plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ El\bieta Szudrowicz Dokonywanie uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej 741[03].Z2.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr BogusBawa Gajdamowicz mgr in\. Urszula Wasilewska Opracowanie redakcyjne: mgr in\. Jadwiga Morawiec Konsultacja: mgr in\. Barbara Kapruziak Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 741[03].Z2.02 Dokonywanie uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej, zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu rzeznik  wdliniarz. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Ubój zwierzt rzeznych 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 15 4.1.3. wiczenia 15 4.1.4. Sprawdzian postpów 17 4.2. Ocena weterynaryjna i klasyfikacja poubojowa misa 18 4.2.1. MateriaB nauczania 18 4.2.2. Pytania sprawdzajce 23 4.2.3. wiczenia 23 4.2.4. Sprawdzian postpów 25 4.3. Wyposa\enie hal uboju i obróbki poubojowej zwierzt rzeznych 26 4.3.1. MateriaB nauczania 26 4.3.2. Pytania sprawdzajce 31 4.3.3. wiczenia 31 4.3.4. Sprawdzian postpów 33 5. Sprawdzian osigni 34 6. Literatura 39  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik bdzie Ci pomocny w ksztaBtowaniu umiejtno[ci w dokonywaniu uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej. Poradnik ten zawiera: - Wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtno[ci i wiadomo[ci, które powiniene[ mie opanowane, aby przystpi do realizacji tej jednostki moduBowej. - Cele ksztaBcenia jednostki moduBowej. - MateriaB nauczania, który umo\liwia samodzielne przygotowanie si do wykonania wiczeD i udzielenia prawidBowych odpowiedzi na pytania testowe. MateriaB jest podzielony na trzy bloki, a w obrbie ka\dego z nich znajduj si równie\ pytania sprawdzajce przygotowujce do wykonania wiczenia oraz opis sposobu wykonania wiczenia wraz z wykazem materiaBów, narzdzi i sprztu potrzebnego do jego realizacji. Na podsumowanie ka\dego bloku materiaBu znajduje si tak\e sprawdzian postpów, który ma Ci u[wiadomi, czy opanowaBe[ materiaB. Powiniene[ poszerza swoj wiedz i w tym celu korzystaj z ró\nych zródeB informacji, równie\ ze wskazanej w ostatnim rozdziale literatury. Je\eli bdziesz miaB trudno[ci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro[ nauczyciela lub instruktora o wyja[nienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno[. Jednostka moduBowa: Dokonywanie uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej jest jedn z jednostek moduBowych koniecznych do zapoznania si z moduBem: Gospodarka \ywcem, ubój zwierzt rzeznych i obróbka poubojowa. BezpieczeDstwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzega regulaminów, przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpo\arowych, wynikajcych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz w trakcie trwania nauki.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 ModuB 741[03].Z2 Gospodarka \ywcem, ubój zwierzt rzeznych i obróbka poubojowa 741[03].Z2.01 741[03].Z2.02 Gospodarowanie \ywcem i magazynowanie Dokonywanie uboju zwierzt rzeznych zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej 741[03].Z2.03 Produkowanie bekonu Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - rozpoznawa gatunki zwierzt rzeznych, - wyja[nia pojcia: tusze, póBtusze i wiertusze zwierzt rzeznych, - stosowa zasady humanitarnego obchodzenia si ze zwierztami, - charakteryzowa zasady eksploatacji maszyn, - charakteryzowa systemy jako[ci GMP, GHP i HACCP, - charakteryzowa wymagania sanitarno-higieniczne dotyczce pomieszczeD zakBadu misnego i wyposa\enia produkcyjnego, - przestrzega przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej i ochrony [rodowiska, - stosowa zasady oszczdnego gospodarowania energi, elektryczn i wod, - korzysta z ró\nych zródeB informacji, - posBugiwa si dokumentacj techniczno-technologiczn, - komunikowa si i pracowa w zespole.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - wyja[ni pojcie uboju i obróbki poubojowej, - rozró\ni rodzaje uboju, - zastosowa zasady humanitarnego postpowania ze zwierztami podczas uboju, - scharakteryzowa etapy uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej, - dobra urzdzenia oraz sprzt do oszaBamiania, kBucia, uboju i obróbki poubojowej, - posBu\y si instrukcjami obsBugi i dokumentacj techniczno-ruchow maszyn i urzdzeD stanowicych wyposa\enie hal ubojowych, - dobra i obsBu\y maszyny i urzdzenia stosowane podczas uboju i obróbki poubojowej, - posBu\y si sprztem do uboju i obróbki poubojowej, - rozpozna stemple kontroli weterynaryjnej, - sklasyfikowa póBtusze i wiertusze po uboju, - scharakteryzowa zmiany poubojowe misa, - rozpozna wady jako[ciowe misa (PSE, DFD), - wymieni czynniki wpBywajce na jako[ misa po uboju, - zastosowa przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej i ochrony [rodowiska podczas dokonywania uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej, - wymieni czynniki wpBywajce na wydajno[ rzezn, - zastosowa przepisy wynikajce z systemu GHP, GMP i HACCP, - sporzdzi dokumentacj produkcyjn, - okre[li przebieg uboju sanitarnego, - scharakteryzowa zasady postpowania z artykuBami rzeznymi po uboju sanitarnym, - zastosowa przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas uboju sanitarnego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Ubój zwierzt rzeznych 4.1.1. MateriaB nauczania Rodzaje uboju Ubój to celowe pozbawienie \ycia zwierzt rzeznych, wykonane w sposób humanitarny, z zachowaniem metod technologicznych i wymaganych warunków sanitarnych, w celu pozyskania misa, podrobów jadalnych i niejadalnych surowców rzeznych. W zale\no[ci od miejsca dokonywania uboju rozró\nia si ubój przemysBowy i domowy. Ubój przemysBowy odbywa si w zakBadach speBniajcych odpowiednie warunki sanitarno- techniczne. Mo\e by to ubój stanowiskowy bdz ubój dokonywany na specjalnych liniach ubojowych o zró\nicowanym stopniu zmechanizowania. Ubój domowy odbywa si w gospodarstwie domowym wBa[ciciela zwierzcia. Otrzymane artykuBy rzezne, zbadane przez lekarza weterynarii, mo\na przeznaczy na zaopatrzenie wBasne. Wyró\nia si równie\ inne rodzaje ubojów. S to: - ubój potajemny  wykonany w ukryciu, z pominiciem badania weterynaryjnego, mimo \e celem jest uzyskanie misa do sprzeda\y. Ubój ten jest nielegalny i podlega karze sdowej, - ubój z konieczno[ci  wykonywany na zwierzciu, któremu grozi [mier w wyniku choroby lub w nastpstwie wypadku (cz[ ubojów domowych), - ubój upozorowany  wykonanie czynno[ci ubojowych na martwym zwierzciu w celu stworzenia pozorów uboju normalnego lub z konieczno[ci. Zwierz z chwil ustania akcji serca uwa\a si za martwe (padlina), pochodzce za[ z tego uboju artykuBy rzezne za niezdatne do spo\ycia. Ubój taki jest tak\e nielegalny. Humanitarny aspekt uboju powinien uwzgldni wBa[ciwe traktowanie zwierzcia, jego potrzeby. Nieuzasadnione bdz niehumanitarne zabijanie zwierzt jest zabronione. U[miercanie zwierzt mo\e odbywa si tylko, gdy jest to wymuszone potrzeb gospodarcz, wzgldami zdrowotnymi, konieczno[ci sanitarn lub nadmiern agresywno[ci zwierzcia. Zgodnie z ustaw o ochronie zwierzt, mo\e by ono zabite tylko wtedy, gdy przed rozpoczciem uboju zostanie oszoBomione, czyli pozbawione zdolno[ci czucia i postrzegania trwajc do momentu jego [mierci. OszoBomienia zwierzcia mo\e dokonywa osoba posiadajca odpowiednie kwalifikacje. Ubój trzody chlewnej Zasadnicze operacje technologiczne uboju trzody chlewnej s nastpujce: - oszaBamianie, - kBucie i wykrwawianie, - oparzanie, - odszczecinianie, - skórowanie (nie zawsze jest prowadzone), - wytrzewianie, - podziaB na póBtusze, - wyjecie sadBa i nerek, - toaleta koDcowa. Trzoda chlewna przeznaczona do uboju jest przepdzana z magazynu \ywca do hal uboju korytarzami przepdowymi. Przepd nale\y prowadzi tak, aby zwierzta nie zostaBy  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 okaleczone. Do tego celu sBu\ poganiacze elektryczne. Obecnie stosowany jest tak\e system grupowego przepdu (rys. 1). Przepd ten jest zmechanizowany dziki pneumatycznie przesuwanym przegrodom D2, D3 i S1 oraz podnoszonym drzwiom komory D4. Przy synchronizacji tych mechanizmów, przepd [wiD odbywa si prawie caBkowicie bezstresowo, bez u\ywania poganiaczy, a konstrukcja wyklucza urazy zwierzt. Rys. 1. Korytarz przepdowy [10, s. 171]. OszaBamianie zwierzcia nastpuje po dokBadnym umyciu [wini ciepB wod z pryszniców o temperaturze okoBo 32°C. OszaBamianie musi by przeprowadzone w sposób humanitarny, co oznacza pozbawienie [wiadomo[ci zwierzcia bez zakBócenia jego czynno[ci fizjologicznych serca i pBuc do momentu kBucia i wykrwawiania. W etapie oszaBamiania trzody stosowane s nastpujce metody: udarowa, elektryczna i farmakologiczna. OszaBamianie udarowe stosowane jest tylko w ubojach domowych i polega na uderzeniu w czaszk zwierzcia powodujc wstrz[nienie mózgu. Zawodno[ tej metody wynika z braku jej standaryzacji tj. siBy uderzenia, nie uszkodzenia ko[ci czaszki oraz zagro\eD dla samych osób. Metoda elektryczna polega na przyBo\eniu do okre[lonych miejsc tuszy zwierzcia dwóch bdz trzech elektrod. Odbywa si za pomoc jedno- bdz dwurcznych kleszczy lub wideBek elektrodowych. W przypadku oszaBamiania dwuelektrodowego elektrody przykBada si do gBowy zwierzcia, co powoduje silne skurcze kliniczne (drgawkowe). W oszaBamianiu kleszczami bdz wideBkami trójelektrodowymi, parametry dwóch elektrod gBównych przykBadanych do gBowy, wynosz  250 V, 500 Hz, nat\enie prdu e"1,3 A, czas 4 s. Natomiast parametry trzeciej elektrody, bocznej  przykBadanej do klatki piersiowej, s nastpujce: 110 V, 50 100 Hz, nat\enie prdu 1 A, czas 3 s. Elektroda trzecia wywoBuje dodatkowy efekt, migotania komór serca i likwiduje silne kurcze drgawkowe oszoBomienia dwuelektrodowego. OszaBamianie elektryczne mo\e by prowadzone tak\e za pomoc ta[mowych restrainerów z systemem trójelektrodowym. Elektrody gBówne maj parametry: 250 270 V, 800 Hz, 2,2 2,8 A, czas 2,5 s a elektroda boczna 100 150 V, 50 Hz, 8 1,0 A czas 1,8 s i dziaBa z opóznieniem 0,7 s w stosunku do elektrod gBównych. OszaBamianie farmakologiczne polega na wykorzystaniu dwutlenku wgla. Zwinie wprowadza si do specjalnej komory, w której jest du\e st\enie CO2  do okoBo 85%. Zwierzta wdychajc ten gaz zostaj u[pione, i maj zablokowan zdolno[ czucia i postrzegania. Taki stan trwa ponad minut i w tym czasie nale\y szybko zwierz wycign do miejsca kBucia i wykrwawiania. Metoda ta wpBywa korzystnie na jako[ misa, lecz w pomieszczeniach, w których jest stosowana musi by sprawna instalacja wentylacyjna, usuwajca wydzielajcy si z nieszczelno[ci dwutlenek wgla. NieprawidBowe oszoBomienie powoduje pogorszenie jako[ci mis i jest niezgodne z prawem o ochronie zwierzt. Dlatego nale\y przestrzega instrukcji roboczych dotyczcych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 oszoBamiania, a sprzt poddawa staBej kontroli i konserwacji. Urzdzenie do oszoBamiania, (kleszcze) mog by zastpione aplikatorem, którego elektrody w postaci igieB, s wbijane w czoBo zwierzt unieruchomionych w przeno[nikach. Czynno[ kBucia wykonuje si w czasie nie dBu\szym ni\ 40 s od momentu oszoBomienia. KBucie polega na przeciciu naczyD krwiono[nych w miejscu ich wyj[cia z klatki piersiowej, tzn. 3 10 cm przed mostkiem. Wcze[niej miejsce to nale\y oczy[ci. Podczas wykonywania kBucia na le\co sztuka powinna le\e na prawym boku. KBucie wykonuje si sztyletem obosiecznym, no\em rurkowym zwanym implikatorem. W momencie przecicia \yB nastpuje wykrwawianie, które mo\na prowadzi na zwierzciu w pozycji le\cej lub wiszcej oraz w systemie otwartym lub zamknitym. W ukBadzie otwartym krew wypBywa z rany i jest zbierana do podstawionych naczyD (krew na cele spo\ywcze) bdz spBywa do korytarza wykrwawiania gdzie przepompowuje si j do zbiorników (krew na cele techniczne). W ukBadzie zamknitym krew spBywa przez nó\ rurkowy do zbiornika, w którym miesza si ze stabilizatorem. Przeznaczona jest ona na cele spo\ywcze. Krew, która spBywa do korytarza wykrwawiania przeznaczona jest na cele techniczne. Krew do celów spo\ywczych pozyskiwa mo\na za pomoc urzdzenia zwanego karuzelowym. Karuzela jest wyposa\ona w kilka no\y rurkowych do kBucia, obsBugiwanych przez jednego pracownika. Uzyskuje si okoBo 3,5 kg krwi z jednej sztuki. Po wykrwawianiu tusze poddaje si myciu, aby zmy resztki krwi bdz inne ewentualne zabrudzenia. W tym celu u\ywa si myjek prysznicowych, biczowych lub szczotkowych. Do mycia tusz u\ywa si wody o temp. 42°C; mycie w myjce prysznicowej trwa 40 60 s, natomiast w pozostaBych myjkach okoBo 40 45 s. Oparzanie mo\e dotyczy caBej powierzchni tusz bdz tylko jej cz[ci. Oparzanie caBkowite tusz przeprowadza si w oparzelniku typu magdeburskiego lub w oparzelnikach dostosowanych do caBkowitego zanurzenia sztuk. Temperatura wody powinna wynosi 63 65°C, a czas okoBo 4 minuty. Przed oparzaniem nale\y zaczopowa tchawic, aby zabezpieczy przed zassaniem brudnej wody do pBuc. Podczas oparzania cz[ciowego tusze ukBada si na narach. Oparzelniki wyposa\one s w przeno[nik z mechanicznym przesuwem nar, przez caB dBugo[ oparzelnika. Powierzchni oparzanej skóry reguluje si poziomem wody w oparzelniku. W przypadku zdejmowania kruponów o normalnym profilu, poziom wody powinien siga stawu Bokciowego i kolanowego tuszy. W przypadku zdejmowania kruponów poszerzonych do linii sutek  poziom wody powinien by taki, aby oparzy skór midzy sutkami. GBow oparza si przez jej zanurzenie cz[ciowe i polewanie prysznicem z góry. Czynno[ odszczeciniania przeprowadza si w urzdzeniach zwanych szczeciniarkami. W zale\no[ci od typu linii ubojowej zdjcie szczeciny mo\na przeprowadzi na tuszy le\cej lub wiszcej. Szczecin z powierzchni tuszy zdejmuje si za pomoc zbieraków stalowych, umocowanych na gumowych nakBadkach przytwierdzonych do waBów skrobicych. Podczas odszczeciniania powierzchnia tuszy nie mo\e zosta uszkodzona przez skrobaki. Po wyj[ciu ze szczeciniarki doczyszcza si tusz no\em dzwonkowym w miejscach trudno dostpnych tj. gBow, pachwin. Celem zewntrznego oczyszczenia tuszy ze zdjtej szczeciny kierujemy j do myjki mechanicznej. Opalanie wykonuje si w celu usunicia ewentualnych pozostaBo[ci szczeciny a tak\e zniszczenia drobnoustrojów znajdujcych si na tuszy. Czynno[ t przeprowadza si w specjalnych piecach z palnikami gazowymi. Czas opalania oraz otwieranie i zamykanie pBomieni palników sterowane s automatycznie. Temperatura opalania tuszy wynosi okoBo 800 900°C a czas 15 s. W celu szybkiego schBodzenia tuszy po opalaniu kieruje si j do myjki mechanicznej. Skórowanie przeprowadza si w cyklu ubojowym przy cz[ciowym oparzaniu tusz. Najpierw skór si profiluje tzn. no\em z krótkim ostrzem (1,5 cm) nacina si skór wzdBu\ nastpujcych linii:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 - cicie przednie przebiega w odlegBo[ci 2 5 cm od nasady uszu nieco sko[nie w kierunku do stawu barkowego, - cicie boczne przebiega od cicia przedniego-od stawu barkowego w linii prostej i nieco powy\ej stawu Bokciowego do stawu kolanowego, - cicie tylne przebiega niewielkim Bukiem od stawu kolanowego w kierunku ogona w odlegBo[ci okoBo 2 5 cm od jego nasady. Odpowiednio wyprofilowan i obrobion skór na bokach i szynkach zdejmuje si rcznie lub mechanicznie za pomoc specjalnych skórowaczek pionowych. Zdjte skóry odtBuszcza si rcznie na pochylonym stole, za pomoc no\y lub mechanicznie na odtBuszczarkach wyposa\onych w specjalne waBy no\owe. Jam brzuszn otwiera si no\em, ciciem przechodzcym od odbytnicy, wzdBu\ [rodkowej biaBej linii brzucha do wyrostka mieczykowatego mostka. Usuwany jest komplet jelit, pcherz i narzdy rodne. Podczas wyjmowania kompletu jelit nale\y zwraca uwag, aby nie zanieczy[ci wntrza tuszy tre[ci przewodu pokarmowego lub zawarto[ci pcherza. Komplet jelit umieszcza si na tacy transportera, znakuje by umo\liwi identyfikacj z tusz i dostarcza do badania weterynaryjnego. Klatk piersiow otwiera si, przecinajc mostek wzdBu\ linii [rodkowej. Nastpnie no\em ruchem okr\nym przecina si przepon tak by mi[nie nó\ki przepony zostaBy przy tuszy. Potem odcina si przyczepy [ródpiersia oraz tchawice z ozorem i przeBykiem, i wyjmuje caBy o[rodek. O[rodek stanowi wtroba, serce, pBuca, tchawica, przeByk i ozór. Zawiesza si go na haku transportera i przekazuje do badania weterynaryjnego. PrzepoBawianie tusz wykonuje si rcznie tasakiem lub mechanicznie piB mechaniczn tarczow bdz piB elektryczn o ruchu posuwisto-zwrotnym. Cicie prowadzi si wzdBu\ krgosBupa symetrycznie przepoBawiajc krgi i odsBaniajc kanaB rdzeniowy oraz pozostawiajc ogon przy prawej póBtuszy. Rozcinajc gBow nale\y zboczy z linii [rodkowej 2cm na lewo, aby nie zniszczy przysadki mózgowej. Linia cicia powinna by wyrównana, bez \adnych zaci bocznych, postrzpieD i uszkodzeD mi[nia najdBu\szego grzbietu. Nastpnie odrywa si sadBo w celu odsBonicia mi[ni brzusznych i odkrycia nerek. Zaraz po przepoBowieniu tusz odbywa si szczegóBowe badanie weterynaryjne i póBtusze stempluje si odpowiednim znakiem. Po zbadaniu póBtusz wyjmuje si dokBadnie sadBo, nerki a nastpnie rdzeD krgowy i umieszcza w pojemnikach. Toaleta koDcowa polega na oczyszczeniu póBtuszy ze strzpków misa i tBuszczu, skrzepów krwi, przez opBukanie jej silnym strumieniem wody. Nale\y sprawdzi czysto[ póBtusz, skontrolowa obróbk gBów, pachwin, nóg i szynek oraz przekaza do pomiaru misno[ci i klasyfikacji. W koDcowej cz[ci linii ubojowej za pomoc wag automatycznych okre[la si mas póBtusz. Nastpnie za pomoc myjki natryskowej dokonuje si ostatecznego opBukania póBtusz z ewentualnych zabrudzeD krwawych i transportuje póBtusze do wychBadzalni, w celu obni\enia temperatury póBtuszy do 7°C. Ubój bydBa Zasadnicze operacje technologiczne uboju bydBa s nastpujce: - oszaBamianie, - kBucie i wykrwawianie, - podrabianie skóry, - oddzielenie nóg, - skórowanie, - oddzielenie gBowy, - wytrzewianie, - podziaB tuszy (na póBtusze bdz wiertusze), - wyjcie Boju i nerek, - toaleta koDcowa.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Przy uboju indywidualnym bydBa, sztuki doprowadza si pojedynczo do stanowiska ubojowego i unieruchamia zwierz. Przy uboju ta[mowym (w linii ubojowej) sztuki przepdza si do komory oszaBamiania, która ma ruchom podBog i jeden z boków, co umo\liwia wypadnicie sztuki po oszaBamianiu. Czynno[ oszaBamiania zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku dokonuje si za pomoc aparatu iglicowego Radical lub aparatu pneumatycznego. Aparat ten przykBada si do ko[ci czoBowej zwierzcia w miejscu krzy\owania si linii: prawy róg-lewe oko, lewy róg-prawe oko. Zwierz powinno upa[ na prawy bok, aby uBatwi prac serca i pózniejszy proces wykrwawiania. Po oszoBomieniu zakBada si pto BaDcuchowe na praw tyln nog i wciga si zwierz na kolejk podwieszon. Ze wzgldu na specjalne zalecenia postpowania z materiaBem specjalnego ryzyka pochodzcego od bydBa, gBowica urzdzenia do oszaBamiania musi by ka\dorazowo wycierana do czysta a otwór w ko[ci czaszki powinien by zatkany przed odciciem gBowy. (O materiale szczególnego ryzyka SRM opisano w dalszej cz[ci rozdziaBu) KBucie i wykrwawianie wykonuje si na wiszcej sztuce nad korytem do wykrwawiania. Przecina si szybko no\em skór i oddziela od mi[ni szyi. W odsBonite miejsce tj, kilkana[cie centymetrów od mostka wbija si sztylet obosieczny lub nó\ pró\niowy przecinajc naczynia krwiono[ne. Przy pró\niowym systemie wykrwawiania nó\ pozostaje w miejscu kBucia a\ do momentu zakoDczenia wycieku krwi. Otwór po kBuciu powinien by jak najmniejszy tj. okoBo 4 5 cm. Po wykrwawieniu tuszy nastpuje obróbka nóg tylnych rozpoczynajca si ciciem okr\nym i usuniciem skóry ze [ródstopia i podudzia. Najpierw wyizolowuje si [cigno Achillesa z lewej, tylnej koDczyny, przewiesza tusz, zakBadajc hak za to wypreparowane [cigno lewej koDczyny i uwalnia si [cigno Achillesa z prawej tylnej koDczyny. Nastpnie tusz zawiesza si za obie tylne nogi i oddziela si no\em dolne odcinki nóg w stawie skokowym. Dalsze czynno[ci zwizane s z podrabianiem skóry. Najpierw oddziela si z skór z cz[ci nóg i zadu do odbytu. Podcina si odbyt i zakBada przewizk. Nastpnie prowadzi si cicie w linii prostej od odbytu przez [rodkow lini zadu, [rodek brzucha, mostka do miejsca wykrwawiania zwierzcia. Stopniowo oddziela si skór z cz[ci brzusznej i klatki piersiowej. Przecina si skór na przednich koDczynach, oddzielajc jednocze[nie skór z Bopatek i pozostaBych odcinków nóg przednich. Nastpnie no\em odcinamy nogi przednie i wyBamujemy je w stawie nadgarstkowym. Profilowanie skóry gBowy rozpoczyna si ciciem okr\nym dookoBa [luzawnicy i przebiega od lewego nozdrza przez lewe oko do podstawy lewego rogu, a dalej od lewego rogu do prawego. Nastpnie oddziela si skór do prawego policzka. Kolejne cicie prowadzi si od podstawy lewego rogu za uchem do [rodkowej linii szyi i dalej do miejsca wykrwawiania. Po zdjciu skóry z nóg przednich i tylnych, klatki piersiowej, mostka, szyi i boków tusz przesuwamy do skórowaczki mechanicznej. Zdjcie skóry mo\e odbywa si dwoma sposobami tj. rozpoczynajc od koDczyn przednich lub koDczyn tylnych. Zarówno przy jednym bdz drugim sposobie nale\y uBatwia zdejmowanie skóry za pomoc no\a, zapobiegajc odrywaniu mi[ni tuszy razem ze skór. Oddzielenie gBowy od tuszy dokonuje si po zdjciu skóry z caBej tuszy i gBowy oddzielajc j od tuszy, ciciem midzy ko[ci potyliczn a pierwszym krgiem szyjnym. GBowa musi by oddzielona od tuszy w taki sposób, aby zapobiec jej zanieczyszczeniu i natychmiast nale\y j oznakowa, \eby zidentyfikowa z tusz. Wymagane jest odcicie rogów, z nozdrzy i jamy gbowej wypBukanie resztek pokarmowych, odcicie i oznakowanie jzyka oraz w poBczeniu z gBowa przekazanie do badania poubojowego. Odcit gBow barwi si barwnikiem patentowym. Tkanka mózgowa i gaBki oczne nie s usuwane z gBowy, chyba, \e s pobierane do badaD laboratoryjnych. Aby zapobiec wydostawaniu si zanieczyszczeD z przewodu pokarmowego przewizuje si przeByk zakBadajc na nim przewizk. Stanowisko badania gBowy jest usytuowane w pobli\u miejsca, w którym jest odejmowana. Po skoDczonym badaniu nie wolno odejmowa migdaBów i [linianek.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Po symetrycznym przeciciu mostka piB tarczow dokonuje si wytrzewiania jamy brzusznej. Przecina si spojenie Bonowe tak, aby nie uszkodzi mi[ni udzca, które powinny by pokryte omisn. Nastpnie przecina si powBok jamy brzusznej wzdBu\ [rodkowej biaBej linii brzucha i wyjmuje Bój sieciowy. Po przeciciu powBok brzusznych w pierwszej kolejno[ci nale\y wyci u samic macic, u wolców i woBów prcie a u buhajów tak\e jdra. Zabezpieczajc tusz przed zanieczyszczeniem tre[ci pokarmow stosuje si przewizki w miejscu odej[cia jelit od \oBdka i w miejscu uj[cia przeByku do \oBdka. Aby wyj komplet jelit nale\y wyci jelita, \oBdek wraz z przed\oBdkami i [ledzion. Z \oBdka zdejmuje si pozostaBy Bój. Narzdy jamy brzusznej musz by caBkowicie wyjte i przedstawione do badania. Oddzielone po badaniu poubojowym jelita i krezki umieszcza si w pojemniku dla SRM i przekazuje do jeliciarni. Zledzion oddziela si w pomieszczeniu ubojowym, jest ona niezdatna do spo\ycia, nie stanowi SRM. Otwarcie klatki piersiowej dokonuje si przez przecicie ruchem okr\nym przepony brzusznej, tak, aby przy tuszy pozostaBy wszystkie mi[nie przepony i nó\ka mi[nia przepony. Nastpnie odcina si przyczep [ródpiersia, wycina z dolnej krawdzi szyi tchawic z przeBykiem oddzielajc caBy o[rodek, który skBada si z wtroby wraz z woreczkiem \óBciowym, pBuc, serca, tchawicy i przeByku. O[rodek wiesza si na haku, nadaje numer tuszy, myje i przekazuje do badania lekarskiego. PrzepoBawianie tusz bydlcych wykonuje si w rzezniach bydBa bdcych pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej. PrzepoBawianie tuszy przeprowadza si za pomoc urzdzeD mechanicznych. Polega na symetrycznym przeciciu tuszy wzdBu\ krgosBupa, odsBaniajc kanaB rdzeniowy, piB elektryczn lub piB tarczow zainstalowan w automatycznym samosterujcym urzdzeniu. Po ka\dym przepoBowieniu tuszy, piBy musz by sterylizowane w specjalnym sterylizatorze do piB. Przy rcznym przepoBowieniu tuszy, okrawa si no\em wyrostki kolczyste krgów piersiowych, pikuje i przecina tusz tasakiem, pozostawiajc wyrostki na przemian raz przy prawej raz przy lewej póBtuszy. W celu usunicia rdzenia krgowego wykonuje si cicie wzdBu\ krgosBupa. We wszystkich przypadkach rdzeD krgowy i cz[ci tuszy, na której pozostaj resztki tego rdzenia, traktuje si jako SRM. RdzeD krgowy musi by caBkowicie usunity. Dotyczy to tak\e opony twardej rdzenia krgowego i tBuszczu, które s traktowane jako SRM. PrzepoBowiona póBtusza jest szczegóBowo badana przez lekarza weterynarii odpowiednio oznakowana pieczci weterynaryjn. Po zbadaniu póBtusz oddziela si od nich nerki i Bój wewntrzny. Mycie tuszy dokonuje si po badaniu poubojowym. Nastpnie póBtusze s poddane klasyfikacji wedBug EUROP, wa\eniu na wadze automatycznej, myciu w myjce prysznicowej od góry do doBu. Jest to ostatni etap toalet koDcowej. Pózniej póBtusze kierowane s do wychBadzalni, by w jak najkrótszym czasie obni\y im temperatur do okoBo 7°C. Ubój cielt i owiec Ubój maBych zwierzt rzeznych dokonywany mo\e by w rzezni przeznaczonej do uboju trzody chlewnej. Zwierzta maBe mo\na ubija na le\co lub na wiszco. Czynno[ci wykonywane przy uboju cielt i owiec s nastpujce: - doprowadzenie zwierzt do uboju partiami  przy ta[mowej linii uboju, lub pojedynczo przy uboju na le\co, - oszaBamianie mo\na przeprowadza metod elektryczn podobnie jak u trzody lub aparatem iglicowym, - kBucie przeprowadza si przez podcicie poprzeczne szyi za oddoln szczk (\uchw) lub przebicie szyi na wylot tu\ za uchem. Zbiórk krwi spo\ywczej od cielt prowadzi si jak u trzody, natomiast krew od owiec przeznacza si na cele techniczne, - zdejmowanie skóry rozpoczyna si od jej profilowania, po uprzednim wypreparowaniu [cigien Achillesa. Tusz z odpowiednio wyprofilowan skór przekazuje si do  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 skórowania. Skórujc mechanicznie (na bbnie) najpierw zdejmuje si skór rcznie z nóg, gBowy, klatki piersiowej i cz[ci brzusznej, podcinajc j gBboko pod pachami i pachwinami. Skór koDczyn tylnych zaczepia si o BaDcuch, którego drugi koniec zakBada si na bolec obracajcego si bbna, zrywajc skór ze sztuki, - oddzielenie koDczyn i gBowy przeprowadza si równocze[nie ze skórowaniem dokonujc ruchem okr\nym, przecicia [cigien i wizadeB w stawie nadgarstkowym i skokowym, a nastpnie przez wyBamanie oddziela si koDczyny. GBow oddziela si od tuszy midzy ko[ci potyliczn a pierwszym krgiem szyjnym. Odcit gBow myje si, zawiesza na haku, wycina gaBki oczne, wyciga ozór i zdrapuje z niego zanieczyszczenia, a nastpnie wszystko oznacza si numerem tuszy, - usuwanie narzdów wewntrznych rozpoczyna si otwierajc jam brzuszn, ciciem od odbytu do wyrostka mieczykowatego mostka. Nastpnie wycina si narzdy moczowo- pBciowe oraz pcherz moczowy. W dalszej kolejno[ci wycina si odbytnic, \oBdek wraz z jelitami, obiera \oBdek od Boju sieciowego, oddziela od krezki oraz odcina [ledzion. Otwierajc klatk piersiow ruchem okr\nym przecinamy przepon brzuszn pozostawiajc przy tuszy wszystkie mi[nie. Z klatki piersiowej wyjmuje si o[rodek (wtroba, pBuca, serce, tchawica i przeByk), myje i przekazuje do badania weterynaryjnego, - toalet koDcow jest dokBadne oczyszczenie tusz ze skrzepów krwi, strzpków misa oraz mycie z ewentualnych zabrudzeD. Od tusz cielcych nie odcina si nerek ani Boju okoBnerkowego. Dalszymi czynno[ciami s; badanie weterynaryjne, klasyfikacja tusz, wyjcie gruczoBów, wa\enie i przekazanie do wychBadzalni. Dokumentacja produkcyjna uboju obejmuje dokumenty, wedBug których rozlicza si ubój. W dokumentacji znajduj si zestawienia uboju, które stanowi ewidencj \ywca przyjtego do uboju w sztukach, kilogramach, rodzajach i klasach, ilo[ci (w kg) produktów otrzymanych z uboju  wliczanych do wydajno[ci rzeznej. Wydajno[ rzezn oblicza si wedBug nastpujcego wzoru: Wrz = (Mbcx100%)/M\ gdzie: Wrz  wydajno[ rzezna w %, Mbc  masa bita ciepBa w kg, M\  masa \ywca w kg. Dokumentacja produkcyjna pozwala na ustalenie uzysku wedBug wskazników wzorcowych oraz na prowadzenie bie\cej analizy podstawowych wskazników za dany okres produkcji. MateriaB szczególnego ryzyka Zgodnie z ustaw weterynaryjn i Rozporzdzeniem Ministra Rolnictwa przy uboju zwierzt rzeznych wyró\nia si materiaB szczególnego ryzyka oznaczany jako SRM. MateriaB ten mo\e pochodzi od bydBa, owiec i kóz. Dla zapewnienia bezpieczeDstwa zdrowia publicznego SRM nale\y prawidBowo oddziela, barwi, magazynowa i usuwa. Te dziaBania ograniczaj mo\liwo[ przeniesienia potencjalnego ryzyka dla konsumenta misa, jakie stanowi BSE  gbczasta encefalopatia bydBa, które mo\e pochodzi z uboju bydBa, owiec i kóz. Zgodnie z ustaw do SRM zaliczamy: 1. U bydBa: - czaszka z mózgiem, gaBkami ocznymi migdaBkami, rdzeD krgowy pozyskane od zwierzcia powy\ej 12 miesicy, - jelita pozyskane niezale\nie od wieku, - krgosBup razem ze zwojem nerwowym korzenia grzbietowego, bez wyrostków poprzecznych odcinka ldzwiowego oraz krgów ogonowych pozyskane od zwierzcia powy\ej 12 miesicy, - krezk niezale\nie od wieku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 2. U owiec i kóz: - gBowa z mózgiem, gaBkami ocznymi migdaBkami, rdzeD krgowy pozyskane od zwierzcia powy\ej 12 miesicy, - [ledziona bez wzgldu na wiek. 3. Inne: - zwBoki bydBa, owiec i kóz padBych w transporcie lub magazynie \ywca, - staBe odpady powstajce przy wykonywaniu czynno[ci zwizanych z oddzieleniem SRM przy uboju i obróbce poubojowej bydBa, owiec i kóz, - osad z oczyszczalni [cieków w zakBadach przetwarzajcych materiaB szczególnego ryzyka. 4. Ponadto materiaBem szczególnego ryzyka jest tak\e ka\da cze[ tuszy lub misa, która zostaBa zanieczyszczona SRM w czasie jego usuwania, do czasu, kiedy zakoDczone zostaBo badanie poubojowe. U bydBa, owiec i kóz, niezale\nie od ich wieku, do SRM nie zaliczamy: jzyka, je\eli jest usunity natychmiast w czasie uboju, po badaniu lekarsko-weterynaryjnym, przed zabarwieniem gBowy oraz rogów, je\eli s usunite natychmiast po zabiciu zwierzcia, przed odciciem gBowy. Postpowanie z SRM stwarza okre[lone wymagania co do pomieszczeD jak i ich wyposa\enia. Magazyn dla SRM, wszystkie kontenery zbiorcze i pojemniki powinny znajdowa si w wydzielonym obszarze zakBadu lub pomieszczeD chBodzonych, bdcych pod staB kontrol Inspekcji Weterynaryjnej. Temperatura skBadowania nie mo\e przekracza +7°C. Na linii uboju powinno by wydzielone stanowisko do pobierania i oznaczania prób na BSE, które stanowi tak\e SRM. Do pobierania materiaBu szczególnego ryzyka wymagane jest nastpujce wyposa\enie; minimum dwa komplety no\y do doczyszczania (jeden nó\  jedna tusza), narzdzia do usuwania rdzenia krgowego, sterylizatory dla narzdzi majcych kontakt z SRM, wBa[ciwie oznakowane, szczelne pojemniki do segregacji SRM na linii uboju, kontenery zbiorcze do magazynowania SRM do czasu usunicia z zakBadu. Kontenery te powinny by zamykane, szczelne i wyraznie oznakowane symbolem SRM. CaBy materiaB szczególnego ryzyka SRM musi by barwiony, po jego odjciu od tuszy, za pomoc bBkitu patentowego. Barwienie to powinno odbywa si po badaniu poubojowym w pomieszczeniu przylegBym do hali uboju. Barwnik ten musi by widoczny na 100% powierzchni SRM, z wyjtkiem gBów owiec i kóz, gdzie barwnik powinien by widoczny na caBej powierzchni cicia. SRM mo\e by pobierany i wywo\ony bez barwienia tylko w przypadku wysyBania go jako materiaBu szkoleniowego, diagnostycznego lub badawczego. ZakBad wysyBajcy materiaB szczególnego ryzyka SRM zobowizany jest do posiadania listy kwalifikowanych odbiorców, która zawiera weterynaryjny numer zakBadu, adres i nazw zakBadu oraz numer faksu. Tylko do takich zakBadów umieszczonych na li[cie lekarz weterynarii wystawi mo\e [wiadectwo na przewóz SRM. Ustawa weterynaryjna mówi o istotnych etapach postpowania z SRM. Nale\y przygotowa pracowników, sprzt, urzdzenia i barwnik do prowadzenia uboju pod ktem bezpiecznego pobierania SRM. Ubój zwierzt rzeznych nale\y prowadzi w nastpujcej kolejno[ci: - do 12 miesicy \ycia  odejmowanie jelit i krezki od bydBa oraz [ledziony od owiec i kóz, - powy\ej 12 miesicy \ycia  dodatkowo odejmowanie krgosBupa, rdzenia krgowego oraz krgów ogonowych, odejmowanie czaszki Bcznie z mózgiem, gaBkami ocznymi i migdaBkami, - powy\ej 18 miesica \ycia  pobieranie próbek w kierunku trzsawki owiec do badaD monitoringowych, - powy\ej 30 miesica \ycia  pobieranie próbek w kierunku BSE.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 Grupowanie uboju pod wzgldem wieku ma gwarantowa mniejsze ryzyko zanieczyszczenia krzy\owego tusz i misa przez SRM oraz uBatwienie jego segregacji. SRM musi by pobierany niezwBocznie od tuszy, póBtuszy na ka\dym etapie cyklu uboju, nastpnie barwiony i gromadzony w oznaczonych pojemnikach oraz przeniesiony do kontenera zbiorczego. CaBo[ postpowania z SRM jest kontrolowany przez lekarza weterynarii. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Co nazywamy ubojem zwierzt rzeznych? 2. Jakie s rodzaje uboju zwierzt rzeznych? 3. Jakie s metody oszaBamiania trzody chlewnej? 4. Jak przeprowadza si kBucie i wykrwawianie zwierzt rzeznych? 5. Jaki jest cel oparzania tusz trzody chlewnej? 6. Jaki jest cel opalania tusz trzody chlewnej? 7. Jakie cicia wytyczaj profil kuponu z tuszy wieprzowej? 8. Jakie s metody oszaBamiania bydBa? 9. W jaki sposób zdejmuje si skór z tuszy bydlcej? 10. Jakie czynno[ci wykonuje si przy wytrzewianiu bydBa? 11. Jakie czynno[ci wykonuje si przy uboju i obróbce poubojowej cielt i owiec? 12. Jakie gatunki zwierzt rzeznych mog stanowi materiaB szczególnego ryzyka? 13. W jaki sposób nale\y postpowa z materiaBem szczególnego ryzyka? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Zaproponuj schemat czynno[ci technologicznych i dobierz urzdzenia stosowane przy uboju i obróbce poubojowej trzody chlewnej przy caBkowitym oparzaniu tusz. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.1.1., 2) wymieni urzdzenia stosowane do uboju trzody chlewnej, 3) wymieni urzdzenia stosowane do obróbki poubojowej trzody chlewnej, 4) wymieni operacje stosowane przy uboju i obróbce poubojowej trzody chlewnej, 5) wykona schemat czynno[ci w procesie technologicznym uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej, 6) dobra urzdzenie do poszczególnych czynno[ci technologicznych uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej, 7) sprawdzi i porówna swój schemat czynno[ci technologicznych i dobranych urzdzeD z pracami innych uczniów. Wyposa\enie stanowiska pracy: - film dydaktyczny przedstawiajcy ubój i obróbk poubojow trzody chlewnej, - materiaBy i przybory do pisania i rysowania, - obowizujce ustawy, rozporzdzenia, normy dotyczce uboju zwierzt rzeznych, - literatura pkt. 6.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 wiczenie 2 Zaproponuj schemat czynno[ci technologicznych i urzdzenia stosowane przy uboju i obróbce poubojowej bydBa. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.1.1., 2) wymieni urzdzenia stosowane do uboju bydBa, 3) wymieni urzdzenia stosowane do obróbki poubojowej bydBa, 4) wymieni operacje stosowane przy uboju i obróbce poubojowej bydBa, 5) wykona schemat czynno[ci w procesie technologicznym uboju i obróbki poubojowej bydBa, 6) dobra urzdzenie do poszczególnych czynno[ci technologicznych uboju i obróbki poubojowej bydBa, 7) sprawdzi i porówna swój schemat czynno[ci technologicznych i dobranych urzdzeD z pracami innych uczniów. Wyposa\enie stanowiska pracy: - film dydaktyczny przedstawiajcy ubój i obróbk poubojow bydBa, - materiaBy i przybory do pisania i rysowania, - obowizujce ustawy, rozporzdzenia, normy dotyczce uboju zwierzt rzeznych, - literatura pkt. 6. wiczenie 3 Scharakteryzuj sposoby oszaBamiania zwierzt rzeznych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.1.1., 2) wyja[ni na czym polega humanitarny ubój zwierzt rzeznych, 3) wymieni sposoby oszaBamiania trzody chlewnej, 4) wymieni sposoby oszaBamiania bydBa, 5) dobra urzdzenia do poszczególnych sposobów oszaBamiania zwierzt rzeznych, 6) oceni, który ze sposobów oszaBamiania daje miso najlepszej jako[ci, 7) przedyskutowa z kolegami swoje rozwizania technologiczne, 8) wypeBni poni\sz tabel i przedstawi j nauczycielowi. Rodzaj Sposób Urzdzenia do Zalety sposobu Wady zwierzcia oszaBamiania oszaBamiania oszaBamiania sposobu oszaBamiania  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Wyposa\enie stanowiska pracy: - film dydaktyczny przedstawiajcy ubój i obróbk poubojow trzody chlewnej i bydBa, - materiaBy i przybory do pisania, - obowizujce ustawy, rozporzdzenia, normy dotyczce uboju zwierzt rzeznych, - literatura pkt. 6. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozró\ni rodzaje uboju zwierzt rzeznych? 2) wymieni etapy uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej? 3) wymieni etapy uboju i obróbki poubojowej bydBa? 4) dobra urzdzenia do uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej? 5) scharakteryzowa etapy uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej? 6) dobra urzdzenia do uboju i obróbki poubojowej bydBa? 7) scharakteryzowa etapy uboju i obróbki poubojowej bydBa? 8) zastosowa zasady humanitarnego postpowania ze zwierztami podczas uboju?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 4.2. Ocena weterynaryjna i klasyfikacja poubojowa misa 4.2.1. MateriaB nauczania Ocena weterynaryjna misa. Wszystkie cz[ci tuszy zwierzt rzeznych zaraz po uboju musz by zbadane w celu okre[lenia ich przydatno[ci do spo\ycia. PrzepoBowione póBtusze przekazuje do stanowiska badania weterynaryjnego. Obejmuje ono ogldziny narzdów wewntrznych ubitego zwierzcia, nacinanie wzBów chBonnych i niektórych narzdów wewntrznych, konsystencji, barwy i zapachu póBtuszy oraz badanie na wgrzyc nosacizn i wBo[nie. PóBtusze zostaj oznakowane odpowiedni pieczci weterynaryjn. Znakowanie misa polega na umieszczaniu znaku weterynaryjnego bezpo[rednio na misie lub na bezpo[rednim bdz po[rednim opakowaniu. Znak weterynaryjny umieszczany jest za pomoc stempla lub przez wypalenie. Obowizuj nastpujce znaki weterynaryjne: - miso wolne od wBo[ni, stempluje si okrgBym znakiem o [rednicy 2,5 cm, zawierajcym czyteln umieszczon w [rodku du\ liter T, o ramionach 1 cm i szeroko[ci 0,2 cm, pod która znajduj si litery  IW o wysoko[ci 0,4 cm. Znak ten umieszcza si na wewntrznej stronie ud, Bopatce i na gBowie, - miso zdatne do spo\ycia a) pozyskane w rzezni posiadajcej uprawnienia do produkcji na rynek paDstw Unii Europejskiej stempluje si owalnym znakiem weterynaryjnym o szeroko[ci 6,5 cm i wysoko[ci 4,5 cm, gdzie w górnej cz[ci s litery  PL , po[rodku weterynaryjny numer identyfikacyjny a w dolnej litery  IW , b) pozyskane w rzezni nieposiadajcej uprawnieD, o których mowa w pkt. a stempluje si znakiem weterynaryjnym okrgBym o [rednicy 6 cm gdzie w górnej cz[ci s litery  PL , po[rodku weterynaryjny numer identyfikacyjny a w dolnej litery  IW . Znak ten stosuje si równie\ do zwierzt poddanych ubojowi z konieczno[ci, c) pozyskane ze zwierzcia poddanego ubojowi w gospodarstwie na wBasne potrzeby stempluje si znakiem weterynaryjnym okrgBym o [rednicy 6 cm gdzie w górnej cz[ci jest napis UBÓJ DOMOWY, po[rodku statystyczny numer lekarza weterynarii a w dolnej cz[ci litery  IW . Ponad to stosuje si znak weterynaryjny w ksztaBcie prostokta o wymiarach 3 x 5 cm z napisem MISO DO WAASNEGO U[YTKU, - miso warunkowo zdatne do spo\ycia stempluje si prostoktnym znakiem weterynaryjnym o wymiarach 4 x 6 cm, zawierajcym w górnej cz[ci litery  PL po[rodku weterynaryjny numer identyfikacyjny w dolnej cz[ci litery  IW , - miso niezdatne do spo\ycia stempluje si znakiem w ksztaBcie trójkta równobocznego o dBugo[ci boku 5 cm, skierowanym wierzchoBkiem do góry, zawierajcym w górnej cz[ci litery  PL , w dolnej cz[ci litery  IW . Ka\da póBtusza powinna by oznakowana na zewntrznych powierzchniach ud, ldzwi, pleców, piersi i barków. Klasyfikacja misa po uboju W celu ujednolicenia systemu klasyfikacji misa tusz zwierzt rzeznych wprowadzono piciostopniow klasyfikacj EUROP, gdzie okre[la si stopieD umi[nienia i otBuszczenia póBtuszy. Miso po uboju powinno by czyste, bez [ladów zanieczyszczeD ciaBami obcymi, pozbawione narzdów pBciowych, narzdów wewntrznych, skrzepów krwi, zmia\d\onych i postrzpionych ko[ci krgosBupa, strzpów misni oraz tBuszczu wewntrznego. Tylko tusze lub póBtusze cielce posiadaj nerki i Bój okoBonerkowy. SzczegóBowy podziaB rodzajów misa i jego postaci, stosowan klasyfikacj oraz skróty nazw przedstawia tabela 1.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 Tabela 1. PodziaB i oznaczenia misa [12, s. 80]. Rodzaj misa Posta misa Skrót nazwy Klasy Wieprzowe PóBtusze ½ wp. E, U, R, O, P A, B, C, D, F 1 PóBtusze z mBodzie\y /2 wB. M 1 PóBtusze z jaBówek /2 wB. J 1 PóBtusze z wolców /2 wB.W 1 PóBtusze z buhajków /2 wB. MB 1 PóBtusze z buhajów /2 wB. B Umi[nienia 1 woBowe PóBtusze z krów /2 wB. K E, U, R, O, P 1 OtBuszczenia wiertusze z mBodzie\y /4 wB. M 1 wiertusze z jaBówek /4 wB. J 1, 2, 3, 4, 5 1 wiertusze z wolców /4 wB. W 1 wiertusze z buhajków /4 wB. MB 1 wiertusze z buhajów /4 wB. B 1 wiertusze z krów /4 wB. K 1 Tusze /1 cl. 1,2 1 cielce PóBtusze /2 cl. 1,2 Poubojow klasyfikacj tusz wieprzowych w systemie EUROP przeprowadza si za pomoc elektronicznych urzdzeD do okre[lania misno[ci [wiD. W tabeli 2 podano klasyfikacj tusz wieprzowych korzystajc z urzdzeD elektronicznych. Do klasyfikacji tusz wieprzowych mo\na stosowa zastpcza ocen zawarto[ci misa, przyjmujc przedziaBy grubo[ci sBoniny dla poszczególnych klas. Pomiar grubo[ci sBoniny dokonuje si w tzw. punkcie C7, tj. na wysoko[ci ostatniego \ebra, w odlegBo[ci 7 cm od linii podziaBu tuszy na póBtusze. WedBug tej metody klasyfikacja jest nastpujca: - klasa E do 12 mm grubo[ci sBoniny, - klasa U 13 17 mm grubo[ci sBoniny, - klasa R 18 22 mm grubo[ci sBoniny, - klasa O 23 27 mm grubo[ci sBoniny, - klasa P powy\ej 27 mm. grubo[ci sBoniny. Metod zastpcz stosuje si najcz[ciej w maBych ubojniach. Sprawdzenie zawarto[ci misa w tuszy nale\y wykona za pomoc przeznaczonych do tego celu urzdzeD elektronicznych, skomputeryzowanych. Tabela 2. Klasyfikacja tusz wieprzowych uwzgldniajca ich mas i procentow zawarto[ misa [12, s. 82]. Klasy MASA TUSZY (2 póBtusz), kg Zawarto[ misa w tuszy, % E 55 i powy\ej U od 50 do 54,9 R tuczników od 45 do 49,9 O od 40 do 44,9 P poni\ej 40 A tuczników 50,0 59,9 B tuczników poni\ej 50,0 C tuczników powy\ej 120,0 nie okre[la si D macior F póznych kastratów Miso woBowe w póBtuszach ocenia si biorc pod uwag stopieD umi[nienia udzca, grzbietu, Bopatki oraz mi[nie zrazowej górnej i krzy\owej, profil udzca i przekrój mi[nia najdBu\szego grzbietu a tak\e ocenia si wzrokowo stopieD otBuszczenia udzca, grzbietu, Bopatki, oraz caBej póBtuszy. Zgodnie z piciostopniow klasyfikacj woBowiny do ka\dej z klas przypisuje si odpowiedni profil udzca: - w klasie E  profil udzca bardzo wypukBy, - w klasie U  profil udzca wypukBy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 - w klasie R  profil udzca prostolinijny, - w klasie O  profil udzca nieznacznie wklsBy, - w klasie P  profil udzca bardzo wklsBy. Na caBkowit ocen póBtusz skBada si ocena stopnia umi[nienia i stopnia otBuszczenia. Ka\da póBtusza woBowa powinna by oznakowana odpowiedni klas na ka\dej goleni. Tabela 3 przedstawia klasy umi[nienia i uformowania póBtusz woBowych, natomiast tabela 4 zawiera klasy otBuszczenia póBtusz woBowych. Tusze cielce zalicza si najcz[ciej do dwóch klas jako[ciowych biorc pod uwag kryterium umi[nienia, a tak\e otBuszczenia nerek. Ogóln charakterystyk uwzgldniajc stopieD umi[nienia przedstawia tabela 5. Klas jako[ciow umieszcza si na goleni przedniej tusz cielcych. Tabela 3. Klasy umi[nienia i uformowania póBtusz woBowych [12, s. 84]. Ocena szczegóBowa Klasa Ocena ogólna póBtuszy Udzca, grzbietu i Bopatki Zrazowej górnej i krzy\owej E Wybitnie umi[niona, profil udzca Udziec zaokrglony, Mi[nie wystaj nad bardzo wypukBy grzbiet bardzo szeroki, spojeniem Bonowym, cz[ Bopatka bardzo zaokrglona krzy\owa bardzo zaokrglona U Bardzo dobrze umi[niona, profil Udziec zaokrglony, Mi[nie wystaj nad udzca wypukBy grzbiet szeroki i dBugi spojeniem Bonowym, cz[ Bopatka zaokrglona krzy\owa zaokrglona R dobrze umi[niona, profil udzca Udziec dobrze rozwinity, Mi[nie zrazowej górnej prostolinijny grzbiet szeroki, Bopatka i cz[ krzy\owa lekko umiarkowanie zaokrglona zaokrglone O [rednio umi[niona, profil udzca Udziec [rednio rozwinity, cz[ krzy\owa z prostym nieznacznie wklsBy grzbiet [redni, Bopatka profilem [rednio rozwinita do spBaszczenia P SBabo umi[niona, profil udzca Udziec sBabo rozwinity, wklsBy grzbiet wski, Bopatka pBaska Tabela 4. Klasy otBuszczenia póBtusz woBowych [12, s. 85]. Klasa StopieD otBuszczenia Ocena ogólna Ocena dodatkowa 1 bardzo maBy Od braku a\ do nieznacznej Brak zBogów tBuszczu w klatce warstwy tBuszczu piersiowej, widoczne wszystkie \ebra zewntrznego 2 maBy Niewielka okrywa tBuszczu Wewntrz klatki piersiowej widoczne przy widocznych prawie s misnie midzy \ebrami wszdzie odsBonitych mi[niach 3 [redni Poza udzcem i Bopatk Midzy \ebrami s jeszcze widoczne wszdzie widoczna okrywa misnie tBuszczu 4 du\y PóBtusze okryte tBuszczem, TBuszcz midzymi[niowy widoczny lecz na udzcu i Bopatce na udzcu i wewntrz klatki piersiowej, widoczne cz[ciowo mi[nie mi[nie midzy \ebrami poprzerastane tBuszczem 5 bardzo du\y CaBa póBtusza pokryta Prawie caBy udziec poryty warstw warstwa tBuszczu tBuszczu tak, \e niewidoczne s zBogi tBuszczu midzymi[niowego, midzy \ebrami mi[nie poprzerastane tBuszczem  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Tabela 5. Ogólna charakterystyka, umi[nienie i masa tusz cielt ci\kich [12, s. 86]. Wyszczególnienie Klasy 1 2 Charakterystyka ogólna PeBnomisne i misne MaBomisne Umi[nienie Mi[nie bardzo dobrze i dobrze Mi[nie sBabo rozwinite rozwinite Masa tuszy ci\kiej, kg, nie mniej 90 80 ni\ Zmiany poubojowe misa W tkance mi[niowej i tBuszczowej rozpoczynaj si natychmiast po uboju zwierzcia ró\ne przemiany biochemiczne, wpBywajce w sposób dodatni, obojtny lub ujemny na warto[ kulinarn i przerobow misa. Wyró\niamy zmiany endogenne (autolityczne) i egzogenne. Zmiany endogenne spowodowane procesami biochemicznymi, przebiegaj pod wpBywem enzymów zawartych w misie Do zmian endogennych nale\ st\enie poubojowe, dojrzewanie i rozpad autolityczny. Po uboju zaczyna si pod wpBywem enzymów autolitycznych proces glikolizy, tj. rozkBadu glikogenu do kwasu mlekowego, w wyniku, którego pH spada do ok. 5,6. Trwa on okoBo 8 19 godzin. W wyniku tych procesów misnie trac elastyczno[ i poBysk, staj si sztywne. Zmiany poubojowe tego typu w misie nazywa si st\eniem poubojowym. W miar upBywu czasu miso kruszeje, staje si soczyste, wyksztaBca si w nim wBa[ciwy  bukiet smakowo-zapachowy. ZespóB procesów, które przebiegaj w misie po ustaniu st\enia poubojowego, prowadzi do poprawy jego walorów kulinarnych i nazywa si dojrzewaniem misa. O jako[ci misa kulinarnego decyduje jego krucho[ i soczysto[. Dlatego te cechy s miernikami dojrzaBo[ci misa. Krucho[ misa zwizana jest przede wszystkim z biaBkami i jest wynikiem enzymatycznej hydrolizy biaBek wywoBanej gBównie przez enzymy proteolityczne. Czas, który upBywa od chwili uboju do ustania st\enia poubojowego, jest ró\ny dla ró\nych gatunków zwierzt i zale\y od wielu czynników takich jak: temperatura, sposób wykrwawiania, stan fizjologiczny zwierzcia przed ubojem. Trzeci zmian endogenn jest rozpad autolityczny, proces obni\ajcy przydatno[ u\ytkow misa. Objawia si wilgotn powierzchni, maBo spoist, ciastowat konsystencj, kwa[nym, duszcym zapachem. Typowym misem, w którym przebiega rozpad autolityczny, jest miso tzw. zaparzone. Proces ten wystpuje w mi[niach, do których brak jest dostpu powietrza, w podwy\szonej temperaturze i wilgotno[ci. Warunki takie czsto mog wystpowa w przeBadowanych wychBadzalniach misa po uboju lub nawet w czasie samego uboju. Proces autolizy przebiega wtedy bardzo gwaBtownie a objawy s podobne do rozpadu gnilnego z tym, \e pH misa jest du\o ni\sza. Do zmian poubojowych pochodzenia egzogennego nale\y rozkBad gnilny, którego pierwszym objawem jest pojawienie si [luzu na powierzchni misa i jest to powierzchniowy rozkBad w warunkach tlenowych. Powierzchniowe zmiany misa wywoBane s czsto przez ple[D. Ple[D wystpuje w postaci nalotów o zabarwieniu szarym, biaBym, zielonym lub czarnym. Miso sple[niaBe ma stchBy zapach oraz gorzkawy smak. Przy gBbokich pora\eniach misa ple[ni nie nadaje si do spo\ycia. W grubych mi[niach, w okolicach przykostnych, wzBów chBonnych i wikszych naczyD krwiono[nych powstaje rozkBad gnilny gBboki, majcy charakter beztlenowy. Objawia si w koDcowym etapie kwa[nym, przenikliwym odra\ajcym (gnilnym) zapachem, dlatego tez caBkowity rozkBad biaBek w tych warunkach nazywa si gniciem. Miso, które ulegBo rozkBadowi gnilnemu, nie nadaje si do spo\ycia ze wzgldu na zawarte w nim trujce toksyny bakteryjne i jady trupie (zwizki powstaBe z rozkBadu aminokwasów).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Wady jako[ciowe misa W misie po uboju mo\emy mie do czynienia z wadami jako[ciowymi okre[lanymi jako PSE, ASE, DFD, PFD itp. Skróty jako[ciowych wad misa pochodz od pierwszych liter cech misa podanych w jzyku angielskim. Oznaczaj one: PSE  miso jasne (pale), delikatne (soft), cieknce (exudtive), ASE  miso kwa[ne (acid), delikatne (soft), cieknce (exudtive), RSE  miso ró\owo-czerwone (reddish-pink), delikatne (soft), cieknce (exudtive), DFD  miso ciemne (dark), twarde (firm), suche (dry), PFN  miso jasne (pale), twarde (firm), normalne (normal). Najcz[ciej spotykane jest miso z wadami PSE, DFD, ASE i RSE. Przyczyny odchyleD jako[ciowych misa okre[lane jako PSE i DFD s bardzo zBo\one. W misie okre[lanym jako PSE nastpuje bardzo gwaBtowne obni\enie pH misa do warto[ci ni\szej ni 5,8. W wyniku tego dochodzi do widocznych zmian w biaBkach tzn. nastpuje gorsze wizanie wody, mikka konsystencja i jasna barwa. Miso PSE nie nadaje si do produkcji przetworów misnych np. wdzonek. Natomiast w przypadku misa o cechach DFD ma miejsce opózniona lub bardzo krótka glikoliza. Warto[ci pH osiganego w czasie dojrzewania poubojowego wynosz ponad 6,2 a czasem tez 7,0. Z powodu wysokiego pH wizanie wody jest bardzo dobre, a barwa misa z reguBy ciemna, natomiast trwaBo[ mo\e by ograniczona i mo\e by osBabienie aromatu misa. Przyczyna wystpowania misa ASE  kwa[nego , które nie wykazuje bardzo niskiego pH bezpo[rednio po uboju zwierzt, jest przede wszystkim wpByw czynników genetycznych. W tym przypadku zakwaszenie misa wyraznie wzrasta w cigu kliku najbli\szych godzin i pH mo\e by ni\sze od 5,4, co podobnie jak w przypadku misa PSE powoduje wyrazne obni\enie przydatno[ci takiego surowca do produkcji. W odró\nieniu od objawów misa z cechami PSE barwa misa ASE pozostaje ró\owa. Uwa\a si, \e wBa[ciwo[ci misa RSE s takie same jak misa  kwa[nego . Na jako[ misa maj wpByw czynniki przy\yciowe i poubojowe. Z czynników przy\yciowych najwiksze znaczenie maj warunki genetyczne, [rodowiskowe i \ywieniowe. Spo[ród czynników ubojowych szczególny wpByw na jako[ misa maj: a) oszaBamianie  najlepsza metoda gazowa z zastosowaniem dwutlenku wgla, która zapobiega przekrwieniom i wybroczynom w misie, oszaBamianie elektryczne powinno by wysokonapiciowe i podczas takiego oszaBamiania zwierze powinno by unieruchomione, b) wykrwawianie  po oszaBamianiu kBucie nale\y wykona w czasie nie dBu\szym ni\ 20 s oraz doprowadza do caBkowitego wykrwawiania tuszy, c) wychBadzanie  szybkie poprawia jako[ misa, bowiem spowalnia proces glikolizy i zapobiega to wodnisto[ci misa lecz nale\y uwa\a z gwaBtownym wychBadzaniem aby nie doprowadza do skurczu chBodniczego. Zapobieganie niekorzystnym zmianom zachodzcym w misie Zapobieganie wodnisto[ci misa polega na spowolnieniu przemian glikolitycznych w mi[niach, ograniczeniu ubytków masy, polepszeniu barwy. Spowolnienie procesu glikolizy uzyskuje si przez szybkie obni\enie temperatury tuszy po uboju. Ograniczenie ubytków masy mo\na uzyska przez dodatek do peklowania [rodków zwikszajcych wizanie wody a tak\e przez przetwarzanie misa PSE z innymi rodzajami misa np. DFD. Polepszenie barwy uzyskuje si przez dodatek barwnika krwi, przetworzenie z misem normalnym lub z misem DFD bdz stosowanie substancji podwy\szajcych pH. Mo\na równie\ uszlachetni miso DFD poprzez niewielkie zakwaszanie, podwy\szanie st\enia solanek do nastrzykiwania, stosowanie kultur starterowych, bdz przetwarzanie misa DFD razem z PSE, lub misem kwa[nym zwBaszcza przy produkcji wyrobów gotowanych. W celu poprawienia cech  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 organoleptycznych misa, jego krucho[ci oraz zapobie\enia nastpstwom skurczu chBodniczego jest stosowana elektrostymulacja, czyli elektropobudzanie. Metoda polega na oddziaBywaniu prdu elektrycznego na tkank mi[niow tuszy w cigu pierwszej godziny po uboju zwierzcia. Sztuczne podra\nianie wBókien mi[niowych bodzcem elektrycznym powoduje naturalne impulsy wBókien nerwowych, co powoduje skurcze mi[ni. W wyniku tych skurczy zachodz procesy biochemiczne w tkance mi[niowej, wpBywaj korzystnie na proces dojrzewania misa oraz jego cechy sensoryczne. Procesowi elektrostymulacji nie nale\y poddawa misa wieprzowego, poniewa\ przyspiesza ona gwaBtownie przemiany glikolityczne, w rezultacie, których mo\na uzyska miso o du\ej wodochBonno[ci. Tabela 6. WBa[ciwo[ci misa normalnego, PSE i DFD [4, s. 13]. Cechy misa normalne PSE DFD pH pocztkowe 7,2 7,2 7,2 pH ultymatywne po 1 dobie po 1 godzinie po 1 dobie okoBo 5,8 okoBo 5,5 okoBo 6,2 glikoliza powolna szybka ograniczona, niepeBna barwa czerwona typowa dla jasna, biaBawa ciemnoczerwona misa zdolno[ wizania wody dobra niewielka silna trwaBo[ dobra dobra ograniczona 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na czym polega badanie weterynaryjne tusz po uboju? 2. Jakie znaki weterynaryjne stosuje si przy ocenie poubojowej misa? 3. Jakie s kryteria klasyfikacji tusz wieprzowych w systemie EUROP? 4. Jakie s kryteria klasyfikacji tusz woBowych w systemie EUROP? 5. Jakie s kryteria klasyfikacji tusz cielcych w systemie EUROP? 6. Jakie s objawy zmian endogennych i warunki ich powstawania? 7. Jak s objawy zmian egzogennych i warunki ich powstawania? 8. Jakie s wady jako[ciowe misa? 9. Jakie s sposoby likwidowania lub zapobiegania jako[ciowym wadom misa? 10. W jakim celu prowadzi si elektrostymulacj tusz bydlcych? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Dobierz i narysuj pieczcie weterynaryjne do znakowania misa: - wolnego od wBo[ni, - warunkowo zdatnego do spo\ycia, - zdatnego do spo\ycia pozyskanego w rzezni posiadajcej uprawnienia do produkcji na rynek paDstw UE, - zdatnego do spo\ycia pozyskanego w rzezni nie posiadajcej uprawnieD do produkcji na rynek paDstw UE, - niezdatnego do spo\ycia, - do wBasnego u\ytku. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si materiaBem zawartym w pkt. 4.2.1., 2) wybra pieczcie weterynaryjne, które wykorzystasz do oznakowania podanych mis,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 3) narysowa pieczcie weterynaryjne, zachowujc ich ksztaBty i wymiary, 4) poda miejsce umieszczenia pieczci na póBtuszy, 5) dokona oceny poprawno[ci wykonanego wiczenia porównujc wykonane rysunki pieczci z obowizujc norm, 6) przedstawi narysowane pieczcie weterynaryjne nauczycielowi. Wyposa\enie stanowiska pracy: - materiaBy i przybory do pisania i rysowania, - film dydaktyczny przedstawiajcy ocen weterynaryjn dokonywan przez Inspektora Weterynarii, - opis pieczci weterynaryjnych stosowanych przy kwalifikacji misa po uboju, - literatura pkt. 6. wiczenie 2 Scharakteryzuj zmiany endogenne misa. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.2.1., 2) wymieni objawy st\enia poubojowego misa, 3) wymieni objawy dojrzewania misa, 4) wymieni objawy autolitycznego rozpadu misa, 5) okre[li warunki dla prawidBowego przebiegu zmian endogennych misa, 6) porówna objawy poszczególnych zmian endogennych, 7) oceni wpByw zmian endogennych na przydatno[ u\ytkow misa, 8) wykona pisemne sprawozdanie zawierajce charakterystyk zmian endogennych misa, 9) dokona oceny poprawno[ci wykonanego wiczenia porównujc swoje sprawozdanie z pracami kolegów. Wyposa\enie stanowiska pracy: - materiaBy i przybory do pisania, - wykresy zmian pH w misie wieprzowym i woBowym po uboju, - literatura pkt. 6. wiczenie 3 Scharakteryzuj wady jako[ciowe misa po uboju i okre[l przydatno[ u\ytkow misa z wadami jako[ciowymi. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.2.1., 2) wypisa wady jako[ciowe misa po uboju, 3) okre[li cechy misa dla poszczególnych wad, 4) wskaza przyczyny powstawania jako[ciowych wad misa, 5) okre[li przydatno[ u\ytkow misa z wadami jako[ciowymi, 6) wykona pisemne sprawozdanie zawierajce charakterystyk wad jako[ciowych misa po uboju, 7) dokona oceny poprawno[ci wykonanego wiczenia porównujc swoje sprawozdanie z pracami kolegów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 Wyposa\enie stanowiska pracy: - materiaBy i przybory do pisania, - tablice ze standardami jako[ci misa wieprzowego i woBowego, - wykresy zale\no[ci midzy zmianami pH misa a jego jako[ci, - literatura pkt. 6. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zidentyfikowa rodzaje pieczci weterynaryjnych? 2) przyporzdkowa pieczcie weterynaryjne do znakowanego misa? 3) wskaza miejsca znakowania póBtusz pieczciami weterynaryjnymi? 4) okre[li objawy zmian endogennych i warunki ich powstawania? 5) okre[li objawy zmian egzogennych i warunki ich powstawania? 6) scharakteryzowa cechy misa z wadami jako[ciowymi? 7) oceni przydatno[ u\ytkow misa z wadami jako[ciowymi? 8) wymieni czynniki wpBywajce na jako[ misa po uboju?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 4.3. Wyposa\enie hal uboju i obróbki poubojowej zwierzt rzeznych 4.3.1. MateriaB nauczania Wymagania dotyczce pomieszczeD ubojowych Rzeznia powinna by ogrodzona, zabezpieczona przed owadami i gryzoniami oraz usytuowana na terenie wolnym od szkodliwych zapachów. Rozmieszczenie pomieszczeD w obiektach rzezni powinno wyklucza mo\liwo[ zanieczyszczenia produktu i zapewni utrzymanie caBkowitego rozdziaBu prac niebezpiecznych sanitarnie (strefy brudne obejmujce komor oszaBamiania i korytarz wykrwawiania) i bezpiecznych (strefy czyste obejmuj pozostaB obróbk poubojow). Aby dokonywa uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej w sposób zgodny z aktualnie obowizujcymi przepisami w rzezni powinny by: - magazyn \ywca wyposa\ony w urzdzenia do pojenia i karmienia zwierzt, stanowisko do badania przedubojowego, kojce dla zwierzt chorych czy podejrzanych o chorob, - pomieszczenie ubojowe , zapewniajce wBa[ciwe i higieniczne wykonywanie pracy, - jeliciarnia z pomieszczeniem do obróbki \oBdków, pomieszczenie do rozdziaBu narzdów wewntrznych, - pomieszczenie do magazynowania skór, rogów, racic i szczeciny, - magazyny poubojowe do wychBadzania misa, - magazyny do przetrzymywania misa tymczasowego zajtego czyli do dyspozycji lekarza weterynarii, - pomieszczenie dla lekarza weterynarii oraz pomieszczenie do badaD na zawarto[ wBo[ni w misie, - pomieszczenie chBodzone na miso i narzdy uznane za niezdatne do spo\ycia, - myjnie sprztu ruchomego z wydzielonymi strefami brudn i czyst, - myjnie [rodków transportowych zarówno \ywca i misa, - pomieszczenia na [rodki myjce i odka\ajce, - system chBodniczy, który ma zapewni przetrzymywanie misa w okre[lonych warunkach klimatycznych, - pomieszczenia socjalne dla pracowników, - sprawny system kanalizacji wraz z oczyszczalni [cieków. W wymienionych pomieszczeniach powinna by zainstalowana sprawna wentylacja nawiewno-wywiewna, sprawna instalacja chBodnicza. W pomieszczeniach, w których miso jest pozyskiwane [ciany i posadzki oraz sufity powinny by trwaBe, nienasikliwe, Batwe do mycia i odka\ania, z odpowiednim spadkiem w kierunku urzdzeD [ciekowych. W pomieszczeniach, w których dokonuje si badaD weterynaryjnych powinno by o[wietlenie z nat\eniem 540 lx na wszystkich stanowiskach badania przed i poubojowego. W pomieszczeniach ubojowych powinny by urzdzenia do odka\ania narzdzi w wodzie o temperaturze minimum 82°C, wBa[ciwa w stosunku do liczby pracowników liczba umywalek z doprowadzon bie\c wod o temperaturze 35 40°C odpowiednio zaopatrzonych w [rodki higieniczne. Zaleca si, aby w ubojniach, w których dokonuje si uboju [wiD oraz zwierzt innych gatunków, powinna by wydzielona strefa specjalna do uboju [wiD, chyba, \e ubój [wiD odbywa si w ró\nym czasie. W przypadku nie wydzielenia strefy uboju [wiD, nale\y wydzieli miejsca na oparzanie, odszczecinianie i opalanie od linii ubojowej o co najmniej 5 m lub oddzieli przegrod o wysoko[ci 3 m.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 Wielko[ rzezni okre[la si w zale\no[ci od zdolno[ci ubojowej i wyra\a si liczb ubijanych sztuk w cigu godziny. Rzeznia o maBej zdolno[ci ubojowej, to rzeznia, gdzie dokonuje si uboju nie wicej ni\ 12 jednostek przeliczeniowych w cigu tygodnia lub 600 sztuk w cigu roku, przyjmujc za jednostk przeliczeniow nastpujce wskazniki; 1 sztuka bydBa czy koni to 1 jednostka przeliczeniowa, a 1[winia to 0,33 jednostki przeliczeniowej. Przekroczenie powy\szego limitu ubojowego kwalifikuje ubojnie do kategorii rzezni o du\ej zdolno[ci ubojowej. Wyposa\enie techniczne hal ubojowych Do urzdzeD stosowanych w pomieszczeniach ubojowych nale\: myjki, komory do oszaBamiania zwierzt, oparzelniki, szczeciniarki, piec do opalania, skórowaczki, piBy i sterylizatory do piB. Myjki mechaniczne tusz, gBównie sBu\ do mycia tusz [wiD. S to komory, przez które przesuwane s tusze [wiDskie. Elementami czyszczcymi mog by bicze lub szczotki. W zale\no[ci od wielko[ci ubojowej, myjki mechaniczne mog by wyposa\one w ró\n liczb elementów czyszczcych, pracujcych w ukBadzie poziomym lub pionowym. Rys. 2. Myjka mechaniczna biczowa do tusz [wiDskich [12, s. 56]. Do oszaBamiania tusz [wiDskich wykorzystywane s podajniki pBytkowe tzw. restrainery w ksztaBcie litery V. Z jednej strony [winia wchodzi do tego podajnika pBytkowego natomiast z drugiej nastpuje oszaBamianie elektryczne [wini. Konstrukcja podajnika uniemo\liwia ruch zwierzcia podczas oszaBamiania. Komora do oszaBamiania bydBa ma zainstalowane ruchome drzwi otwierane i zamykane za pomoc przeciwwagi oraz ruchom podBog i jeden bok, co umo\liwia automatyczne wyrzucanie oszoBomionej sztuki na zewntrz komory. Oparzelniki maj najcz[ciej ksztaBt prostoktnej wanny o zró\nicowanych wymiarach w zale\no[ci od wydajno[ci ubojowej rzezni. Tusze [wiDskie przesuwane s rcznie lub mechanicznie, które jest oparte na zasadzie przeno[nika cignowego. AaDcuch przeno[nika ze specjalnymi poprzeczkami zw. narami, jest zamocowany na dwóch waBach tak, aby byB zanurzony w wodzie. AaDcuch ten jest prowadzony specjalnymi prowadnicami bocznymi umieszczonymi na [cianach oparzelnika. Wod w oparzelniku ogrzewa si w\ownic parow umieszczon na jego dnie do temperatury 63 65°C. Poziom wody jest regulowany za pomoc przelewów. Wod w oparzelniku powinno si wymienia przynajmniej raz dziennie. Czas oparzania tuszy wynosi okoBo 4 min. CaBy napd oparzelnika powinien by synchronizowany z napdem szczeciniarki. Obecnie w niektórych ubojniach stosuje si oparzanie polegajce na transportowaniu sztuk [wiDskich przez kondensacyjny tunel oparzelniczy. Wykorzystano w nim zjawisko kondesacji pary wodnej, która powoduje oparzanie tusz. Zaletami takiego oparzania jest wysoka higiena, dobra jako[ misa i stosunkowo maBe zu\ycie wody. Szczeciniarki s urzdzeniami sBu\cymi do usuwania szczeciny z tusz [wiDskich. Najcz[ciej u\ywa si dwa typy szczeciniarek:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 - poziomo-poprzeczne o dziaBaniu okresowym, w którym tusza jest uBo\ona poziomo i przesuwa si w kierunku poprzecznym do osi waBów skrobicych, - poziomo-podBu\nych o dziaBaniu cigBym gdzie tusza uBo\ona jest poziomo i przesuwa si wzdBu\ osi waBów skrobicych. Praca szczeciniarek jest synchronizowana z prac oparzelnika. Oparzon tusz nasuwa si na czerpak szczeciniarki, który podaje j na waBy skrobice. WaBy te obracaj si z ró\nymi prdko[ciami w jednym kierunku, powodujc obracanie tuszy. Zdejmowanie szczeciny odbywa si przez waBy skrobice wyposa\one w stalowe zdzieraki, po[rednio umocowane do bbna waBu, gumowymi nakBadkami. Podczas tego zabiegu tusza polewana jest od góry ciepB wod i w ten sposób zmywa si zeskroban szczecin na sito umieszczone pod waBami skrobicymi. Po zdjciu szczeciny, krata utrzymujca tusz w urzdzeniu uchyla si powodujc wyrzucenie tuszy ze szczeciniarki na stóB odbiorczy i w tym samym czasie czerpak podaje nastpn tusz do urzdzenia. Obecnie mo\na spotka szczecinarki przelotowe bdz tunelowe. Charakteryzuj si one wiksz wydajno[ci i krótszym czasem pracy. Piec do opalania tusz stanowi przelotowa kabina wyposa\ona w palniki gazowe. Po przesuniciu tusz do pieca automatycznie otwiera si dopByw gazu powodujc wikszy pBomieD, który obejmuje je w caBo[ci. Opalanie przeprowadza si w czasie 15 s i w temperaturze 900°C. Tusze zaraz po opalaniu przesuwne s do myjki celem zmycia resztek opalonej szczeciny i schBodzenia tuszy. Operacje opalania przeprowadza si w celu usunicia pozostaBo[ci szczeciny oraz zniszczenia wszelkich drobnoustrojów z powierzchni tuszy. Rys. 3. Schemat pieca gazowego do opalania tusz [wiDskich [12, s. 61]. Aparat do zarabiania odbytu stosuje si w celu zrobienia przewizki, aby nie dopu[ci do zabrudzenia tuszy tre[ci przewodu pokarmowego(kaBem). Mo\na zabezpieczy odbyt wykonujc przewizk rcznie, lecz sprawniej i dokBadniej robi si za pomoc urzdzenia mechanicznego wyposa\onego w specjalny no\yk. Rys. 4. Aparat pneumatyczny do zarabiania odbytu [12, s. 61]. Skórowaczki sBu\ do caBkowitego zdejmowania skóry z tuszy. Zdjcie skóry z bydBa mo\na przeprowadza zaczynajc od koDczyn przednich lub od koDczyn tylnych. Przy  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 skórowaniu od strony karku, koDczyny przednie przyczepia si za pomoc BaDcucha do trwale umocowanego napinacza. Jednocze[nie za podrobion skór z ko[ci przednich zaczepia si BaDcuch na ruchom prowadnic skórowaczki i wBcza napd. Zarówno do skórowania tusz bydlcych czy tusz [wiD u\ywane s skórowaczki bbnowe. Do przepoBawiania tusz [wiD na póBtusze stosuje si piBy tarczowe o napdzie elektrycznym lub pneumatycznym. PiBa skBada si z obudowy, w której znajduje si urzdzenie napdzajce tarcz, rkoje[ci, uchwytu do zawieszania, tarczy tncej, osBony tarczy i [ruby mocujcej tarcz do urzdzenia napdzajcego. Do przepoBawiania tusz bydlcych u\ywa si piBy ta[mowej. Podczas przecinania tuszy na ostrze piBy kieruje si strumieD wody, aby nie doprowadzi do silnego tarcia i zmiany barwy przecitego krgosBupa. W zale\no[ci od budowy i wielko[ci piBy, stosuje odpowiednie sterylizatory do piB. Po ka\dorazowym u\yciu piBy, musi by ona wysterylizowana w temperaturze 82C°, co ma zabezpieczy przed powtórnym zaka\eniem misa. Aparaty do mierzenia misno[ci tusz wieprzowych to nowoczesne urzdzenie do klasyfikacji tusz wykorzystujce system zBo\ony z póBprzewodników ultradzwikowych umieszczonych w gBowicy, która przykBada si do tuszy. Rys. 5. Aparat Ultrafom 300 do klasyfikacji tusz wieprzowych [15, s. 27]. BezpieczeDstwo i higiena pracy podczas uboju i obróbki poubojowej Warunki sanitarno-higieniczne, jakie musz by speBnione przy uboju okre[laj odpowiednie Rozporzdzenia Ministra Rolnictwa. Do szczegóBowych warunków sanitarnych przy uboju zwierzt rzeznych nale\ miedzy innymi: - wydzielenie strefy uboju trzody chlewnej od pozostaBych zwierzt bdz dokonywanie uboju [wiD i innych gatunków zwierzt w ró\nym czasie, - przekazywanie do uboju zwierzt czystych i zdrowych, po uprzednim badaniu poubojowym stwierdzajcym o zdrowiu zwierzcia, zwierzta chore lub podejrzane o chorob nie mog by kierowane o uboju, - wykonywanie wszystkich czynno[ci technologicznych na linii ubojowej w sposób wykluczajcy zanieczyszczenie misa, - wykrwawianie nale\y przeprowadza w sposób caBkowity, przy czym krew zbiera si tylko do czystych naczyD, - zainstalowanie kabin wyposa\onych w urzdzenia natryskowe do mycia fartuchów i butów, na stanowiskach wykrawania i wytrzewiania w miejscach odejmowania gBowy, - przeprowadzanie wytrzewiania w czasie nie pózniejszym ni\ 45 minut po uboju, - przeprowadzanie badania wszystkich oddzielonych cz[ci zwierzcia (pBuca, wtroba, gBowa, przewód pokarmowy itp.), ich odpowiednie oznakowanie umo\liwiajce identyfikacj z tusz, - odpowiednio wyposa\one i oznakowane stanowisko badania poubojowego,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 - przeprowadzanie wszelkich czynno[ci zwizanych z obróbk poubojowa narzdziami odka\onymi, - usuwanie z pomieszczeD ubojowych, tusz i narzdów uznanych za niezdatnych do spo\ycia w sposób wykluczajcy zanieczyszczenie misa przeznaczonego do konsumpcji. Bezpieczne warunki pracy przy uboju zwierzt rzeznych równie\ s okre[lone rozporzdzeniami, które w sposób szczegóBowy omawiaj wymagania dla poszczególnych stanowisk w liniach uboju zwierzt. Do najwa\niejszych nale\: - zabezpieczanie pracownika przed pora\eniem prdem przy przeprowadzaniu oszaBamiania elektrycznego zwierzt przez stosowanie transformatorów, wBa[ciwej izolacji elektrycznej, - zakaz wchodzenia pracownikowi do komory oszaBamiania wraz ze zwierzciem, - zakaz oszaBamiania zwierzt poza komor i innymi urzdzeniami ni\ zalecane, - pracownicy dokonujcy oszaBamiania, zwierzt musz wykazywa si du\ odpowiedzialno[ci i odporno[ci psychiczn, - [cisBego przestrzegania przepisów bhp podczas obsBugi urzdzeD mechanicznych stanowicych wyposa\enie linii ubojowych, - stan techniczny maszyn i urzdzeD nie mo\e budzi jakichkolwiek zastrze\eD, wszystkie stwierdzone usterki techniczne musz by natychmiast usuwane przed przystpieniem do uboju zwierzt. Ubój sanitarny Ubój zwierzt dotknitych chorobami odbywa si w sanitarnym punkcie uboju tzw. rzezni sanitarnej, która powinna by w ka\dej ubojni. Rzeznia sanitarna powinna by oddzielona i odosobniona od pozostaBej cz[ci rzezni. Powinna posiada osobne wej[cie i miejsce wyBadowcze oraz by niedostpna dla osób postronnych a tak\e izolowana od pozostaBych pomieszczeD. Musi posiada wBasny magazyn chBodzony oraz odpowiednio wyposa\one pomieszczenie unieszkodliwiania zakwestionowanych artykuBów rzeznych. Na terenie rzezni pomieszczenia socjalne dla pracowników maj okre[lone wymagania. Nale\y oddzielnie trzyma odzie\ ochronn, oddzielnie ubranie wBasne, Nale\y wydzieli pomieszczenia na [rodki i sprzt do odka\ania oraz umywalnie i toalety. Na terenie rzezni musi by sprawna instalacja wodno-kanalizacyjna, nale\y zainstalowa wBasne Bapacze tBuszczu kanaBowego oraz dobr wentylacj. Pracownicy musz dokBadnie dezynfekowa obuwie, rce i mo\liwie czsto odzie\ ochronn. Równie\ u\ywane narzdzia i urzdzenia powinny umo\liwia szczególnie Batwe mycie i dezynfekcj. Postpowanie z artykuBami rzeznymi po uboju sanitarnym Do artykuBów ubojowych po uboju sanitarnym zaliczamy miso warunkowo zdatne i miso niezdatne do spo\ycia. Miso niezdatne do spo\ycia kieruje si do utylizacji w swoim zakBadzie bdz do innego zakBadu utylizacyjnego. Miso warunkowo zdatne poddaje si zabiegom, które maj na celu zniszczenie czynników niebezpiecznych dla zdrowia ludzi i zwierzt. Zabiegami tymi s: przetopienie tBuszczu, sterylizacja lub przeparowanie misa, chBodzenie i skBadowanie w chBodni, zamra\anie i skBadowanie w mro\ni oraz solenie. Wybór zabiegu unieszkodliwiajcego zale\y od przyczyny zakwestionowania i mo\liwo[ci zakBadu. Solenie nie prowadzi si w przypadku, gdy przyczyna zakwestionowania byBy paso\yty szkodliwe dla ludzi, drobnoustroje gnilne i gruzlica. Najcz[ciej unieszkodliwia si dziaBaniem wysokiej temperatury. Zabiegi unieszkodliwiajce i produkty unieszkodliwione powinny odpowiada nastpujcym warunkom: - tBuszcz musi by caBkowicie roztopiony w temperaturze 100°C, - miso bydBa, owiec i kóz powinno mie szar barw a trzody szarobiaB, dzieli si je na kawaBki grubo[ci 10 cm i gotuje minimum 2,5 godziny,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 - miso przeparowane powinno posiada podobne cechy, kroi si je na kawaBki takiej samej grubo[ci i poddaje dziaBaniu temp 80°C przez 2 godziny pod ci[nieniem, - miso wgrowate nale\y przetrzymywa 21 dni w temp 0 2°C lub minimum 4 dni w temp. od -8°C do -10°C. BezpieczeDstwo i higiena pracy w ubojni sanitarnej Przy uboju sanitarnym obowizuj zaostrzone i wymagajce bardziej rygorystycznego przestrzegania przepisy bezpiecznych warunków pracy. Izolacja rzezni sanitarnej od pozostaBych pomieszczeD ma na celu zapobie\enie zaka\eniu pozostaBych pomieszczeD oraz znajdujcych si tam artykuBów \ywno[ciowych. Wa\ne w rzezni sanitarnej jest takie usytuowanie pomieszczeD socjalnych dla personelu, aby nie musiaB korzysta z pomieszczeD ogólnozakBadowych. Pracownicy powinny cz[ciej my si i prowadzi odka\anie ciaBa. Powinni mie [wiadomo[ o szczególnej ostro\no[ci przy zachowaniu higieny produkcji. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie strefy wyró\niamy podczas uboju zwierzt rzeznych? 2. Jakie pomieszczenia wchodz w skBad rzezni? 3. Jakie s wymagania techniczne dla pomieszczeD ubojni? 4. Jakie urzdzenia maj zastosowanie przy uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej? 5. Jakie urzdzenia maj zastosowanie przy uboju i obróbki poubojowej bydBa? 6. Jakie s wymagania sanitarno-higieniczne w hali uboju zwierzt? 7. Jakie s warunki bhp przy uboju zwierzt rzeznych? 8. Jakie s wymagania dla rzezni sanitarnej? 9. W jaki sposób postpuje si z artykuBami rzeznymi po uboju sanitarnym? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Zaproponuj techniczne warunki produkcji w hali uboju zwierzt rzeznych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.3.1., 2) wymieni pomieszczenia rzezni jakie s konieczne do uboju zwierzt rzeznych, 3) wymieni jak powinny by wykonane [ciany, sufity i posadzki pomieszczeD w hali uboju zwierzt rzeznych, 4) wymieni wymagania dla instalacji wodno-kanalizacyjnej w hali uboju zwierzt rzeznych, 5) okre[li wymagania sanitarno-higieniczne w hali uboju zwierzt rzeznych, 6) dokona oceny poprawno[ci wykonanego wiczenia porównujc swoj prac z pracami kolegów, 7) przedstawi wykonane wiczenie nauczycielowi. Wyposa\enie stanowiska pracy: - materiaBy i przybory do pisania, - film dydaktyczny przedstawiajcy i techniczne warunki pracy w hali uboju zwierzt rzeznych,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 - rozporzdzenia w sprawie warunków wymaganych przy uboju zwierzt rzeznych, - literatura pkt. 6. wiczenie 2 Scharakteryzuj sanitarny punkt uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.3.1., 2) wskaza usytuowanie ubojni sanitarnej, 3) wypisa jakie pomieszczenia wchodz w skBad ubojni sanitarnej, 4) okre[li wymagania sanitarno-higieniczne w ubojni sanitarnej, 5) okre[li wymagania dla pracowników zatrudnionych w ubojni sanitarnej, 6) wypisa wyposa\enie techniczne ubojni sanitarnej, 7) okre[li zasady postpowania z artykuBami rzeznymi po uboju sanitarnym, 8) dokona oceny poprawno[ci wykonanego wiczenia porównujc swoj prac z pracami kolegów, 9) przedstawi wykonane wiczenie nauczycielowi. Wyposa\enie stanowiska pracy: - materiaBy i przybory do pisania, - film dydaktyczny przedstawiajcy materialne i techniczne warunki pracy w ubojni sanitarnej, - rozporzdzenia w sprawie warunków wymaganych przy uboju zwierzt rzeznych, - literatura pkt. 6. wiczenie 3 Przedstaw obsBug oparzelnika uwzgldniajc budow i zasad dziaBania. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem zawartym w pkt. 4.3.1., 2) zapozna si z instrukcj obsBugi oparzelnika, 3) okre[li cel stosowania oparzelnika w linii uboju zwierzt rzeznych, 4) wskaza umiejscowienie oparzelnika w linii uboju zwierzt rzeznych, 5) wypisa elementy budowy oparzelnika, 6) obja[ni zasad dziaBania oparzelnika, 7) wypisa parametry pracy oparzelnika, 8) zastosowa przepisy bhp przy obsBudze oparzelnika, 9) dokona oceny poprawno[ci wykonanego wiczenia porównujc swoj prac z instrukcj obsBugi oparzelnika, 10) przedstawi wykonane wiczenie nauczycielowi. Wyposa\enie stanowiska pracy: - materiaBy i przybory do pisania, - film dydaktyczny przedstawiajcy prac oparzelnika w linii uboju trzody chlewnej, - instrukcja obsBugi oparzelnika, - model oparzelnika,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 - schemat przedstawiajcy zasad dziaBania oparzelnika, - literatura pkt. 6. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskaza usytuowanie hal ubojowych zwierzt zdrowych i ubojni sanitarnej? 2) okre[li wymagania sanitarno-higieniczne hal ubojowych zwierzt zdrowych i ubojni sanitarnej? 3) wymieni maszyny, urzdzenia i sprzt do uboju i obróbki poubojowej? 4) posBu\y si instrukcj obsBugi urzdzeD stanowicych wyposa\enie hal ubojowych? 5) dobra urzdzenia i sprzt do czynno[ci ubojowych i obróbki poubojowych? 6) okre[li zasady postpowania z artykuBami rzeznymi po uboju sanitarnym? 7) zastosowa zasady bhp podczas dokonywania uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa\nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem pytaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD dotyczcych dokonywania uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej. Wszystkie zadania s wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej karcie odpowiedzi. 6. W zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidBow odpowiedz X (w przypadku pomyBki nale\y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow). 7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó\ jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwizanie testu masz 40 minut Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Ubój wykonany na martwym zwierzciu nazywa si ubojem a) domowym. b) upozorowanym. c) z konieczno[ci. d) potajemnym. 2. Kolejnymi etapami uboju i obróbki poubojowej trzody chlewnej s a) opalanie, kBucie, wykrwawianie, wytrzewianie. b) mycie, oparzanie, kBucie, oszaBamianie. c) oszaBamianie, wykrwawianie, oparzanie, wytrzewianie. d) mycie, kBucie, wytrzewianie, opalanie. 3. Wska\, który z podanych procesów zalicza si do egzogennych zmian misa a) rozpad autolityczny. b) dojrzewanie. c) st\enie poubojowe. d) rozkBad gnilny. 4. Miso o konsystencji maBo spoistej, ciastowatej, lekko rozwBókniajcej si jest oznak nastpujcej zmiany poubojowej a) rozkBadu gnilnego. b) rozpadu autolitycznego. c) st\enia poubojowego. d) dojrzewania misa.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 5. W linii uboju bydBa stosuje si a) skórowaczk. b) oparzelnik. c) piec do opalania. d) szczeciniark. 6. WedBug systemu EUROP oznaczenie tuszy wieprzowej liter P wskazuje na zawarto[ misa w tuszy a) poni\ej 40%. b) od 40 do 44,9%. c) od 45 do 49,9%. d) od 50 do 54,9%. 7. W systemie EUROP  oceny umi[nienia póBtuszy woBowej, klasa O okre[la umi[nienie w stopniu a) bardzo dobrym. b) dobrym. c) [rednim. d) sBabym. 8. Przecicie naczyD krwiono[nych w miejscu ich wyj[cia z klatki piersiowej nazywamy a) oszaBamianiem. b) wykrwawianiem. c) wytrzewianiem. d) kBuciem. 9. Piecz weterynaryjna w ksztaBcie koBa o [rednicy 2,5 cm, zawierajcym czyteln umieszczon w [rodku du\ liter T, pod która znajduj si litery  IW przedstawia miso a) niezdatne do spo\ycia. b) wolne od wBo[ni. c) do wBasnego u\ytku. d) o ograniczonej przydatno[ci do spo\ycia. 10. W kwalifikacji tusz pod wzgldem przydatno[ci do spo\ycia piecz weterynaryjna przedstawiona na rysunku oznacza miso PL a) z uboju gospodarczego. IW b) zdatne do spo\ycia. c) warunkowo zdatne do spo\ycia. d) do wBasnego u\ytku. 11. Urzdzenie do elektrostymulacji w obróbce poubojowej stosuje si do tusz a) woBowych. b) wieprzowych. c) baranich. d) cielcych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 12. W systemie EUROP  oceny otBuszczenia póBtuszy woBowej, klasa 4 okre[la otBuszczenie w stopniu a) bardzo maBym. b) maBym. c) [rednim. d) du\ym. 13. Do oszaBamiania trzody chlewnej stosuje si a) kleszcze elektrodowe. b) aparat iglicowy. c) nó\ rurkowy. d) nó\ dzwonkowy. 14. Celem dziaBalno[ci rzezni sanitarnej jest ubój zwierzt a) bardzo agresywnych. b) chorych zakaznie. c) ci\arnych. d) po wypadku. 15. Miso z wadami jako[ciowymi PSE jest misem a) jasnym, delikatnym, suchym. b) kwa[nym, ciemnym, ciekncym. c) jasnym, delikatnym, ciekncym. d) ciemnym, twardym, suchym. 16. Celem opalania tusz wieprzowych jest a) rozluznienie biaBka naskórka. b) uBatwienie zdjcia szczeciny. c) zabicie bakterii na skórze tuszy. d) utrwalenia barwy skóry tuszy. 17. W obróbce poubojowej przepoBawianie tusz bydlcych dokonuje si bezpo[rednio po a) badaniu weterynaryjnym. b) caBkowitym zdjciu skóry. c) wytrzewianiu jamy brzusznej. d) opró\nianiu klatki piersiowej. 18. Do przeprowadzenia kBucia i wykrwawiania stosuje si a) nó\ rurkowy. b) nó\ dzwonkowy. c) aparat iglicowy. d) aplikator. 19. Temperatura wody w oparzelniku powinna wynosi okoBo a) 100°C. b) 80°C. c) 65°C. d) 45°C.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 20. Rysunek przedstawia urzdzenie a) piec do opalania. b) myjk do tusz. c) do oszaBamiania. d) do skórowania.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko.......................................................................................... Dokonywanie uboju zwierzt rzeznych i obróbki poubojowej Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty Zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 6. LITERATURA 1. Boruta K.: Klasyfikacja tusz wieprzowych EUROP w Polsce. Centrum Doradztwa i Edukacji w Poznaniu, PoznaD 1998 2. Brochowski L.: Technologia przetwórstwa misnego. WSiP, Warszawa 1995 3. DBu\ewski M. (red): Technologia \ywno[ci cz.4.WSiP SA, Warszawa 2001 4. Jankiewicz L.: Technologia produkcji wdlin cz. 2. PWF, Warszawa 1999 5. Instrukcja GBównego Lekarza weterynarii nr G/Wig. SRM/1/03 z dnia 21 2003 r. w sprawie okre[lenia zasad postpowania z materiaBem szczególnego ryzyka (SRM) w rzezniach i zakBadach rozbioru 6. Maciejwski W.: Aparatura i urzdzenia techniczne w przemy[le misnym. WSiP, Warszawa 1994 7. Maciejewski W.: Surowce dla przetwórstwa misnego. WSiP, Warszawa 1993 8. KBadz F.: Rzeznictwo i wdliniarstwo. Zlski Cech Rzezników i Wdliniarzy, Katowice 1999 9. Królak A.: Techniki przetwórstwa misa. Hortpress Sp. z o. o., Warszawa 2003 10. Królak A.: Technologia przetwórstwa misa. Hortpress Sp. z o. o., Warszawa 2003 11. Olszewski A.: Pomiar pH  jako miernik jako[ci misa i jego przetworów. Gospodarka Misna 6/1997 12. Olszewski A.: Technologia przetwórstwa misa. WNT, Warszawa 2002 13. PoszepczyDski W.: Przetwórstwo misa. WSiP Warszawa 1991 14. Szorc J.: Projekt stanowiska do poubojowej wysokonapiciowej elektrostymulacji tusz bydlcych. Gospodarka Misna 5/1997 15. Czasopisma bran\owe Gospodarka Misna, Miso Wdliny, PrzemysB Spo\ywczy  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
w1 Wprowadzenie do przedmiotu Higiena zwierzat rzeznych i miesa
Postepowanie przedubojowe ze zwierzętami rzeźnymi i łownymi
18 Sporządzanie potraw z mięsa zwierząt rzeźnych
instrukcja bhp przy domowym uboju zwierzat i przetworstwie miesa
Zasady nadzoru i badania san wet zwierząt rzeźnych i mięsa
26 Przetwarzanie mięsa zwierząt rzeźnych

więcej podobnych podstron