plik


wiczenie 63 Wyznaczanie wspBczynnika spr|ysto[ci spr|yn i ich ukBadw 63.1. Zasada wiczenia W wiczeniu okre[la si wspBczynnik spr|ysto[ci pojedynczych spr|yn i ich ukBadw, mierzc wydBu|enie spr|yn pod wpBywem znanego obci|enia oraz okres drgaD obci|onych spr|yn. 63.2. Wiadomo[ci teoretyczne Pod wpBywem dziaBajcych siB zewntrznych ka|de ciaBo staBe odksztaBca si, zmie- niajc swoj objto[ i ksztaBt. W czasie, gdy ciaBo jest odksztaBcone, siBy zewntrzne s rwnowa|one siBami reakcji spr|ystych ciaBa, ktre d| do przywrcenia jego pierwotnej postaci. Przyjmiemy dalej, |e rozwa|ane ciaBo ma staBy przekrj poprzeczny (np. prt, drut, spr|yna), a zewntrzna siBa F jest skierowana wzdBu| podBu|nej osi ciaBa, powodujc jego wydBu|enie lub skrcenie o warto[ x. Zachodzi wwczas zwizek: F = kx, (63.1) gdzie wspBczynnik k, majcy wymiar [k] = N/m, nazywa si wspBczynnikiem spr- |ysto[ci ciaBa. Jego warto[ liczbowa jest rwna warto[ci siBy, powodujcej wydBu|enie lub skrcenie ciaBa o jednostk dBugo[ci. Zale|no[ (63.1) stosuje si jedynie dla ograni- czonego zakresu dziaBajcych siB, nie przekraczajcych tzw. granicy proporcjonalno[ci. W przypadku spr|yny jej wspBczynnik spr|ysto[ci wyra|a si wzorem: Gr4 k = (63.2) 4NR3 (np. [1]), gdzie r jest promieniem drutu spr|yny, N  liczb jej zwojw, R  pro- mieniem spr|yny, natomiast G  tzw. moduBem sztywno[ci (lub moduBem Kirch- hoffa) materiaBu spr|yny o wymiarze [G] = N/m2. ModuB sztywno[ci jest jednym z podstawowych parametrw charakteryzujcych wBasno[ci spr|yste danego mate- riaBu, niezale|nym od rozmiarw i ksztaBtu ciaBa. 2 wiczenie 63 Rysunek 63.1. a) Spr|yna bez obci|enia, b) obci|ona spr|yna w poBo|eniu rwnowagi, c) obci|ona spr|yna wychylona z poBo|enia rwnowagi WspBczynnik spr|ysto[ci k spr|yn mo|na Batwo wyznaczy do[wiadczalnie. Gdy na koDcu spr|yny zawiesimy ciaBo o znanej masie m (rys. 63.1), zostanie ona rozci- gnita pod wpBywem ci|aru ciaBa Q = mg (63.3) (g  przyspieszenie ziemskie) o dBugo[ x0. KBadc we wzorze (63.1) F = Q i x = x0, otrzymujemy wzr, pozwalajcy obliczy wspBczynnik spr|ysto[ci: mg k = . (63.4) x0 Gdy nastpnie wychylimy ciaBo w kierunku pionowym z poBo|enia rwnowagi i pu- [cimy swobodnie (rys. 63.1), zacznie ono wykonywa drgania pod wpBywem siBy reakcji Fs = -F odksztaBconej spr|yny. Zgodnie ze wzorem (63.1) siBa reakcji jest rwna: Fs = -kx, (63.5) przy czym znak  - wskazuje, |e jest ona skierowana przeciwnie do kierunku wychy- lenia ciaBa. Wiadomo, |e ruch ciaBa na skutek dziaBania siBy okre[lonej wzorem (63.5) jest ruchem harmonicznym prostym, przy czym okres drgaD ciaBa wynosi: m T = 2 . (63.6) k WspBczynnik spr|ysto[ci mo|na wic obliczy ze wzoru: 42m k = . (63.7) 2 T Powy|sze wzory stosuj si przy zaBo|eniu, |e mo|na zaniedba siB oporu powietrza, jak rwnie| mas spr|yny w porwnaniu z mas ciaBa. Wyznaczanie wspBczynnika spr|ysto[ci spr|yn i ich ukBadw 3 Rysunek 63.2. PoBczenie spr|yn: a) rwnolegBe, b) szeregowe Spr|yny mo|na Bczy ze sob  rwnolegle lub szeregowo (rys. 63.2). Wypad- kowy wspBczynnik spr|ysto[ci k poBczonych spr|yn jest zdefiniowany zale|no[ci (63.1), w ktrej F i x oznaczaj siB przyBo|on do ukBadu spr|yn i jego wydBu|enie. W przypadku poBczenia rwnolegBego dwch spr|yn o wspBczynnikach spr|y- sto[ci k1 i k2 dziaBajca na nie siBa jest sum siB F1 i F2, dziaBajcych na poszczeglne spr|yny, a ich wydBu|enia s jednakowe. Zachodz wic zale|no[ci: F1 = k1x, F2 = k2x, F = F1 + F2, (63.8) z ktrych, uwzgldniajc zale|no[ (63.1), otrzymuje si zwizek: k = k1 + k2. (63.9) Dla szeregowego poBczenia spr|yn dziaBajce na nie siBy s, przy pominiciu ci|aru spr|yn, jednakowe, natomiast ich Bczne wydBu|enie jest sum wydBu|eD x1 i x2 obu spr|yn. Mamy wic zale|no[ci: F = k1x1, F = k2x2, x = x1 + x2, (63.10) z ktrych, po uwzgldnieniu zale|no[ci (63.1), wynika zwizek: 1 1 1 = + . (63.11) k k1 k2 63.3. Aparatura pomiarowa W skBad u|ywanego w wiczeniu zestawu pomiarowego (rys. 63.3) wchodz: spr- |yny, ci|arki i statyw, na ktrym zawiesza si spr|yny. Do pomiaru wydBu|enia spr|yn sBu|y pionowa podziaBka z dwiema przesuwanymi wskazwkami. Mas ci|ar- kw wyznacza si przy pomocy wagi, a okres drgaD obci|onych spr|yn mierzy si stoperem. 4 wiczenie 63 Rysunek 63.3. Zestaw do pomiaru wspBczynnika spr|ysto[ci spr|yn. 1  spr|yny, 2  ci|arki, 3  statyw, 4  podziaBka, 5  waga, 6  stoper 63.4. Zadania 1. Wyznaczy wspBczynnik spr|ysto[ci wybranej spr|yny: a) badajc jej wydBu- |enie pod wpBywem zawieszonego ci|aru, oraz b) mierzc okres drgaD obci|onej spr|yny. Obliczy moduB sztywno[ci materiaBu spr|yny. 2. Wyznaczy obydwiema metodami wspBczynnik spr|ysto[ci ukBadu dwch spr- |yn, poBczonych a) rwnolegle, b) szeregowo. 63.5. Przebieg pomiarw i opracowanie wynikw ad 1. Do dolnego koDca zawieszonej na statywie spr|yny zaczepia kolejne ci|arki, mierzc za ka|dym razem ich Bczn mas m oraz wydBu|enie x0 spr|yny. Zapisa w tabelce warto[ci m i x0 i sporzdzi wykres zale|no[ci x0  m. Zgodnie ze wzo- rem (63.4), zale|no[ ta powinna przedstawia w przybli|eniu lini prost, okre[lon oglnym rwnaniem: Y = A X + B, (63.12) Wyznaczanie wspBczynnika spr|ysto[ci spr|yn i ich ukBadw 5 gdzie X = m, Y = x0, A = g/k i B = 0. Je|eli ostatnie punkty na wykresie, odpowia- dajce najwikszym masom m, odchylaj si od zale|no[ci prostoliniowej, [wiadczy to o przekroczeniu granicy proporcjonalno[ci dla danej spr|yny. Wyniki tych po- miarw nale|y w dalszych obliczeniach pomin. Warto[ci parametrw A i B prostej i niepewno[ci SA i SB parametrw wyznaczy metod regresji liniowej, aproksymujc do[wiadczaln zale|no[ x0  m funkcj (63.12). Narysowa t prost na wykresie. Obliczy wspBczynnik spr|ysto[ci badanej spr|yny i jego niepewno[ ze wzorw: k = g/A, (63.13) Sk = gSA/A2. (63.14) Za warto[ przyspieszenia ziemskiego przyj g = 9,815 m/s2. W dalszym cigu tej cz[ci wiczenia zawiesza na dolnym koDcu spr|yny kolejne ci|arki i wprawia ukBad w drgania w kierunku pionowym. Mierzy ka|dorazowo Bczn mas m ci|arkw oraz czas t okre[lonej liczby n peBnych drgaD (np. n = 20) i oblicza okres T = t/n drgaD ci|arkw. Dla uBatwienia pomiarw nale|y dobiera stosunkowo du|e masy ci|arkw, aby okres drgaD ukBadu byB mo|liwie dBugi. Zapi- 2 2 sywa w tabelce warto[ci m, t, T i T . Wyniki pomiarw przedstawi na wykresie T  m. Jak wynika ze wzoru (63.10), wykres powinien by w przybli|eniu prostoliniowy, a wspBczynnik kierunkowy prostej powinien wynosi A = 42/k. Wyznaczy warto[ci parametrw A i B prostej (63.15) i ich niepewno[ci SA i SB metod regresji liniowej i narysowa prost na wykresie. WspBczynnik spr|ysto[ci i jego niepewno[ obliczy ze wzorw: k = 42/A, (63.15) Sk = 42SA/A2. (63.16) KoDczc pierwsz cz[ wiczenia, okre[li warto[ci moduBu sztywno[ci G ma- teriaBu spr|yny. W tym celu zmierzy [rednic d = 2r drutu spr|yny i [rednic D = 2R spr|yny, odpowiednio za pomoc [ruby mikrometrycznej i suwmiarki i obli- czy promienie r i R. Policzy ilo[ N zwojw spr|yny. Warto[ci G i ich maksymalne niepewno[ci "G obliczy z przeksztaBconego wzoru (63.2): 4NR3k G = (63.17) r4 i ze wzoru: "N 3"R 4"r "k |"G| = G + + + . (63.18) N R r k Za niepewno[ "N przyj uBamek liczby zwojw, niepewno[ci "R i "r oceni na podstawie dokBadno[ci [ruby mikrometrycznej i suwmiarki, a za niepewno[ wspB- czynnika spr|ysto[ci przyj |"k| = 3Sk. ad 2. Zmierzy wspBczynniki spr|ysto[ci k1 i k2 dwch wybranych spr|yn, oraz wypadkowe wspBczynniki spr|ysto[ci k ukBadu tych spr|yn, poBczonych rwnolegle i szeregowo, w podobny sposb jak w punkcie 1. W celu skrcenia czasu pomiarw mo|na je przeprowadzi tylko dla jednej masy m ci|arkw. Stosujc metod obci- |ania spr|yny, nale|y wwczas oblicza wspBczynniki spr|ysto[ci ze wzoru (63.4), 6 wiczenie 63 a przy zastosowaniu metody drgaD harmonicznych  ze wzoru (63.7). Maksymalna niepewno[ wspBczynnikw spr|ysto[ci, wyznaczonych pierwsz oraz drug metod, wynosi odpowiednio: "m "x0 |"k| = k + (63.19) m x0 oraz: "m 2"T |"k| = k + . (63.20) m T Niepewno[ci "m i "x0 oceni z dokBadno[ci przyrzdw pomiarowych. Niepewno[ okresu drgaD obliczy ze wzoru "T = "t/n, przyjmujc za "t uBamek sekundy. Na zakoDczenie drugiej cz[ci wiczenia obliczy warto[ci wspBczynnikw k po- Bczonych rwnolegle i szeregowo spr|yn ze wzorw (63.9) i (63.11), na podstawie zmierzonych warto[ci wspBczynnikw k1 i k2 poszczeglnych spr|yn. Maksymalna niepewno[ wspBczynnika k dla poBczenia rwnolegBego spr|yn jest rwna: |"k| = |"k1| + |"k2| , (63.21) a dla poBczenia szeregowego  rwna: "k1 "k2 |"k| = k2 + . (63.22) 2 2 k1 k2 W dyskusji otrzymanych wynikw sprawdzi, czy r|nice midzy warto[ciami wspBczynnikw k oraz G, wyznaczonych metodami obci|enia spr|yny i drgaD har- monicznych, oraz r|nice midzy warto[ciami wspBczynnika k ukBadw spr|yn, okre- [lonych do[wiadczalnie i obliczonych ze wzorw (63.9) i (63.11), mieszcz si w gra- nicach oszacowanych niepewno[ci pomiarowych. 63.6. Wymagane wiadomo[ci 1. Proste odksztaBcenia spr|ystego materiaBu  rozciganie i [ciskanie, odksztaBce- nie objto[ciowe i postaciowe, oraz charakteryzujce je wspBczynniki. 2. Wielko[ci opisujce ruch harmoniczny prosty. 3. Wyprowadzenie wzoru (63.6) na okres drgaD ciaBa w ruchu harmonicznym prostym. 63.7. Literatura [1] H. SzydBowski  Pracownia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. [2] D. Halliday, R. Resnick, J. Walker  Podstawy fizyki, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005. [3] Cz. Bobrowski  Fizyka  krtki kurs, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, War- szawa 2005.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wyznaczanie współczynnika rozszerzalności liniowej ciał stałych wykresy ( op Bartosz Ogrodowicz )
OI13 Wyznaczanie wspolczynnika rozszerzalnosci liniowej cial stalych metoda elektryczna
12 WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZEWODNICTWA CIEPLNEGO CIAŁ STAŁYCH METODĄ CHRISTIANSENA(2)
Wyznaczanie współczynnika lepkości cieczy metodą Stokes a
Bezstykowy pomiar temperatury, wyznaczanie współczynnika emisyjności wykonanie
Wyznaczanie współczynników oporów miejscowych
75 Wyznaczanie współczynnika załamania za pomocą refraktometru
WYZNACZANIE WSPOLCZYNNIKA TARCIA CZOPOWEGO v2011
OI04 Wyznaczanie wspolczynnika lepkosci cieczy metoda Stokesa
3 Wyznaczenie współczynnika strat liniowych
3 Wyznaczanie współczynnika elektrochemicznego miedzi i stałej Faraday’a LabFiz23

więcej podobnych podstron