciej. Przedstawiamy tu cykl
zabiegów, oparty na tradycyjnej hinduskiej sztuce masażu. Wzmocni
on wieź i porozumienie między rodzicami a dzieckiem i pomoże im
rozwinąć własny sposób dotykania, aby uspokoić dziecko i sprawić
mu przyjemność. Rodzice stosujący masaż regularnie stwierdzają,
ze pomaga on dzieciom jeść i zasypiać, łagodzi bóle brzuszka w
pierwszych miesiącach życia. Możesz zacząć lekko smarować
niemowie oliwką od pierwszego tygodnia po urodzeniu i dojść cło
całego cyklu w końcu miesiąca. Staraj się wykonywać całą serie
codziennie wtedy, kiedy dziecko jest zadowolone, wypoczęte i
najedzone, najlepiej pół godziny po karmieniu. Byłoby świetnie,
gdyby po zakończeniu masażu można było zrobić mu ciepłą,
rozluźniającą kąpiel. Nie przejmuj się, jeżeli przyzwyczajenie
się do masażu zajęłoby trochę czasu. Twoje dziecko rozluźni się
i ucieszy, kiedy dotykanie wzbudzi jego zaufanie i poczucie
bezpieczeństwa. Jako biorcy niemowlęta są wyzwaniem bardzo
wdzięcznym, ponieważ większość z nich bierze aktywny udział w
zabiegu. W odpowiedzi na dotykanie przez ciebie, dziecko wykonuje
określone ruchy, przez co masaż staje się jakby tańcem, grą
miedzy wami obojgiem. Rozpoczęcie masażu
Dziecko musi być masowane w bard/o ciepłym pomieszczeniu.
Najlepiej, abyś siedziała na podłodze /. wyprostowanymi nogami,
na rozłożonym na podłodze prześcieradle. Jeżeli po-tr/ebujesz
podparcia pleców, opr/yj siy o ściany. Zaczynasz masaż, kiedy
dziecko leży na twoich kolanach, patrzy w górę, a stopy ma
skierowane do ciebie. Nogi musisz mieć gołe, aby powstał lepszy
kontakt miydzy tobą a dzieckiem. Używa] dobre] oliwki, która
larwo siy wchłania. Ogr/cj ją [irzez wstawienie butelki do
naczynia z gorąca wodą. Rozbieraj dziecko ciepłymi rykami,
/.djawszy przedtem wszelką biżuterie. Ruchy masażu wykonuje siy
ocl środka ku obwodowi ciała, ponieważ jest to łatwiejsze l
zapobiega naciąganiu skóry. Staraj się powtórzyć każdy ruch co
najmniej trzy razy, w jednakowym rytmie. l. Smarowanie oliwką
przedniej powierzchni ciała
Powoli i delikatnie rozciera/ trochę oliwy po citlyni ciele
niemowlęciu, od barków do stóp, z wyjątkiem twarzy. Rozprowadzaj
ja całymi dłoiinn. '
C':
'•••<*
•
<
158 DOTYK DRUGIEGO CZŁOWIEKA
Przednia strona ciała
Masaż rozpoczyna się od przodu ciała, ponieważ niemowlę będzie
bardziej spokojne, widząc twoją twarz. Na podstawie jego reakcji
możesz sądzić, czy uciskasz za mocno, czy za słabo. Dotknięcie
zbyt lekkie może spowodować, że dziecko poczuje się niepewnie.
W tym cykłu zabiegów będziesz pracować od góry do samego dołu,
masując klatkę piersiową, ramiona i rączki, potem brzuszek, nóżki
i stopy. Powtórz każdy ruch 3 razy lub nawet trochę więcej.
Masując ramiona i nóżki, wykonaj całą serię na każdej kończynie,
a dopiero potem zajmij się drugą stroną ciała. 4. Ściskanie i
uciskanie ramienia
Trzymając rękę dziecka jedną ręką, drugą przesuwaj wzdłuż
ramienia, od nadgarstka do barku (rycina prawa), delikatnie
ściskając. Powtórz to trzy razy. Następnie chwyć ramię dziecka
w obie ręce i wyciskaj, począwszy od barku do nadgarstka. 2.
„Rozwieranie" klatki piersiowej
Delikatnie połóż ręce na środku klatki piersiowej i zataczaj
kotka, posuwając się do barków, następnie w dół boczną stroną
klatki piersiowej i z powrotem do środka. 3. Gładzenie bioder i
barków
Zacznij rękami położonymi na biodrach dziecka. Przesuwaj je obie,
tak by się spotkały na szczycie lewego barku, potem kieruj je
bokami w dół. Następnie przesuwaj ręce w górę, by zetknęły się
na prawym barku, i z powrotem bokami w dół. 5. „Rozwieranie"
rączki
(rycina prawa) Obydwoma kciukami ściskaj otwartą dłoń dziecka w
kierunku jej bocznych krawędzi (rycina prawa). Następnie jedną
ręką chwyć nadgarstek dziecka, a drugą przesuwaj powoli przez
jego dłoń i nad palcami, rozprostowując je. Powtórz 4 i5 na
drugiej ręce. 6. Masowanie brzuszka
(rycina lewa)
Zaczynając od strony prawej, na przemian przeciągaj dłonie ku
sobie ciągłym ruchem gładzącym. Stopniowo przesuwaj je po
brzuszku od strony prawej do lewej i z powrotem. 8. Ściskanie i
uciskanie nóżki
Trzymając stopę dziecka jedną ręką, ściskaj drugą nóżkę od kostek
do uda. Powtórz to 3 razy, potem zmień ręce. Następnie uciskaj
stopę tak, jak to pokazuje rycina lewa. 7. Gładzenie brzuszka i
nóżek
Prawą ręką unieś nóżkę dziecka, trzymając ją za kostki. Lewe
przedramię przeciągnij ku sobie powolnym, wymiatającym ruchem od
pępka do kolan i z powrotem. Powtórz 3 razy, potem zmień ręce.
9. „Rozwieranie" stopy
Korzystając z obu kciuków uciskaj podeszwę dziecka rozwartą na
boki. Potem chwyć jego kostkę albo podudzie i przesuwaj swą dłoń
przez podeszwę od pięty do palców i delikatnie uciskaj palce, aby
je wyprostować. Powtórz 8 i 9 na drugiej nóżce. NIEMOWLĘTA 159
Tylna strona ciała
Do tych zabiegów połóż dziecko na brzuszku na swoich nogach.
Masaż plecków bardzo ro/.luźnia niemowlę, bo „wycisza" nerwy
rdzeniowe. Zaczynasz masaż w górę i w dół pleców, a kończysz
kilkoma długimi pociągnięciami od góry do dołu, aby „połączyć"
plecy z nogami. Gładź łagodnie i płynnie, nie zapomnij, aby
wykonać każdy ruch 3-4 razy. 10. Smarowanie pleców i nóżek oliwką
Zaczynając od barków, powoli smaruj małą ilością oliwki plecy,
pośladki, nóżki i stopy. Rozprostowuj wtedy fałdy ciała. 11.
Uciskanie pleców
Zacznij od dołu, każdą ręką po innej stronie. Posuwaj się do góry
ku barkom, potem znowu w dół, przekładając ręce na zmianę z
jednej strony na drugą. Zachowuj stały i ciągły rytm. 12.
Gładzenie pleców
Połóż jedną rękę na pośladkach dziecka, a drugą na górnej części
jego pleców. Rękę leżącą wyżej przesuwaj w dół pleców, aż do
spotkania drugiej. Przed oderwaniem rąk delikatnie uciskaj
pośladki. Twarz
Zabieg na twarzy składa się z trzech części: najpierw gładź
czoło, potem policzki, zakończ okrążaniem ust. Każdy ruch wykonuj
trzy razy, dopiero potem przejdź do następnego. Masowanie wokół
ust wzmacnia ich mięsień okrężny. Nie używaj do twarzy oliwki,
pracuj tu bardzo lekko, omijaj oczy. 13. „Łączenie" pleców i nóg
Chwyć dziecko za kostki jedną ręką i unieś jego nóżki, nieco
napinając je. Drugą rękę ześlizguj w dół pleców i nóżek. Oderwij
rękę. Następnie ułóż dziecko z powrotem w pozycji wyjściowej, aby
masować buzię. 14. Twarz
A Połóż palce na środku czoła i powoli przesuwaj je na bok. B
Połóż palce po obu stronach nosa i przesuwaj po policzkach na
boki. C Połóż kciuki nad górną wargą i okrążaj nimi usta w
odwrotnych kierunkach, aby spotkały się na podbródku. 160 DOTYK
l)KU(;il-X;Ocz1.0\Vir.KA
Złoty wiek
W każdym wieku dotykanie przez drugą osobę: jest czymś ważnym
dla dobrego samopoczucia, ale najbardziej spotyka to nas w wieku
starszym. Dotykanie, sprawiające nam przyjemność jako dzieciom,
rzadziej zdarza się nam, kiedy jesteśmy dorośli, a w wieku
podeszłym zanika do strużki czułości lub miłości. Nie
elostrzeeamy u lu-J
O . dzi
starszych „młodego ducha w starym ciele", że w wieku lat
dwudziestu czy siedemdziesięciu to jest wciąż ta sama osoba,
nawet je/cli jest trochę sztywniejsza i spowolniała albo zmienił
się jej kolor wlo-sów. Masaż, shiatsu i refleksologia nie
zastąpią mądrego i aktywnego trybu życia. Jako dodatek jednak do
zdrowego odżywiania się i regularnych ćwiczeń mogą one znacznie
podnieść jakość życia i zmierzyć się z najczęściej spotykanymi
kłopotami starości. Wszystkie trzy metody uspokajają,
rozluźnuiją, zbliżają ludzi. Pomagają obniżyć ciśnienie, łagodzą
depresje i poczucie samotności. Wszystkie zaś, stosowane
delikatnie, wspomagają krążenie, łagodzą bóle stawów i sztywność
mięśni. Zwłaszcza masaż pomaga zachować zdrowie i sprężystość
skóry. Trzeba jednak używać olejków dobrej jakości (np. olejek
migdałowy), zmniejszyć sile ucisku, skóra bowiem staje się 7.
wiekiem bardziej sucha i łamliwa. Masowanie stawów w stanie
wyciszonego zapalenia
Sztywność siatfóu' można zmniejszyć, masując stu wy i naciągając
i c iiz t/H oporu, zaii'szcponiżej provu bólu. Ostrzeżenie. Nie
masuj osób z chorobami ukłuciu sercowo-na-czyniowego, IM stawach
zaś wykonuj masitż tylko w przypadku njciszetiia zapalenia. Uwagi
praktyczne
Osobie starszej może być niewygodnie poddawać sii,1 masażowi albo
samej masować na podłodze. Idealny jest stół do masażu, ale
jeżeli go brak, posadź partnera na krześle i masuj albo stojąc,
albo też siedząc na krześle o podobnej wysokości. Oo masowania
pleców przyjmujący masaż może siedzieć okrakiem na krześle
pochylony do przodu, opierając się na poduszce. Możesz przyjnio-
wać dowolne rozwiązania, bylebyś tylko mógł swobodnie poruszać
sif dookoła partnera. Masuj starszego człowieka w pomieszczeniu
cieplejszym niż zwykle i miej pod r^ką przykrycie, aby zasłonić
części ciała nie masowane w tej chwili. Możesz tez pozwolić
partnerowi pozostać w ubraniu, można je bowiem podwinąć albo
nawet masować przez nie, jeśli nie jest zbyt grube. Zwiększanie
elastyczności
Wielu starszych ludzi skarży się na zimno i sztywnienie kończyn.
Obracanie i indsnwiinie nadgarstków uraz stawów skokowyeli
popratm krążenie i zwiększy ruchomość shiwów. Podczas tnason. bokami rak albo uderzanie, aby zapewnić flanej
okolicy więcej ciepła i lepiej ja pobudzić. Masaż przed wysiłkiem
fizycznym
Pobudzający MASAŻ., wykonany najlepiej w dniu poprzedzającym
wszelkie ćwiczenia długotrwałe lub wymagające dużego wysiłku,
poprawi kondycją i pomoże w przygotowaniu się do nadchodzącego
obciążenia, jeżeli to możliwe, twój partner powinien poprzedzić
.sesje zimnym natryskiem. Możesz działać zgodnie z „Podstawowym
cyklem masażu" (str. 36-37), ale po rozpoczęciu szerokimi,
długimi ruchami, przyspiesz tempo i wykonuj ruchy głębsze. Zwróć
szczególną uwagi; na grupy mięśni, które będą pracować
najbardziej. Ugniataj i oklepuj, rozciągaj i uruchamiaj stawy
(str. 48, 56, 65, 74). Zapewniając ciału dobre przygotowanie,
pomagasz przeciwdziałać skurczom i sztywności. Po masażu partner
powinien odpoczywać przez pół godziny.
MASAŻ. I WYSIŁEK FIYczNY
163
Odprężenie po wysiłku
Celem masażu wykonywanego po wysiłku mięśni jest pomoc w usuwaniu
/.gromadzonych w tkankach sz.kodh-wych produktów przemiany
materii, rozluźnienie zmęczonych mięśni i doprowadzenie do nich
świeżej krwi. W warunkach idealnych pozwól partnerowi rozpocząć
od gorącej kąpieli albo natrysku, potem przykryj go na kilka
minut ogrzanym ręcznikiem. W pomieszczeniu musi być bardzo
gorąco, aby partner nie miał dreszczy. Podobnie jak w masażu
wykonywanym przed wysiłkiem, powinieneś masować cale ciało,
koncentrując MC szczególnie na okolicach najbardziej
zaangażowanych w wysiłek. Nie-mniej jednak ruchy powinny być
wolniejsze i bardziej rozluźniające. Zacznij od lekkiego
gładzenia długimi ruchami i stopniowo masuj głębiej, aby usunąć
szkodliwe metabolity. Masuj z wyczuciem wszystkie miejsca
bolesne, ponieważ mięśnie mogą sztywnieć w odruchu obronnym,
(eżeli istnieje jakikolwiek objaw uszkodzenia, zawsze przed
masażem poradź się lekarza. Zabiegi rozluźniające po masażu i
wysiłku
'l wohii ziitltiniem jest ukojenie zmęczonych mięśni. Dliitcgo
wykonuj powolne rytmiczni' rucliy f/remi/tice, skierouwiie ku
sercu i ii's[>i»iitigii/<]ci' krążenie. Strefy oddziaływania
Każdy, kto intensywnie uprawia sport, dużo tańczy lub wykonuje
wiele innych czynności Fizycznych i naraża się na uszkodzenie lub
nadwyrezenie mięśnia, powinien nauczyć się leczyć uszkodzenia
własne lub przyjaciół za pośrednictwem refleksologii. Strefami
oddziaływania są części ciała wzajemnie zależne. Można działać
na człon nieuszkodzony zamiast uszkodzonego albo na obydwa
jednocześnie. Głównymi z nich są: biodro i bark, udo i ramie,
łydka i przedramię, staw skokowy i nadgarstek, po tej samej
stronie ciała. Wielkie znaczenie ma to, że jeśli jedna część jest
uszkodzona lub zmieniona zapalnie, można wykonywać zabiegi tylko
na części nieuszkodzonej, korzystając z podstawowej techniki
kciuków (str. 140). Jeżeli np. twój partner przeszedł złamanie
prawego stepu, możesz przyspieszyć gojenie działając na
powiązanym z nim obszarze prawego nadgarstka. Mimo tego, z.e
obszar powiązania nie został bezpośrednio uszkodzony, będzie tam
odczuwalny nieznaczny ból podczas dotykania. W zasadzie jest
skuteczniejsze*działanie na górną część ciała niż dolną. Bardziej
skuteczne jest leczenie uszkodzonej nogi masowaniem ramienia niż
odwrotnie. Biodro Bark
Udo Ramię
Kolano Łokieć
Łydka Przedramię
Staw skokowy Nadgarstek
Stopa Ręka
164 DOTYK ORUCIKCO czł.OWIKKA
Automasaż
Masowanie samego siebie jest jednym z najlepszych sposobów
uczenia się być dobrym masażystą, odkrywania tego, co sprawia
zadowolenie w podwójnej roli dawcy i biorcy. Jest to odwieczny
sposób leczenia. Podejmuje się go instynktownie w przypadku
sztywnienia lub bólu, wyciskając napięte barki albo rozcierając
miejsce uderzone. Przed wielu wiekami, zgodnie z rytuałem,
wojownicy mongolscy masowali się sami, aby się wyzwolić od
strachu przed bitwą. Masowanie samego siebie ma jednak i wady.
Głównymi są: trudność uzyskania całkowitego rozluźnienia i
dotarcia do wszystkich czyści ciała bez nadwyrezania się.
Niemniej jednak w ogólnym rozrachunku korzyści przeważają nad
niedostatkami. Możesz
się masowa gze
dziekolwiek zech
e zeccesz —
w pracy, w domu lub w samochodzie (byle nie byłby on w ruchu),
jeżeli odczuwasz napięcie albo zmęczenie, sztywność lub ból. Nikt
nie zna twojego ciała tak dobrze, jak ty sam, tylko ty możesz
powiedzieć, czego doznajesz najlepiej i w którym miejscu trapi
cię ból. Sekwencje automasażu
Moy.esz masować każdą część ciała, do jakiej zdołasz dotrzeć,
korzystając z podstawowych ruchów. Najłatwiej jednak będzie ci
si^ rozluźnić, jeżeli będziesz masował każdą część ciała w
pozycjach i kolejności pokazanych tutaj — od stóp do głowy. W
tych pozycjach możesz także uciskać punkty tsnbos(str. 131). Do
wykonywania samodzielnej refleksologii usiądź z jedną stopą nad
przeciwległym udem albo -jeszcze lepiej — pracuj na własnych
rękach (str. 148-151). Przed rozpoczęciem skoncentruj się na
własnym hura (str. 25). Zacznij od delikatnego dotknięcia każdej
części ciała, stopniowo pogłębiaj ucisk, eksperymentuj z różnymi
ruchami i różną siłą ucisku. Poświeć dostatecznie dużo czasu na
całkowite zapoznanie się z każdą okolicą twojego ciała, abyś
zakończył zabiegi z uczuciem pełnego odrodzenia się. -v
Nogi i stopy
Usiądź na podłodze, z nogami wyprostowanymi przed sobi[. Najpierw
po stronie lewej, a potem prawej masuj stopy, stawy skokowe i
podudzia, stawy kolanowe orag uda od kolan do bioder. Biodra i
brzuch
Połóż się z uniesionymi koLuiami. Masuj cala okolice miednicy,
zaczynając od kości łonowej poprzez nogi do guza siedzeniowego.
Połóż się na boku, aby masować okolice od guza kulszowe-go do
kości guzicznej (ogonowej), na pośladkach i wokół miednicy oraz
stawu biodrowego do przodu. Obróć się na drugi} stronę i wykonaj
to samo. Potem wymasuj cały brzuch. AUTOM ASAZ 165
Klatka piersiowa
W pozycji lezącej masuj się od splotu słonecznego do obojczyka.
Posuwaj się bokami klatki piersiowej, następnie uciskaj
przestrzenie międzyżebrowe, postępując od środka ciała na
zewnątrz. Ramiona i ręce
Leżąc, masuj na zmianę ramiona, zaczynając od lewego. Najpierw
masuj każdą z rąk, następnie każde z przedramion wraz z łokciem
i w końcu ramiona aż do pach i stawów ramiennych. Barki i szyja
W pozycji leżącej uciskaj wzdłuż górnego brzegu obojczyka i
szczytu barków. Masuj boki i tył szyi, łopatki i górną część
pleców, jak daleko sięgniesz. Plecy
Siedząc, masuj, zaczynając od miednicy i postępując do góry, tak
daleko, jak zdołasz. Połóż się na podłodze, pod plecy podłóż
wałek do ciasta albo gumową piłkę itroluj je. Usiądź, roluj po
ścianie. Stań, oprzyj się. Twarz i owłosiona skóra głowy
Leżąc, gladź całą twarz silnie od czoła do podbródka, postępując
od środka na zewnątrz. Masuj żuchwę i uszy, potem całą owłosioną
skórę głowy. Zakończ „ łącząc" całe ciało, odpocznij.
\
ODCZYTYWANIE CIAŁA
Kształt naszych ciał jest wyrazem graficznym tego, co odczuwamy
i co myślimy. Odzwierciedla on naszą przeszłość, ponieważ
stanowimy odlew indywidualnego doświadczenia życiowego.
Podstawowa forma ciała i poszczególne części naszej sylwetki
ujawniają wiele z cech naszej psychiki. Tak wiec mężczyzna o
ciele chłopca może mieć podświadomą chęć pozostania dzieckiem,
natomiast ciało blade i mizerne może wyrażać niezaspokojony głód
strawy emocjonalnej. Odczytywanie ciała oznacza rozumienie jego
mowy. Obejmuje ono interpretowanie widocznych kluczy,
ujawniających cechy naszego odczuwania, myślenia i postępowania
oraz używania tej wiedzy, jako pomocy w łagodzeniu napięć
wtopionych w naszą rzeczywistą istotę. Czym są czynniki twórcze,
czyniące z nas istotę niepowtarzalną? Przychodzimy na świat,
mając postać fizyczną i psychiczną ukształtowaną przez komplet
genów naszych prarodziców. Nasz dalszy rozwój jako
indywidualności jest urabiany przez wiele innych wpływów:
wychowanie, przyswajanie różnych poglądów, sposób w jaki i gdzie
na świecie żyjemy, przez nasze postawy emocjonalne, zajęcia i
aktywność fizyczną. Dzieci potrzebują dotykania i jeżeli nie
doznają go w rodzinie, albo jeżeli im się go odmawia, odczuwają
konflikt między pragnieniem pójścia za impulsem a
powstrzymywaniem się. Boją się odrzucenia. To powstrzymywanie się
przybiera cechy skurczu mięśni, który w miarę upływu czasu staje
się przewlekły i nieświadomy. Wyraża się to sztywnymi i
wyciągniętymi barkami i rękami, zwisającymi bezsilnie przy bokach
ciała, niezdolnymi do sięgnięcia po upragnione dotknięcie z obawy
przed niepowodzeniem w dążeniu do tego, czego pragną w życiu. W
medycynie Wschodu odczytywanie ciała stanowi główną część
tradycyjnego rozpoznania medycznego. Każdy narząd jest powiązany
ze swoistą jakością emocjonalną i rozumową. L,ekarz znajduje
klucze do przyczyn objawów choroby w barwie twarzy, zapachu i
głosie oraz w temperaturze ciała i tętnie. Na Zachodzie badanie
i wykorzystanie w terapii powiązania osobowości z cechami
fizycznymi były znacznie późniejsze i właśnie na tych systemach
zachodnich opiera się nasze do leczenia podejście. Wiele
dyscyplin, w tym leczenie metodą Rolfing i Neo-Reichian, uznaje
ważną rolę umysłu i emocji dla zdrowia oraz budowy ciała i
zawiera w sobie uwalnianie osobowości przez zabiegi na ciele.
Wartość odczytywania ciała polega na tym, że zaopatruje nas ono
w mapę indywidualnych pól dolegliwości. Po odkryciu pól, które
wydają się w znacznym stopniu obkurczone lub nierozwi-nięte, albo
takich, w których energia sprawia wrażenie zastoju albo nadmiaru,
możesz starać się równoważyć i harmonizować budowę. Ogólnie
biorąc, będziesz się koncentrować na uwalnianiu od napięcia pól
zagęszczonych: w przypadku re-fleksologii przez zwracanie
szczególnej uwagi na bolesne pola odniesienia; w masażu — przez
stopniowe sięganie w głąb zablokowanych pól. W tym rozdziale
jesteśmy w stanie zaprezentować jedynie niektóre skrajne cechy
tego, jak nasze podejście do życia wyraża się w różnych częściach
ciała. Większość ludzi ujawnia znacznie subtel-niejsze odmiany
„normy". Patrząc na swoje i czyjeś ciało, nie wpadnij w pułapkę
pozornie oczywistych uogólnień na podstawie odizolowanych cech
strukturalnych. Odczytywanie ciała jest umiejętnością rozwijaną
przez praktykę, wymagającą podejścia pełnego pasji, bez
uprzedzeń. Im więcej ciał oglądasz w ten sposób, tym bardziej
uczysz się korzystać ze swej intuicji do uzyskania właściwego
obrazu. Każda osoba jest niepowtarzalna, a całość może dać
przekaz bardzo różny od sumy jego elementów składowych. 168
ODCZYTYWANIU CIAŁA
Podziały i asymetrie
Kiedy odczytujesz czyjeś ciało po raz pierwszy, zaczynaj od próby
uzyskania ogólnego wrażenia, nie zaś skupiania się na
poszczególnych polach. Zacznij od poświęcenia kilku chwil na
skoncentrowanie się z zamkniętymi oczami (str. 25). Potem otwórz
oczy i pozwól sobie na odbiór wszystkiego, co zwróciło twoją
uwagę. Może uderzyć cię różnica barwy lub budowy. Jedno pole
ciała może wyglądać zdrowo i kwitnąco, inne może być blade i
jakby słabsze. Zwróć uwagę na kształt i wielkość ciała. Czy jest
w istocie wysokie i cienkie, czy niskie i muskularne? Gdzie
ogniskuje się energia? Czy ogólny wygląd sprawia wrażenie mocy,
czy też słabości i podporządkowania? Dostrzeżesz, czy linie ciała
biegną gładko, czy postać sprawia wrażenie pofragmentowanej,
nieproporcjonalnie wielkiej w jednych miejscach i małej w innych.
Może się wydawać, że jedna część ciała nie pasuje do reszty.
Głowa może być w porównaniu z resztą ciała wielka, albo też górna
i dolna połowa wyglądają tak, jakby pochodziły od różnych osób.
Często zorientujesz się, że ciało sprawia wrażenie podzielonego
na dwie odrębne strefy. Najczęściej spotykanymi podziałami i
asymetriami są: góra — dół, lewy — prawy i przód — tył. Podział
góra - dół
W podziale góra - dół wydaje się, że energia i żywotność ciała
są rozmieszczone tylko na górze lub na dole, tak więc ciało
wygląda, jakby miało ciężką górną lub dolną połowę. Wydaje się,
że energia jest zablokowana na pewnym poziomie. Na jednym końcu
jest jej nadmiar, a na drugim kropelka. część pozbawiona
żywotności będzie wyraźnie bledsz.a, słabsza i chłodniejsza. U
osoby o ciężkiej górnej części ciała klatka piersiowa i barki
sprawiają wrażenie rozdmuchanych, ale miednica i nogi są węższe
i merozwimęte. U kogoś o ciężkiej dolnej części ciała nogi są
szerokie i ciężkie, za to górna część ciała jest obkurczona i
wąska. Ludzie o ciężkiej górnej części ciała nie znoszą
sprzeciwu, działają racjonalnie, są aktywni; zwykle są to
mężczyźni. Ludzie o ciężkiej dolnej części ciała są raczej bierni
i z trudem zdobywają się na stanowczość. Cechuje ich uczuciowość,
najczęściej są to kobiety. Ciężka część górna (ryć. lewa) Szeroka
górna potowa ciała sprawia wrażenie kompensującej poczucie
niepewności. Biodra i nogi wydają się niedostatecznie rozwinięte
w porównaniu z górną częścią. Proporcje właściwe
(ryć. środkowa)
Masa górnej i dolnej potowy dala jest rozdzielona równomiernie.
Wydaje się, że energia przepływa bez przeszkód w górę i w dół,
bez przeszkody na wysokości polowy ciała. Ciężka część dolna
(ryć. prawa) Nogi i biodra znacznie przewyższają rozmiarami górną
połowę dala, klatka piersiowa jest zmniejszona. Postawa oznacza
pewność siebie. f ą
Podział: prawo - lewo
Nikt nie jest w pełni symetryczny, ale u niektórych osób
asymetria rzuca się w oczy. Może to wynikać z nieprawidłowości
budowy, np. bocznego skrzywienia kręgosłupa albo pochylenia w
biodrach. Mogą się również różnić mięśnie obu stron ciała: po
jednej mogą być twarde i bardziej wydatne, po drugiej bardziej
miękkie i zaokrąglone. Lewa strona ciała jest głównie pod
kontrolą kory prawej półkuli mózgu i odwrotnie. Nowsze badania
ujawniły, że lewa strona mózgu odpowiada za myśli, działanie
raczej racjonalne i otwarte, a prawa reprezentuje raczej
intuicyjną i emocjonalną, mniej jawną stronę życia. Strony ciała
mogą odzwierciedlać te różnice. Jeżeli jednak rozwój jest
zrównoważony, ciało zachowuje symetrie. Wyraźna asymetria nasuwa
na myśl konflikt, może między rozumem a emocjami. PODZIAŁY I
ASYMETRIE 169 " X
Podział przód - tył
Podział: przód - tył istnieje, gdy wydaje się, że ktoś ma inny
charakter, kiedy ogląda się go z tyłu, a inny, jeśli jest
widziany z przodu. Przód ciała reprezentuje to, co chcielibyśmy,
aby było widziane. Przód ukazujemy światu świadomie. Tył
odzwierciedla naszą stronę bardziej podświadomą, te cechy
osobowości, które mogą być ukryte przed światem albo przed samym
sobą. W warunkach normalnych stwierdzisz, że tylna strona ciała
przejawia więcej napięcia i cech negatywnych; podobna jest do
piwnicy, w której magazynujemy przedmioty wkrótce zapomniane. "t
Podział prawo - lewo
U tego mężczyzny widać całkiem wyraźny podział: biodra i barki
są pochylone - strona lewa jest wyższa. Różnica jest wyraźniejsza
w zestawieniu rycin górnych po stronie prawej. Zestawienie lewych
stron ciała
Wydaje się, że ta postać jest całkiem silna i wysoka, z energią
skoncentrowaną na górnej części ciała. Mężczyzna stoi
wyprostowany, gotów do działania. 1
Zestawienie prawych stron ciała
Ta postać jest bardziej miękka i zaokrąglona w biodrach, o
cechach bardziej kobiecych. Ramiona są niższe, a energia
przesunięta w dół. Ten człowiek jest, jak się wydaje, bardziej
bierny. Tylna strona ciała
Widziany z tyłu wydaje się słaby, raczej smutny. Mimo że jego
barki są szerokie, sprawiają wrażenie przeciążonych. Nogi wydają
się słabsze. Przednia strona ciała
Z przodu ten mężczyzna wygląda całkiem potężnie. Jego postawa i
barki świadczą o pewności siebie. 170 ODCZYTYWANIE CIAŁA
Stopy i nogi
Stan stóp i nóg odzwierciedla nasz stosunek do rzeczywistości,
warunki naszego centrum energii Korzeń (Chakra) (str. 189) i
nasze postawy, najwcześniejsze doświadczenia z różnego rodzaju
„podpieraniem", począwszy od łona matki po jej ramiona, aż po
samą „matkę Ziemię". Jako istoty dwunożne, utrzymujemy kontakt
z polem energii Ziemi za pośrednictwem stóp. My albo „stoimy na
pozycji" albo „jesteśmy chwiejni"; możemy odczuwać „miękkość w
kolanach" albo uczyć się „stać mocno na obu stopach". Wyrażenia
tego rodzaju odzwierciedlają nasze instynktowne rozumienie więzi
stóp i nóg oraz naszego pełnego poczucia pewności, zaufania i
kontaktu z rzeczywistością, właśnie z Ziemią, po której stąpamy.
Poczucie niepewności może wyrażać się słabością nóg i stóp,
niedorozwojem i wiotkością mięśni, niezdolnych do zadania
udźwignięcia masy ciała. Albo przeciwnie, możemy wyrównać naszą
niepewność, usztywniając nogi i stopy, reagując twardością mięśni
i usztywnieniem stawów. Kontakt z podłożem
Aby energia przepływała bez przeszkód przez ciało, niezbędny jest
dobry kontakt z podłożem. Ludzie bez tego kontaktu mają tendencję
do niepewnego chodu i nieufnego stosunku do rzeczywistości. Ich
mięśnie mogą być albo sztywne, albo wiotkie - obie te cechy są
niedostateczne w obliczu nieznanego terenu. Te cechy fizyczne
mogą towarzyszyć różnym cechom charakteru. Wydaje się, że ludzie
mający dobry kontakt z podłożem są zrównoważeni i dostosowani do
różnych sytuacji. Swymi giętkimi stopami i nogami dostosowują się
oni szybko do nieznanego terenu, są otwarci i reagują na każde
nowe zdarzenie w swym życiu. Stopy
To właśnie stopami utrzymujemy kontakt z podłożem, wymieniając
energię z Ziemią, jak korzenie drzewa. Aby zrozumieć rolę stóp,
wstań i po zdjęciu butów poświęć kilka minut, aby uświadomić
sobie, co czujesz nimi. Sprawdź, jak rozłożone jest ciśnienie
masy twojego ciała - ku kłębom, piętom czy bokom? Czy czujesz się
dobrze na swych stopach? Czy jesteś napięty czy rozluźniony? Może
cała twoja masa przypada na spłaszczone śródstopie? Albo może
twoje stopy sprawiają wrażenie odprężonych, dobrze wysklepionych,
bez wysiłku unoszących masę twego ciała? Odwrotnie, możesz
dostrzec, że twoje stopy są skurczone, mające sztywne, wysokie
sklepienie i zagięte palce. Na rycinach po stronie prawej są trzy
typy stóp, jakie będziesz często napotykał. Stopa płaska
Jest zapadnięta, co osłabia budowę stopy. Wydaje się, że chce ona
przylgnąć do podłoża, żeby mieć dodatkowe podparcie. Masa ciała
działa na stawy skokowe. Stopa prawidłowa
Cała stopa jest giętka. Masa ciała rozkłada się równomiernie na
przedniej części stopy i na pięty, a pośrodku śródstopia widać
łukowato wygięte sklepienie. Stopa sztywna
Wydaje się, że stopa jest zwarta i nadmiernie skurczona, jej
kontakt z podłożem jest chwiejny. Palce są zgięte, a sklepienie
wysoko uniesione. Palce wyglądają, jakby próbowały wgryzać się
w ziemię. STOPY I NOGI 171
Stęp i kolana
Podobnie jak stopy, stęp i kolana mają związek z ziemią,
ruchomością i równowagą. Wszelkie zakłócenie równowagi lub
osłabienie stóp może wpływać także i na te stawy. Chód człowieka
mówi dużo o tym, jak widzi on samego siebie i jak ocenia
rzeczywistość: od zdecydowanego marszu, chodzenia dużymi krokami,
do umykania drobnym truchtem. Jeżeli stopy są skrzywione albo
słabe, kroki mogą być niepewne lub chwiejne. Kolana mają
szczególny związek z naszym poczuciem bezpieczeństwa -drżą, kiedy
czujemy lek. Kolana prawidłowe i zamknięte
Kolano prawidłowe (rycina prawa) jest giętkie i luźne. Pozwala
na przepływ energii bezpośrednio w górę i w dół środkiem nogi.
Kolano wciągnięte do tyłu (rycina prawa dolna) wygląda sztywno,
blokuje przepływ energii i ma ograniczony ruch. Kształt uda i
podudzia
Naszą zdolność do trwałego wysiłku i czynu oraz aktywność płciowa
znajdują odzwierciedlenie w udach. Podczas zagrożenia podudzia
są obciążone energią, jakbyśmy się przygotowywali do walki albo
ucieczki. Jeżeli nie dojdzie do żadnej akcji, nogi mogą drżeć ze
strachu, bo energia stara się rozładować sama. U niektórych osób
długotrwały brak poczucia bezpieczeństwa lub niezdolność do
działania wyrażają się kształtem nóg. Nogi mogą być ciężkie i
wiotkie albo twarde i sztywne, albo tez słabe i nierozwinięte.
Dwie pospolite postawy są pokazane po stronie prawej. Nogi
łukowate i „kolana w iks"
Nogi łukowate (rycina powyżej, lewa) kończą się wysoko, z
mięśniami ud pociągniętymi do narządów płciowych, co przeszkadza
ruchom kości miednicy i pełnej efektywności płciowej. Postawa
„kolana w iks" (rycina powyżej, prawa) odzwierciedla postawę
samoobrony, ponieważ nogi są ściśnięte dla. wzmocnienia ich siły.
Efektywność płciowa może być wtedy obniżona, bo narządy płciowe
są uciśnifte przez uda. 172 ODCZYTYWANIE CIAŁA
Miednica
Miednica ma kształt misy, łączącej nogi z tułowiem i
podtrzymującej kręgosłup. Jej główne stawy w biodrach i u
podstawy kręgosłupa ułatwiają ruchomość całego ciała, zwłaszcza
chodzenie. Cała okolica miednicy ma powiązanie z Chakra „Korzeń"
i hara. Nerwy dolnej części rdzenia kręgowego aktywują czynności
płciowe i wydalnicze oraz nogi i stopy. Jak widzieliśmy, napięcie
i nierównowaga w jednej okolicy ciała odbijają się na innych za
pośrednictwem kompensacji mięśniowej. Tak więc sztywność mięśni
miednicy może być wynikiem niepowiązania nóg z Ziemią i
odwrotnie. Sposób poruszania biodrami odzwierciedla nasz stosunek
do seksu i wydalania. „Niezablokowana" miednica może podczas
ruchu swobodnie kołysać się do przodu i do tyłu. Miednica pełna
napięć porusza się jak jeden lity blok, dlatego także sztywnieją
nogi. Napięcie w tym rejonie może także obejmować pośladki i
często oznacza brak pełnej aktywności seksualnej. Nachylenie
miednicy
Jeżeli okolica miednicy zawiera znacz-ną ilość napięcia i
energii, ograniczony jest nie tylko zasięg ruchu, lecz także
miednica jest nachylona do przodu lub do tyłu. Wydaje się, że w
pozycji „napięcia do przodu" (rycina prawa) miednica nie może
cofnąć się, aby zebrać świeżą energie do nowego wysunięcia się
w przód i otwarcia dopływu doznań. W pozycji wciągniętej (rycina
prawa dalsza) miednica jest bardzo obciążona, może jednak nie być
zdolna do ruchu do przodu w celu zmniejszenia obciążenia.
Skutkiem tego jest uwięzienie energii. Pośladki
Mięśnie pośladków łączą miednicę z nogami, pomagają też ustalić
ich położenie i zasięg ruchu. Napięcie iv tej okolicy może
odzwierciedlać problemy z dawaniem i otrzymywaniem oraz potrzebę
posiadania. Okolica ta wiąże się z wydalaniem. Jeżeli zbyt
wcześnie dzieci są uczone załatwiać się na nocniczku, inne
mięśnie, np. dna miednicy i pośladków, mogą być wciągnięte w
wysiłek opanowania ruchu jelit. To uszczelnianie może być
podświadomie przeniesione do okresu dorosłego. Pośladki
W nachyleniu do przodu (rycina poniżej, lewa) pośladki są
wciągnięte, a miednica wysunięta do przodu i w górę. Pozycji tej
często towarzyszą słabe i sztywne nogi oraz nierozwinięta dolna
połowa ciała. W pozycji z pochylonymi plecami (rycina poniżej,
prawa), dolna ich część jest zwarta i wklęsła, pośladki wysunięte
ku tyłowi, a miednica wciągnięta jak napięty łuk. Wygląda to, tak
jakby osoba mająca taką pozycję obawiała się iść. Pośladki
ściśnięte
W tym przykładzie „ trzymania odbytniczego "pośladki są trwale
skurczone i przylegają ściśle do siebie. Dno miednicy uniesione
Tutaj wewnętrzne mięśnie uda są uniesione, a mięśnie dna miednicy
(łonowo-ogonowe) - zaciśnięte. Brzuch
MIEDNICA I BRZUCH 173
Brzuch jest siedzibą hara, środka naszej ciężkości, ośrodka siły
i żywotności. Jest on ściśle związany z nogami i poczuciem
kontaktu z Ziemią. Zawiera on nasze zależne od jelita doznania,
instynktowną reakcję na głód, popęd płciowy i emocjonalną pełność
lub pustkę. Jeżeli oddychamy swobodnie i głęboko, porusza się
wraz z naszym oddechem. Kultura Zachodu nie patrzy na brzuch
łaskawym okiem, chyba że jest on płaski i twardy; ściska go
paskami i gorsetami, jeżeli jego własne mięśnie zawodzą w tym
zakresie. W sytuacjach, w których doznania jelitowe są stłumione
i odcięte od naszych najbardziej prymitywnych dążeń, kontrolę
przejmuje głowa, która często nie docenia podstawowych potrzeb.
Między głową a brzuchem znajduje się serce, ośrodek emocjonalny,
wciągane w konfliktowe przejawy doznań jelitowych i rozumu.
Integrację i zrównoważenie możemy osiągnąć wtedy, gdy wszystkie
trzy centra pracują harmonijnie. Wyobcowanie się brzucha
Jednym ze sposobów, jakimi wielu ludzi separuje się od swego
brzucha, jest wciąganie mięśni brzusznych i utrzymywanie ich w
skurczu. Te reakcje dostrzega się często u tych, którzy przyjmują
postawę wojskową „broda do góry, piersi w przód, brzuch
wciągnięty". Brak kontaktu z potrzebami ducha może się też
ujawniać otyłością. Wtedy omyłkowo próbujemy zastąpić uczucie
pustki nadmiernym jedzeniem, chociaż w istocie uczucie pustości
często wynika z oddzielenia się od doznań związanych z własnymi
jelitami. Brzuszek naturalny (rycina prawa) U małych dzieci i w
społeczeństwach „pierwotnych " ściana brzucha jest zupełnie
rozluźniona i brzuch rozciąga się swobodnie podczas każdego
wdechu. Brzuch i klatka piersiowa są zintegrowane, nieoddzielone.
Brzuch napięty (rycina prawa) Brzuch jest stale wciągnięty,
mięśnie $ą twarde i sztywne, a podstawowe popędy powściągnięte.
Ten rodzaj pancerza zmusza do oddychania płytkiego. Brzuch duży
(rycina prawa dalsza) Otyły, ciężki brzuch może zakryć i ukryć
doznania. Bez kontaktu z tym ośrodkiem życia człowiek może być
niezdolny do rozpoznania i spełnienia swoich potrzeb. 174
ODCZYTYWANIE CIAŁA
Klatka piersiowa
W stanie naturalnym klatka piersiowa jest rozciągliwą klatką
kostną, stale falującą w rytmie oddechu. Zawiera ona i chroni
ważne dla życia narządy: serce i płuca. Ma powiązanie z centrami:
Splot Słoneczny, Serce i Gardło. Są to ośrodki energii życiowej
i świadomości, dotyczącej pobierania i rozmieszczenia, emocji
oraz wyrażania doznań (str. 189). U osoby, której klatka
piersiowa porusza się swobodnie, związane z sercem czułość i
ciepło mogą być wymieniane swobodnie. Jeżeli jednak energia jest
tam zablokowana jako ochrona przed urazem, uczucia te ujawniają
się z większym trudem. Przepona jest głównym mięśniem oddechowym.
Rozpościera się ona poziomo od przodu do tyłu klatki piersiowej.
Jeśli jest ruchoma - podnosi się i opada, masuje narządy brzucha,
serce i płuca. Pełne, wolne od napięcia oddychanie daje energię
i odżywia całe ciało, zbyt często jednak przepływ energii jest
zablokowany. Jeżeli nasze doznania są zbyt bolesne, zaciskamy
mięśnie nieświadomie, ponieważ wstrzymywanie oddechu jest
sposobem znieczulania doznań. Klatka piersiowa nadmiernie
rozszerzona lub zapadnięta
Nasze piersi są zdolne do gromadzenia wielu doznań, jeżeli jednak
przepona jest nawykowo obkurczona i ogranicza oddychanie, wygasa
w nas żywotność fizyczna i emocjonalna. Przewlekłe napięcie może
prowadzić do odpowiedzi różnego typu, w tym dwóch skrajnych:
nadmiernego rozszerzenia klatki piersiowej i jej zapadnięcia.
Ludzie z nadmiernie rozszerzoną klatką piersiową wyglądają, jakby
mieli rozdętą górną część ciała, która zwęża się ku dołowi. część
dolna sprawia wrażenie nierozwinietej. Jako osobowości są oni,
jak się wydaje, rozsądni, pewni siebie i samodzielni. W
rzeczywistości jednak przybierają postawę defensyw-ną i obawiają
się utraty samokontroli. Odwrotnie, osoby z zapadniętą klatką
piersiową nie są zdolne do głębokich oddechów, do odtwarzania
swojej energii. Skutkiem tego są one blade i zmęczone, często
ustępujące i szukające pomocy. Oddychanie prawidłowe
Podczas wdechu przepona kurczy się i obniża, pociągając dolne
żebra i mostek w górę i na zewnątrz. Pomagają w tym mięśnie
międzyżebrowe. Brzuch zaczyna się powiększać. Unosząc się, żebra
powiększają objętość klatki piersiowej, dzięki czemu powietrze
jest wciągane do płuc. Gdy przepona rozluźnia się, elastyczna
ścianą klatki piersiowej skraca się i powietrze jest wypychane
z płuc. Klatka piersiowa nadmiernie rozszerzona
Klatka piersiowa wygląda jak rozdęta, jest uniesiona. Jej sztywne
mięśnie przeciwdziałają głębokiemu wydechowi. Rozluźnienie ich
ułatwia wykonanie pełnego wydechu. Klatka piersiowa zapadnięta
Klatka piersiowa wygląda na naprężoną, wklęsłą. Człowiek sprawia
wrażenie zrezygnowanego i cierpiącego. Jeżeli nauczy się oddychać
głęboko, może złagodzić swoje cierpienie i odzyskać energie.
KLATKA PIERSIOWA, BARKI I RAMIONA 175
Barki i ramiona
Barki i ramiona kojarzą się z pracą, czynnością,
odpowiedzialnością i stosunkiem do świata zewnętrznego. Dzięki
postawie pionowej, uwalniającej kończyny górne od kontaktu z
Ziemią, i rozwojowi kciuka, przeciwstwiającego się wszystkim
innym palcom, jesteśmy nieporównanie lepiej przystosowani do
szerokiego zakresu zadań niż inne stworzenia - od władania
narzędziami i bronią, dawania i otrzymywnia, do uderzenia albo
pieszczenia. Barki i ramiona ujawniają lub ukrywają wiele emocji,
powstających w brzuchu lub w klatce piersiowej, z którymi barki
mają ścisły kontakt. Ośrodkiem energii, związanym z tym obszarem,
jest Gardło, pierwotnie związane z przedstawianiem się samemu i
komunikowaniem za pośrednictwem ramion albo głosu. Spróbuj
odegrać wiele stanów uczuciowych, np. gniew, radość, wyższość,
strach, rozpacz itd. i zwróć uwagę na udział barków w wyrażaniu
tych stanów emocjonalnych. Barki uniesione
Barki zastygłe u> strachu (rycina prawu) pozostają uniesione, a
głowa i szyja zapadają się między nie dla bezpieczeństwa. r *?.
Barki cofnięte
Barki są wciągnięte (rycina prawa środkowa) jakby miało to
chronić przed uderzeniem. Szyja i żuchwa są wysunięte zuchwale
do przodu, ramiona opuszczone przy bokach. Barki wysunięte do
przodu
Barki są wysunięte w postawie obronnej (rycina prawa dalsza),
jakby miały chronić klatkę piersiową i serce. W tej pozycji
klatka piersiowa jest często skurczona, a jej górna część
cofnięta. Ramiona stf przyciśnięte do boków. y *,, 1
Barki i ramiona
Sposób trzymania barków i stopień ruchomości nasz.ych ramion
ujawniają niewidoczne często emocje. Do najczęstszych pozycji
należą barki wysunięte do przodu lub przygarbione, oznaczające
zwykle postawę samoobrony, barki cofnięte, kojarzące się ze
stłumionym gniewem i barki uniesione — oznaka strachu.
Dziedziczenie może także predysponować do pewnego kształtu
barków, odzwierciedlające w pewnym stopniu postępowanie z
odpowiedzialnością albo rezygnację z niej. Dwa typy spośród nich
są pokazane tutaj: barki nadmiernie rozwinięte i zwężone. Barki
nadmiernie rozwinięte
Mocne, szerokie barki są zwykle kojarzone ze stereotypem męskim.
Jeżeli są jednocześnie zaokrąglone, świadczą o osobowości
człowieka odczuwającego przeciążenie (rycina lewa dalsza).
Ramiona są często skręcone do środka jak u goryla, Barki wąskie
Oprócz tego, że są małe, barki takie często opadają i wyglądają
na przygniecione (rycina lewa). Świadczy to o tym, że osoba nie
może udźwignąć odpowiedzialności i nie ma energii na sprostanie
jej albo dokonanie zmiany. Ramiona mogą zwisać bezwładnie. 176
ODczYTYWANIE CIAŁA
Szyja, glowa i twarz
W rejonie szyi i głowy znajdują się ośrodki Gardło, Czoło i
Korona. Te ośrodki energii wiążą się z wyrażaniem własnej
osobowości i komunikatywnością, dobrym mniemaniem o sobie i z
wysoką oceną własną (str. 189). Szyja jest intensywnie używaną
drogą transportu krwi do mózgu i powietrza do płuc, a także
przewodnikiem impulsów nerwowych, a więc myśli i doznań. Wraz z
gardłem jest ona pospolitą siedzibą napięć i skurczów, gdy
czujemy się przeładowani emocjonalnie. W odczytywaniu ciała twarz
należy do najbardziej wyrazistych jego części i chyba jest
najłatwiejsza do rozszyfrowania. Wyraz twarzy odzwierciedla
doświadczenie i często wyraża jakąś jedną, zasadniczą postawę.
Jest on albo prawdziwym odbiciem naszych uczuć, albo maską,
ukrywającą coś przed światem zewnętrznym. Wielu z nas przybiera
maskę niewinności lub wyższości, aby wywołać szczególne wrażenie
i — co ważniejsze - uzyskać pewną reakcję może po to, aby dać nam
satysfakcję za niezrealizowane marzenia z dzieciństwa, które
wciąż nosimy w sobie. Głowa i szyja
Sposób trzymania głowy wyraża sposób, w jakim myślisz o sobie i
ogólnie o świecie. Jeżeli jesteś otwarty i rozluźniony, szyja
jest giętka i ruchoma, a głowa zajmuje pozycję centralną nad
ciałem. Częściej jednak szyja jest napięta przez jakiś czas, a
szyja i głowa przyjmują charakterystyczną, trwałą pozycję. Głowa
wysunięta do przodu może świadczyć o agresywności albo
determinacji, ale wraz z nadmiernie wykrzywionym kręgosłupem może
wyrażać załamanie się i często tęsknotę, samotność, depresję.
Jeżeli głowa i szyja są pochylone do tyłu (rycina prawa), może
to oznaczać osobę nie poddającą się łatwo, albo kogoś, kto raczej
działa niż odczuwa. Głowa wysunięta do przodu
Glowa wysuwa się do przodu w stosunku do reszty data (rycina
poniżej, lewa), sprawia wrażenie agresji lub zaborczości, jej
wyraz często jest pogłębiony wysunięciem żuchwy do przodu. Głowa
odchylona do tyłu
Taka postawa (rycina dolna lewa) może świadczyć o usposobieniu
nieustępliwym, dążeniu do osiągnięcia celu. Głowa pochylona na
bok
Głowa schylona w bok (rycina poniżej) oznacza niezdecydowanie,
niezdolność do sprostania wymogom życia. Jeżeli jest także
pochylona do przodu, świadczy to o pewnej nieśmiałości. f
i.
SZYJA, GŁOWA I TWARZ 177
Twarz
Podobnie jak w przypadku reszty ciała, wygląd i wyraz twarzy są
kształtowane przez postawy emocjonalne i mentalne. Do celów
interpretacyjnych można twarz podzielić na trzy główne części.
Przestrzeń nad brwiami jest częścią mentalną i duchową.
Przestrzeń po obu stronach nosa, wraz z oczami, jest częścią
emocjonalną. Część ustna, poniżej nozdrzy, wiąże się bardziej z
fizycznymi i płciowymi sprawami organizmu, zwłaszcza z
pobieraniem energii. Ogólny kształt i charakter różnych cech jest
tez odbiciem części ciała, jak to widać na mapie twarzy (strona
prawa). Wynika z niej, że żuchwa ma powiązanie z miednicą;
napięcie w jednej odbija się na drugiej. Zaciśnięte zęby mogą
oznaczać tłumienie gniewu i obawę o utratę panowania nad sobą.
Napięcie w miednicy wyraża powstrzymywanie pobudzenia
seksualnego. Wysunięta, nadmiernie rozwinięta żuchwa świadczy o
determinacji i zdecydowaniu, natomiast merozwinięta może oznaczać
postawę wycofywania się (ryciny po stronie prawej). Same usta
sygnalizują, czy wszystkie nasze potrzeby są zaspokajane. Wargi
mogą być pełne i rozluźnione albo wąskie i ściągnięte. Mówi się,
ze oczy są oknem duszy. Istotnie, siatkówka oka należy do utkania
mózgowego. Żaden inny zestaw cech nie jest tak bogaty. W wielu
twarzach dostrzega się podział „lewe - prawe" między dwoma
oczami. W filozofii ezoterycznej mówi się, że prawe i lewe oko
różnią się energiami. Prawe oko oznacza „ja" (ego), aktywność,
męskość, związek z ojcem. Lewe oko oznacza istotę, czyli ducha,
tendencję do poddawania się, kobiecość i związek z matką. Żuchwa
wysunięta, nadmiernie rozwinięta
Żuchwa jest wysunięta do przodu wtedy, gdy wraża agresję i
zawziętość. Mapa twarzy
Różne części twarzy mają odniesienie do rozmaitych części ciała,
stanowią rodzaj mapy. Czoło wiąże się z głową, a brwi z barkami
i ramionami. Środek twarzy reprezentuje tułów, a oczy - serce.
Koniuszek nosa ma odniesienie do obszaru hara, usta — do narządów
płciowych, żuchwa i podbródek do miednicy, nóg i stóp. Żuchwa
cofnięta, nierozwinięta
Żuchwa ta odzwierciedla cierpienie, tak jakby osoba bywała stale
odtrącana i dlatego czuje się niezdolna do forsowania swoich
racji. Niejednolitość lewego i prawego oka
Oko prawe jest szerzej otwarte, kierujące się nieco na zewnątrz,
natomiast lewe wygląda na przymknięte, jakby się broniło. 178
ODCZYTYWANI K CIAŁA
Mowa ciała
Ciała opowiadają historie życia - nasze obawy i aspiracje, nasze
najgłębsze tajemnice i doświadczenia. Każde życie jest różne i
jedyne, jest światem dla siebie i nieporównywalne. Tutaj
spojrzymy na trzy różne ciała, aby pokazać ci, jak możesz
segregować swoje wrażenia, składać w całość rozmaite sygnały i
patrzeć na człowieka jak na całość, (eżeli chcesz odczytywać
własne ciało, możesz albo stanąć przed wielkim lustrem i
posługiwać się lusterkiem do oglądania pleców, albo - co lepsze -
ustawić odpowiednio dwa wielkie lustra, abyś mógł oglądać się
z dwóch stron jednocześnie. Gdybyś miał odczytywać ciała
przyjaciół, obserwuj ich ruchy i postawy, wtedy kiedy lezą, jak
posługują się ciałem, w jaki sposób oddychają. Kiedy leżą oni
płasko, możesz uzupełnić pierwsze wrażenie oceną, w jakim stopniu
ciało przystosowuje się miękko do podłoża, czy też części ciała
są podtrzymywane przez napięte mięśnie. Nie sugeruj się swoimi
pierwotnymi koncepcjami, jak to powinno wyglądać. Wsłuchaj się
w ciało, pozwól mu mówić do ciebie, nie osądzaj i nie porównuj.
Dziel się ze swoim partnerem tym, co dostrzeżesz. Niech twoje
spostrzeżenia kierują twoimi rękami, aby przyczynić się do
uwolnienia ciała od jego pancerza. Józef «
Ciało Józefa wygląda jak ściśnięte, jakby został on /.gnieciony.
Rzeczywiście, kiedy się on przegląda w lustrze, jest zaskoczony
sobą: wydaje mu się, że jest większy niż myślał, bo czuje się
mniejszy niż jest w rzeczywistości. Jego ciało sprawia wrażenie
rezygnacji i skrępowania, zwłaszcza w obrębie klatki piersiowej.
Istnieje uczucie przekrwienia wokół miednicy i brzucha. Z boku
widać, że miednica jest silnie obkurczona, a okolica krzyżowa
zapadnięta. Także barki są ściągnięte do tyłu i nieznacznie
uniesione. Przemawia to za mieszaniną strachu i braku pewności
siebie. Głębokie oddychanie pomoże złagodzić stałe napięcie i
przekrwienie klatki piersiowej i brzucha. MOWA CIAŁA 179
Zuzanna
Widziana /. przodu i /. tyłu postawa Zuzanny jest figurą małej
dziewczynki, bezbronnej, trochę niepewnej. Stopy są płaskie i
mocno przywierają do ziemi, a rozwinięte dość dobrze nogi
sprawiają wrażenie chudych. Miednica jest wciągnięta i skręcona
w prawo do tyłu. Wydaje się, że większość energii zgromadziła się
w brzuchu, biodrach i nogach, wyglądających pełniej i mocniej niż
górna połowa ciała. Klatka piersiowa jest ścieśniona, a barki,
szyja i żuchwa wyglądają na naprężone. Z boku widać, że głowa
jest wysunięta do przodu. W istocie, wydaje się, że cała górna
część ciała jest gotowa wysunąć się do przodu, natomiast dolna
niezdecydowanie trzyma się tyłu. Wrażenie niepewności podtrzymują
nogi i ramiona — lewe ramię i stopa są z przodu, prawe z tyłu.
Marek -
Najbardziej uderzającą cechą ciała Marka jest wyraźny podział na
stronę prawą i lewą. Cała strona prawa wygląda na bardziej
ściśniętą i wyprężoną. Klatka piersiowa pochyla się w prawo,
prawy bark jest niższy i bardziej okrągły niż lewy, a w
następstwie tego prawe ramię wygląda na dłuższe. Biodra są
nachylone w prawo, a masa ciała przypada głównie na prawą nogę.
Istnieje pewne przesunięcie energii w górę. Połowa górna wydaje
się dłuższa i bardziej dojrzała, nogi są bardziej chłopięce i
nierozwinięte. Marek trzyma głowę prosto, jak żołnierz na
paradzie. Cała postać sprawia wrażenie gotowości do „walcz albo
uciekaj". Z przodu Marek jednocześnie i wyzywa i ustawia się
nieco obronnie. 180 ANATOMIA
Anatomia
Jeżeli jesteś masażystą-nowicjuszem, dobrze jest nauczyć się
dotykiem budowy ciała zanim się zrozumie anatomię. Wykonując
podstawowe ruchy masażu na ciele własnym lub innych osób, szybko
zorientujesz się w podskórnym rusztowaniu pod twymi rękami. Po
skierowaniu uwagi na budowę i czynności ciała przekonasz się, ze
rozwinie to twoją wiedzę, zdobytą przez doświadczenie. W tym
rozdziale poznasz anatomię i fizjologię ciała, wędrując od mięśni
aż do układu nerwowego i skóry, a w końcu do aury i „subtelnej
energii" otaczających nasze ciało fizyczne. Szkielet
sz.kielet, giętkie rusztowanie ciała (str. 181), składa się /.
około 200 kości. Nie tylko podtrzymują one ciało i chronią
niektóre /. najdelikatniejszych narządów, ale tez umożliwiają
ruch, działając jako dźwignia w stawach. Grzebienie widoczne na
powierzchni niektórych kości są miejscem przyczepa mięśni.
Anatomia kości
Wszystkie kości wymagają odżywienia, jak każdy inny żywy narząd.
Składają się z twardej, zbitej warstwy zewnętrznej i porowatej
substancji wewnętrznej, zawierającej szpik. Dopływająca obficie
krew dostarcza wszystkich potrzebnych substancji odżywczych. W
szpiku wytwarzają się krwinki czerwone. Kość jest ważnym
magazynem minerałów. Rycina prawa pokazuje budowę kości długich,
np. udowej. Stawy
Tam gdzie spotykają się dwie lub więcej kości, tworzy się staw.
Stawy różnią się niezwykle budową i czynnością — od ruchomych
swobodnie w kończynach do nieruchomych, np. łączących kości
czaszki. Istnieje kilka typów stawów o swobodnej ruchomości:
stawy zawiasowe (kolanowe, skokowe, łokciowe), stawy kuliste
(biodrowy, ramienny). Zakończenia kości w stawach ruchomych są
pokryte chrząstką i połączone włóknistą torebką. Wyściółkę
wewnętrzną stanowi gładka błona maziowa, wydzielająca smar - maź
stawową. Masaż pobudza jej wydzielanie. Kość zbita
Kość
gąbczasta
Tętnica odżywcza Jama szpikowa
Kolano
Staw kolanowy jest największym ze stawów. Jako staw zawiasowy
porusza się tylko w jednej płaszczyźnie, podobnie jak zawiasy u
drzwi. Biodro
W stawie biodrowym kulista głowa kości udowej jest dopasowana do
mi-seczkowatejpanewki. Umożliwia to ruchy w każdym kierunku. Kość
udowa
Główka kości udowej Rzepka
Dół biodrowy
Kość iszczelowa
Kość strzałkowa
Kość udowa
ANATOMIA 181
Czaszka
Szczęka
Zuchy
Mostek
Obojczyk
Zebro
Kość promieniowa
Kość łokciowa
Kość udowa
Widok z przodu
Widok z tyłu
Linie stawó^v
Staw ramienny Kość ramtenna Kręgi piersiowe (12) ;
Łopatka Grzebień
K^g'
łopatki szyjne (7)
Kręgi lędźwiowe (5) Kość krzy: \ i - ' l'">'
! OW*/ 1
( .
''l • >' v " • J ~
Kość guziczna Rzepka
Kość strzałkowa
Kość piszczelowa
182 ANATOMIA
Mięśnie
Mięśnie umożliwiają nam poruszanie się, biorą udział w
kształtowaniu ciała, pomagają oddychać, trawić pokarm, pobudzają
krążenie i wykonują niezliczone inne czynności. Dzielą się one
na dwa główne typy: mięśnie szkieletowe (prążkowane), podległe
naszej woli, i mięśnie gładkie, nieza-leżne od naszej woli, np.
mięśnie przewodu pokarmowego. Każdy koniec mięśnia szkieletowego
jest przyczepiony do kości z różnych stron stawu. Większość
mięśni działa parzyście, jeden pociąga kość w jednym kierunku,
drugi w przeciwnym. Mięśnie szkieletowe są ułożone w warstwach
i rozmieszczone symetrycznie po obu stronach ciała. Na rycinach
na str. 183 powierzchowna warstwa mięśni została usunięta z
prawej strony ciała, aby ukazać warstwę głębszą, znajdującą się
pod spodem. Masaż pomaga usunąć twarde guzy, powstałe wskutek
skurczu mięśni, spowodowane przez trwałe napięcie albo uraz
emocjonalny lub fizyczny. Budowa mięśni
Mięśnie szkieletowe składają się z nakładających się na siebie
wiązek włókienek, czyli komórek. Są one zaopatrywane przez krew,
chłonkę i nerwy. Ścięgna, znajdujące się przy końcach mięśnia,
łączą je z kośćmi. Najpełniejszą częścią mięśni jest jego środek,
czyli brzusiec. Jeden z końców mięśnia nazywany jest początkowym
(punkt zakotwiczenia), drugi przyczepem (punkt pociągania). Same
włókna w brzuścu mięśnia składają się z włókienek zdolnych do
kurczenia się (rycina prawa). Początek
Przyczep
Brzusiec
Wiązki włókien mięśniowych
Włókno mięśniowe w spoczynku
Czynności mięśni
Kiedy mięsień otrzymuje z mózgu polecenie skurczu, włókienka
przesuwają się między sobą (rycina górna prawa), wskutek czego
cały mięsień grubieje i skraca się. Z kolei kości, do których
jest on przyczepiony, zbliżają się do siebie, następuje ruch.
Mięśnie dzielą się na zginacze i prostowniki. Kiedy zginasz
kończynę górną w stawie łokciowym, kurczy się mięsień dwugłowy
na przedniej stronie ramienia i podnosi kość promieniową
przedramienia. Kiedy opuszczasz przedramię, mięsień trójgłowy na
tylnej powierzchni ramienia kurczy się, a mięsień dwugłowy
rozluźnia się i rozciąga (rycina prawa). A
Mięsień dwugłowy , ' /
kurczy się /, /
. i."'/
'V"y
Mięsień trójgfowy kurczy się
ANATOMIA 183
Widok z przodu
Widok z tyłu
Mięsień piersiowy większy
Mięsień dwugłowy ramienia
Mięsień prosty uda
Mięsień krawiecki
Mięsień mostkowe-obojczykowe- sutkowy ________________Mięsień
czworoboczny _____ _____Mięsień naramienny____
Mięsień zębaty przedni
Mięsień trójgłowy
Mięsień prosty brzucha
Mięsień najszerszy grzbietu__________
Mięsień skośny zewnętrzny
Mięsień pośladkowy wielki
Mięsień dwugłowy uda
Mięsień równoległoboczny
Mięsień brzuchaty łydki
Mięśnie powierzchowne Mięśnie głębokie
Mięśnie powierzchowne Mięśnie głębokie
184 ANATOMIA
Krążenie
Układ krążenia rozprowadza krew do wszystkich narządów orgam/.mu.
Krążąc, krew zaopatruje komórki w tlen i substancje odżywcze,
usuwa zbędne produkty przemiany matem, niszczy bakterie dzięki
krwinkom białym. Siłę napędową stanowi serce, bardzo wydajna
pompka mięśniowa, przesuwająca około 6 l krwi na minutę w
spoczynku, a nawet do 24 l podczas wyczerpującego wysiłku. Ciało
dorosłego zawiera jej około 7 litrów, tak więc nawet w spoczynku
wszystka krew przepływa przez cały układ krążenia w ciągu l
minuty. Jasnoczerwona, utlenowa-na krew jest wyrzucana przez
serce i wędruje przez tętnice aż do drobnych naczyń, nazywanych
włośnicz-kami. Tam tlen i substancje odżywcze są wymieniane na
dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii. Teraz, krew
ciemniejsza, obładowana dwutlenkiem węgla i substancjami
odpadowymi wraca żyłami do serca, które przepompowuje je do płuc
w celu oczyszczenia. Żyły znajdują się przeważnie bliżej
powierzchni ciała niż tętnice, a ciśnienie krwi jest w nich
niższe. Masaż pomaga krążeniu zylnemu przez ułatwianie przepływu
zylnego do serca i usuwanie toksycznych produktów przemiany
materii, obniżając ciśnienie krwi i zwiększając nasycenie tkanek
tlenem. Serce
Jasnoczerwona, utlenowana krew jest pompowana z płuc przez żyły
płucne do lewego przedsionka i do lewej komory serca, a stąd
aortą do tętnic i wszystkich zakątków ciała. Ciemniejsza,
odtlenowana krew wraca żyłami do prawego przedsionka i prawej
komory serca, skąd jest pompowana do płuc tętnicami płucnymi.
Tętnica podobojczykowa
Żyła podobojczykowa
Tętnica płucna
Żyła główna górna
Żyła płucna
Aorta
Tętnica wątrobowa
Żyta wątrobowa
Tętnica nerkowa
Żyła nerkowa
Tętnica biodrowa wspólna t * ' '
Żyła biodrowa wspólna \
Żyła udowa • ,H
•; •' ^"^ l\ * ^\
Tętnica udowa
\ *\ Żyła odpiszczelowa \ "- i
Żyła główna górna Aorta
Przedsionek lewy
Komora lewa Przedsionek prawy
Komora prawa
ANATOMIA 185
Drenowanie chłonki
Obszar
Chłonka po uwolnieniu się od zanieczyszczeń
wraca do krwi dwoma przewodami:
przewodem chłonnym chłonny prawy ••'
prawym, który drenuje górną część prawej strony ciula,
i przewodem piersiowym, drenującym jego resztę. Obszar drenowany
przez przewód piersiowy
Przewód chłonny prawy
Przewód piersiowy
Naczynie chłonne
Układ chłonny
Układ chłonny pomaga utrzymać
Węzeł chłonny właściwą równowagę płynów między tkankami a krwią,
bronić ustrój przed chorobą, zachowywać białka i usuwać bakterie
oraz zbędne produkty przemiany komórkowe]. Jest to skomplikowany
układ filtracyjny, złożony z drobniutkich naczyń chłonnych, w
których płynie mleczny płyn, czyli chłonka (limfa). Przepływ
chłonki jest spowodowany przez podobne do masażu działanie
mięśni. Układ chłonny nie ma pompy odpowiadającej sercu. Naczynia
chłonne zabierają z tkanek nadmiar płynu i bakterie. Są one
filtrowane w węzłach chłonnych. W węzłach wytwarza się również
jeden z typów krwinek białek, limfocyty. Węzły znajdują się na
przebiegu naczyń chłonnych; przypomina to paciorki na nitce.
Skupienia węzłów znajdują się na szyi, w dołach pachowych,
pachwinach i dołach podkolanowych oraz poniżej środka tułowia
(rycina prawa). Masaż pobudza przepływ chłonki i pomaga rym w
usuwaniu kwasu mlekowego i innych wytworów przemiany podczas
nadmiernego wysiłku. 186 ANATOMIA
Układ nerwowy
Układ nerwowy otrzymuje bodźce wewnętrzne i zewnętrzne,
odszyfrowuje je i przechowuje w mózgu oraz decyduje o odpowiedzi.
Składa się /. części ośrodkowej i autonomicznej. Ośrodkowy układ
nerwowy podlegający naszej woli, składa się z mózgu i rdzenia
kręgowego. Tworzą one działający w obie strony układ
porozumiewania się, połączony z wszystkimi innymi częściami ciała
za pośrednictwem nerwów obwodowych. Układ autonomiczny nie
podlegający naszej woli, bierze udział w takich czynnościach, jak
np. trawienie i oddychanie. Istnieją 2 typy obwodowych komórek
nerwowych, neuronów: czuciowe (doprowadzające) i ruchowe
(odprowadzające). Neurony czuciowe przenoszą impulsy receptorów
narządów zmysłów do rdzenia i mózgu. Neurony ruchowe przesyłają
informacje i instrukcje z mózgu do narządów i tkanek poprzez
rdzeń kręgowy. Nasz układ nerwowy pozwala oceniać i reagować na
środowisko. Reguluje on też czynności innych układów ciała. Przez
rozluźnianie i tonizowanie nerwów masaż poprawia stan wszystkich
narządów. Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy
Arsenał siły ustroju znajduje się u> mózgu i rdzeniu — ośrodkowym
układzie nerwowym. Pochodzące z rdzenia duże nerwy rozgałęziają
się i docierają do obwodu ciała lub kończyn, tworząc układ
obwodowy. Dla większej przejrzystości na rycinie nerwy obwodowe
są przedstawione w dużym uproszczeniu. Rdzeń kręgowy
Splot lędźwiowy
Splot krzyżowy
Mózg
Móżdżek
Splot szyjny
Splot ramienny
Nerw kulszowy
ANATOMIA 187
Strefy nerwów
Nerwy rdzeniowe rozgałęziają się od rdzenia kręgowego parami, aby
dotrzeć do różnych części ciała. Szyja i ramiona są zaopatrywane
przez nerwy z odcinka szyjnego; klatka piersiowa i brzuch przez
nerwy z odcinka piersiowego; dolna część pleców, biodra i
przednia powierzchnia nóg przez nerwy odcinka lędźwiowego, a
tylna strona nóg z odcinka krzyżowego. Podczas masażu może się
przydać świadomość, które strefy ciała są zaopatrywane przez
poszczególne nerwy rdzeniowe. Pozwoli to odpowiednio wykonać
zabieg. Jeżeli np. chory cierpi na rwę kulszową w całej nodze,
powinieneś się skoncentrować na odcinku lędźwiowym kręgosłupa,
a także na tylnej stronie obu nóg. Ulgę w bólu stawów biodrowych
może przynieść masaż lędźwiowego odcinka kręgosłupa i masowanie
miejscowe. Skóra
Skóra jest największym narządem ciała — narządem dotyku. Stanowi
ona mocną, wodoszczelną pokrywę ochronną leżących pod nią tkanek.
Pomaga usuwać szkodliwe produkty przemiany materii i bierze
udział w regulacji temperatury. Ponadto zaopatruje nas ona w
informacje o otoczeniu poprzez niezliczone zakończenia nerwowe
lub komórki receptorowe. Receptory, wrażliwe na lekki dotyk, ból,
ciepło i zimno, znajdują się zupełnie blisko powierzchni skóry,
a receptory aktywowane przez uciskanie mieszczą się głębiej.
Najwięcej jest receptorów wrażliwych na ból, najmniej na
temperaturę. W skórze znajdują się także gruczoły potowe
chłodzące ciało dzięki wydalaniu potu oraz gruczoły łojowe,
natłuszczające skórę i chroniące ją przed bakteriami. Szyjny
\_____Piersiowy
Lędźwiowy
Krzyżowy
Budowa skóry
W skład skóry wchodzi zewnętrzna warstwa komórek, naskórek i
gruba warstwa wewnętrzna, skóra właściwa. Stale odnawiający się
naskórek zawiera komórki receptorowe Gruczoł łojowy
Nerw
wrażliwe na dotyk, natomiast w skórze właściwej znajdują się
gruczoły łojowe i potowe. Pod skórą jest warstwa tkanki
tłuszczowej, nazywana tkanką podskórną. Naskórek
Skóra właściwa
Mieszek włosowy
Gruczoł potowy
Naczynia krwionośne
Tkanka podskórna
188 ANATOMIA
Aura i ośrodki energii
Oprócz anatomii materialnej, fizycznej z układami krążenia,
oddychania itd., istnieje anatomia niematerialna, psychiczna, w
warunkach normalnych niewidoczna. Ta anatomia „subtelna" obejmuje
aurę, otaczającą ciało i duże ośrodki energii psychicznej, czyli
życiowej, określane mianem chakra. Aura jest opisywana jako
jajowate, barwne emanacje, przenikające i otaczające ciało
fizyczne (rycina prawa). Jest ona w stałym ruchu, reagująca na
sygnały środowiska i zmiany myśli, uczuć i samopoczucia
fizycznego. Wyraz „aura" oznacza dosłownie „wiaterek". Migoczące
warstewki energii poruszają się jakby pod podmuchem wiatru. Widzą
to niektórzy szczególnie uwrażliwieni ludzie. W obrębie aury leży
siedem głównych ośrodków (str. 189), przekazujących energię
życiową (chakra). Aura
Pole energii, znane jako „aura", składa się /. 3 warstw: ciała
eterycznego, astralnego i duchowego. Ciało eteryczne jako
emanacja znajduje się 2-3 cm od ciała fizycznego. Jego podstawowa
czynność polega na odbiorze i przekazywaniu energii życiowej -
siły życiowej, znanej w sanskrycie jako prana, w japońskim jako
ki. Ciało astralne rozciąga się około 30 cm lub więcej wokół
ciała fizycznego. Wiąże się ono ze stanem emocjonalnym i myślami
osoby. Za pośrednictwem tego ciała odczuwamy nastroje, czyli
wibracje innych ludzi. Myślenie pesymistyczne lub nierozwiązane
emocje mogą się sączyć z tej części aury do poziomów: eterycznego
oraz fizycznego i ujawniają się jako choroba. Jeszcze dalej na
zewnątrz od ciała jest najsubtelniejsza część aury, czyli ciało
duchowe. Rozciąga się ono od jednego metra do setek metrów,
zależy to od duchowego rozwoju danej osoby. Fizyczne
Eteryczne
Ciała „aury"
Człowiek składa się z ciała fizycznego i z aury ciał subtelnych:
eterycznego, astralnego i duchowego, dato fizyczne składa się z
materii, z najgęstszych i najpowolniejszych wibracji, ciało
duchowe — z energii, z wibracji najdoskonalszych i najszybszych.
Wszystkie cztery dala przenikają się wzajemnie i tworzą subtelne
pole energii. Astralne
Duchowe
Chakra Korzeń
Nazwa w sanskrycie Muladham
Gruczoł
Nadne
Kontrolowane części Nogi; stopy; narządy ciała i narządy
płciowe; odbyt; kość ogonowa; nerki
Zachowanie się Wola fizyczna
i rozwój człowieka istnienia; pierwotne początki;
przeżycie l
ANATOMIA 189
Chakras, czyli ośrodki energii
Siedem chakrasjest ośrodkami energii w ciele eterycznym. Dla osób
uwrażliwionych, które mogą je zobaczyć, wyglądają one jak
splątane, stożkowate wiry albo jako spodeczkowatc zagłębienia,
zależne od stanu zdrowia i duchowego rozwoju osoby. Ale nawet ci
z nas, którzy nie uważają się za zdolnych do zobaczenia ich, mogą
się nauczyć wyczuwać indywidualne energie pacjentów swoimi
rękami. Ośrodki energii wzdłuż kręgosłupa (rycina prawa) działają
jako główne odbiorniki i „rozprowadzacze" energii życiowej miedzy
ciałem fizycznym a subtelnymi ciałami aury. Każdy ośrodek ma
odniesienie do innego gruczołu i rządzi specjalnymi częściami
ciała fizycznego oraz obszarami rozwoju psychologicznego i
duchowego (tabela poniżej). Równowaga ośrodków prowadzi do
maksymalnej żywotności i zdrowia. Uszkodzenie jednego z ośrodków
lub ciał subtelnych przez uraz fizyczny albo emocjonalny ujawni
się zaburzeniem czynności w odpowiednich rejonach ciała. Celem
sztuk leczniczych, takich jak akupunktura, shiatsu i masaż, jest
przywrócenie równowagi energii i zharmonizowanie jej z ogólnym
tętnem życia. 7 ośrodków (chakraś)
Ośrodki znajdują się z przodu i z tyłu ciała, od ośrodka Korzeń
u podstawy kręgosłupa do ośrodka Korona na szczycie głowy. Są one
wyobrażane jako kwiaty lotosu, każdy z inną liczb/l płatków,
reprezentujących kanały energii przepływającej przez nie. Ośrodek
Korona ma tysiąc płatków. A
-•M •)
Hara Splot słoneczny Serce Gardło Czoło Korona
Swadhisthana Mnnipurti Anahata Yishuddha Ajna Sahasrara
Gonady Trzustka Grasica Tarczyca Przysadka Szyszynka
Miednica; narządy Kręgi lędźwiowe; Serce; dolna część
Ramiona; ręce; gardło; uszy; nos; Gzaszka; kora mó-dy
płciowe; układ pęcherzyk żółciowy; płuc; klatka piersio- dło;
usta; głos; płuca; lewe oko; podsta- zgowa; prawe oko
rozrodczy; wątroba; przepona; wa; sutki; kręgi pier- kręgi
szyjne; układ wa czaszki; szpik; brzuch; kość krzyżowa; układ
nerwowy siowe; układ krążenia oddechowy układ nerwowy
kręgi lędźwiowe
Żywotność; ruch; Surowa energia emo- Miłość; współczucie;
Wyrażanie samego Intuicja; intelekt; Transcendencja; nad-
aktywność seksu- cjonalna; pragnienie; służba
humanitarna siebie; kreatywność; zdolności przewidywania,
świadomość, siła du-alna; kontakt moc osobista jasność
odbioru prze- chowa, niezbędna do z ziemią kazów
słuchowych istnienia
190 Sko
Skorowidz
Akupunktura 133 alkohol 87 ampuku 122 - 125 anatomia 180 - 189
aromaterapia 28 astma l l 8 aura 188 automasaż \M, 165 Barki 37,
38, 42, 43, 52 - 57, 65, 66, 175
przednia strona 39, 91, 110- 113
tylna strona 90, 106- 109 bezsenność l 06 biodra 90, 96 - 99
blizny świeże 36 bóle ' głowy 106, 116
mcnstruacyjne 96
zatok l 16
brzuch 71, 76, 122- 125, 155, 173 budowa
mięśni l 82
skóry 187
Chakra 170, 188, 189
chi 82
chłonka 185
ciała aury 188
ciąża 4, 90, 138
ciśnienie krwi 184
cykl
nos - usta 117 zabiegów na ręce 150, 151 zabiegów na stopie 142 -
147 „czesanie" 31
czoło, chakra l 89
czynniki emocjonalne 182
v_yw!czenia 87
Dawanie i przyjmowanie 22
dieta 86
dłonie 89
dotykanie 6, 7, 14, 153
Drewno 82, 83, 100
-Łnergia życiowa 188
Fitzgerald William H. 133
Gardło, chakra l 89
gimnastyka szwedzka 10
głowa 37, 52, 55, 91, 114 - 117,
176
gorączka 36 guzy 36
Hara24, 88, 91, 122- 125,
172, 173, 189 hatha - joga 87
Ingham F.unice 133
Jasiek 38, 39
jii.su 81, 84, 85, l 10
Kaszel 106 kawa 87 kciuk 89
podstawowa technika 140 ki 16, 81, 82- 86, 188 klatka piersiowa
70, 111, 174 klucz do meridianów 92 kłopoty z dyskiem 95
kolana'89, 171 koncentrowanie MC 22, 24, 25 kontakt z podłożem
170 korona, chakra l 89 korzeń, chakra 170, 189 kości anatomia
180
stopy 135 krążenie 184 krew 184
kręgosłup 42, 45, 56, 95 krzyż 98 kyo 81, 84, 85, l 10
.Leczenie strefowe 133
limra 185
linia
pięty 135
przepony 135, 136
talii 135, 137, 148, 149
żuchwy 61 linie orientacyjne na stopach
135 lokalizowanie otworów kości krzyżowej
98
Łączenie 76, 77
twarzy i głowy 62 łokcie 89
JYlacierzyństwo 155 mapa
hara 122
pleców 92
stref odniesienia na ręce 148, 149
twarzy l 77 masaż 16, 27 - 29
i wysiłek fizyczny 162, 163
podstawowy cykl 36 - 37
punkty uciskania 131
ruchy podstawowe 30 - 35
zestawienie zabiegów 78, 79 Masunga Shizuto 81, 114 medytacja 25,
87 meridian Jelita Cienkiego 106, 108, l 10, l 14, 118
Jelita Grubego 110, 114, 118
Nerki l 00, l l l
Pveherza Moczowego 92, 95, 96, 98, 100, 106, 110, 114
Pvcherzyka Żółciowego 96, 100, 106
Płuc 110, 118
Serca l 18
Śledziony 126
Wątroby l 26
Żołądka 110, 111, 114, 126 meridiany 81, 84, 85, 92, 100, 106,
110, 114, 118, 121, 122, 126 Metal 82, 83, 11 8 miednica 172
miejsce zabiegu 2S) mięśnie 182, 183 migrena l 14 mowa ciała 178
Naczynie Kierujące 84, l K), l 12, l 14 Naczynie Projektujące 84,
114 nadgarstek 67 „narzędzia" shiatsu 89 nawiązywanie kontaktu
29 niemowlęta l 56 - l 59 nogi 170, 171 przednia powierzchnia 37,
39, 72 - 75,
91, 126- 129
tylna powierzchnia 36, 38, 46 - 49,
90, 100- 105 nos 60 nowotwory 36
Obrzęki 36
ochrona swego organizmu 87
oczy 60, 177
odczytywanie ciała 167 - 179
oddychanie 24, 86, 174
odprężenie 139
Ogień 82, 83, 118
MASAŻ 191
oklepywanie 35, 162
okrążanie strefy odniesienia 141
olejki 28
ostrzeżenie 36, 90, 103, 138, 160
ośrodki energii l 89
owłosiona skóra głowy 56
l apicrosy 87
piąstkowanie 35
pięć pierwiastków 82, 83
plecy 36, 38, 40 - 45, 90, 92 - 95
podbródek 61
podkładka 38
podstawowa technika kciuka 140
podudzia 50, 171
poduszka 38, 39
policzki 60, 62
pośladki 38, 44, 172
Potrójny Rozgrzcwacz 110, 114, 118
„pólświerszcz" 48
prana 188
Protektor Serca 110, 118
prześcieradło 38
przykrycie 38
punkty
akupunktury 81
odniesienia 133
tsubos85, 131
uciskania 16, 131
Ramiona 37, 39, 63-67, 91,
118 - 121, 175 refleksologia 7, 12, 16, 20, 133 - 151
rady praktyczne 138
techniki odprężające 139
techniki podstawowe 138 - 141 ręce 37, 63 - 67, 76, 91, 11 8 -
121 ręka „matczyna" 102 rozciąganie 32 lędźwi 95
mendianów 85
przekątnej 94 rozcieranie 33
kciukami 192 rozkojarzenie l 06 rozluźnienie 20, 133 rozwijanie
wrażliwości 22 ruchy długie 30, 40, 68
długie „całościujące" 76
gładzące 30
„łączące" 37
podstawowe 30 - 35
Oekwencje shiatsu 90 serce l 84
serce, chakra l 89
shiatsu 7, 12, 16, 20, 80- 131
podstawowe sekwencje 90, 91
techniki 88, 89
zestawienie technik 130 siniaki 36 skóra l 87
smarowanie olejkiem 28, 29 splot słoneczny, chakra 189 stany
zapalne 36 staw biodrowy 75
ramienny 66
skokowy 50 stawy l 80 stres'106 styp 171 stopy 50, 51, 75, 104,
105, 134 - 147, 1V0
stół do masażu 20 strefy
nerwów l 87
oddziaływania 163
odniesienia 142 - 147, 150, 151
odniesienia dla Biodra Kolana
Podudzia 147, 151
odniesienia dla Ciłowy 142
odniesienia dla Kręgosłupa 146, 151
odniesienia dla Oczu 142
odniesienia dla Okreżnicy Esowatej
144
odniesienia dla Okreżnicy Zstępującej 144
odniesienia dla Płuc 143, 150
odniesienia dla Szyi 143
odniesienia dla Uszu 142
odniesienia dla Wątroby 144, 151
odniesienia dla Wyrostka
Robaczkowego 144
odniesienia dla Zastawki Kretniczo-
-kątniczej 144
odniesienia dla Zatok 142
odniesienia na stopach 134, 136 - 137 szczypanie 35 szkielet 180,
181 szyja 37, 39, 43, 52, 54, l 10 - l 13, 176 Jjrodki
pobudzające 87
T'ai chi 87
tan -den 24, 122, 124
technika
uchwytu 140
palca wskazującego 141
shiatsu 88
„w przód i w tył" 139 techniki odprężające 139
teoria stref 134
tętnice 184
trądzik 118
tsubo 16, 81, 85, 89
tułów 37, 39, 68
twarz 37, 58 - 62, 91, l 14 - l 17, 177
Uciskanie 32, 33, 141
kciukiem 89 uda 171
ugniatanie 32
układ
chłonny 185
nerwowy l 86
„paszczy smoka" 89 umiarkowanie 86 usta 177 uszy 62, l 16 używki
87 Węzły chłonne 185
„Wielki Eliminator" 121, 155
włosy l l 6
Woda 82, 83, 100
Wrota Zmiany l 53
Yin i yang 82,- 85
.L/abiegi
na skroniach 117
wokół oczu 117
zaburzenia naczyniowo - sercowe 36 zakreślanie szerokich kręgów
31, 68 zakrzepowe zapalenie żył 36 zapalenie pęcherza 90
zatok i jamy nosowej l 18 zaziębienie 106 zestawienie
technik shiatsu 130
zabiegów masowania 78, 79 Ziemia 82, 83, 126 złoty wiek 160, 161
zmiany skórne 36 zrywanie kontaktu 29 Żołądek 36, 126, 128, 155
żuchwa 177 żylaki 36, 90, 138 żyły 184
KONIEC
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Mentalizm praktyczne techniki krok po kroku
VHS na DVD poradnik krok po kroku
Charakterystyka energetyczna budynku krok po kroku
Fundusze UE krok po kroku Bankier
[język polski matura] wypracowanie maturalne krok po kroku [model](1)
Grzybek tybetański – hodowla krok po kroku
Plecenie różańców krok po kroku
więcej podobnych podstron