plik


ÿþROZDZI AA 19 Frank T.W. Jordan i Magne Bisgaard Erysipelothrix rhusiopathiae  ró|yca Chorob wywoBywan przez ubikwitarn bakteri okre[la si terminem ró|ycy, z wyjtkiem medycyny czBowieka, w której figuruje pod nazw ró|y. Wiele gatunków krgowców i bez- krgowców jest podatnych na zaka|enie, a spo[ród drobiu domowego choroba ma gBów- nie znaczenie ekonomiczne w hodowli indyków, w[ród których wystpuje najcz[ciej. Pod wpBywem nacisków na zapewnienie dobrych warunków [rodowiskowych zwierztom w krajach europejskich powstaBo wiele zakBadów produkcji jaj spo|ywczych w alternatyw- nych systemach, w tym chowie wolnowybiegowym oraz fermach ekologicznych. Wskutek niedostatecznego biobezpieczeDstwa w takich systemach coraz cz[ciej opisuje si powrót zachorowaD, tak|e na klasyczne choroby drobiu, takie jak ró|yca, czarna gBówka i zara|enia Ascaridia galli i Dermanyssus gallinae. EPIDEMIOLOGIA Etiologia Czynnikiem etiologicznym choroby jest Erysipelothrix rhusiopathiae (insidiosa), Gram- -dodatnia, wiotka, paBeczkoksztaBtna bakteria wykazujca tendencj do tworzenia dBu- gich nici. Mimo |e mikroorganizmy s Gram-dodatnie, mog Batwo traci zabarwienie i przypomina bakterie Gram-ujemne. S to wzgldne beztlenowce rosnce w temperatu- rze 5 42°C. Bakterie z rodzaju Erysipelothrix s nieruchome i katalazo- i oksydazoujemne. W agarze TSI wytwarzaj H2S. W posiewach na podBo|u z |elatyn inkubowanych w tem- peraturze pokojowej przez 2 3 dni obserwuje si charakterystyczny wzrost  szczotki do czyszczenia rur . Opisano wystpowanie co najmniej trzech gatunków Erysipelothrix, z któ- 257 2 | CHOROBY BAKTERYJNE rych tylko dwa zostaBy nazwane, E. rhusiopathiae i E. tonsillarum. Jednak tylko E. rhusiopa- thiae jest patogenny dla drobiu. Opisano 26 serowarów E. rhusiopathiae, jednak z powodu identyfikacji innych gatunków Erysipelothrix powstaBo wiele wtpliwo[ci o korelacji midzy serowarami i gatunkami Erysipelothrix. Wikszo[ wybuchów choroby przypisuje si mimo wszystko serowarom 1, 2 lub 5 E. rhusiopathiae. Rezerwuarem E. rhusiopathiae jest najprawdopodobniej trzoda chlewna, ale czsto do- chodzi tak|e do wystpowania tych drobnoustrojów u gryzoni, ryb i ptaków. Sporadycznie problem mo|e równie| dotyczy owiec. E. rhusiopathiae wystpuje powszechnie w glebie i kaBu|ach na fermach, a tak|e w [ciekach wypBywajcych z rzezni. Zanim wprowadzono nakaz utylizacji odpadów pochodzcych od trzody chlewnej przez ich zakopywanie, wybuchy choroby na fermach indyków opisywano po wcze[niejszym roz- rzuceniu odpadów, czemu prawdopodobnie towarzyszyBo powstanie  aerozolu z bakterii. Szeroko przyjty obecnie pogld zakBada, |e mikroorganizmy te nie s autochtonicznym elementem gleby, a ich obecno[ [wiadczy o ska|eniu [rodowiska przez zaka|one zwierzta lub szlam. E. rhusiopathiae uznaje si za stosunkowo odporny na dziaBanie czynników [ro- dowiska. Gospodarze E. rhusiopathiae wystpuje ubikwitarnie, posiada zdolno[ do zaka|ania wielu gatunków krgowców, w tym ludzi i innych ssaków, ptaków, ryb, gadów, pBazów i owadów. Opisuje si tak|e subkliniczne przypadki wystpowania mikroorganizmów w [luzie pokrywajcym Buski ryb oraz w mczce rybnej. Zaka|enie mo|e si rozwija u drobiu w ka|dym wieku, ale chorob najcz[ciej opisu- je si w pózniejszym etapie |ycia i u dojrzaBych osobników. Najcz[ciej dotyczy indyków. Powa|ne straty odnotowuje si tak|e w[ród kur, kaczek i gsi w wyniku naturalnych wybu- chów choroby. Rozprzestrzenianie W procesie rozprzestrzeniania zaka|enia zródBo i wrota wniknicia mikroorganizmów nie zostaBy do koDca poznane, ale w wywiadzie czasami pojawiaj si informacje o po[rednim kontakcie z trzod chlewn lub owcami. Sugeruje si, |e wrotami zaka|enia mog by ubyt- ki w cigBo[ci bBon [luzowych lub skóry. Choroba cz[ciej rozwija si w pomieszczeniach, w których podBo|em jest gleba, ni| w budynkach z betonow podBog. Ptaki po przechoro- waniu staj si nosicielami na kilka tygodni i wydalaj mikroorganizm z kaBem. Mo|liwe, |e ptaki s tak|e bezobjawowymi nosicielami. yródBem zaka|enia mog by ska|one ryby, mczka rybna lub tuszki zaka|onych ptaków. Rola wektorów w przenoszeniu choroby jest niejasna. Do zaka|enia mo|e tak|e dochodzi w wyniku walk ptaków, podczas szczepieD, a tak|e podczas sztucznej inseminacji samic, zwBaszcza indyków. Proces rozprzestrzeniania zaka|enia z kurnika do kurnika bywa powolny, a czsto w przylegBych kurnikach nie odno- towuje si przypadków [miertelnych. Zadziwiajce jest, |e jak dotd niewiele uwagi po[wicono wykorzystaniu metod biologii molekularnej do [ledzenia zródeB zaka|enia i badania zmienno[ci genetycznej midzy izola- tami pochodzcymi z ró|nych ognisk choroby. Badania enzymatyczne i elektroforeza pul- sacyjna jasno wykazaBy, |e w obrbie jednego serowaru wystpuje wystarczajca zmienno[ uzasadniajca zastosowanie tych metod w badaniach epidemiologicznych. 258 19. Erysipelothrix rhusiopathiae  ró|yca Czynniki usposabiajce Niewiele wiadomo o wpBywie czynników predysponujcych, takich jak jednoczesne zaka|e- nie innymi patogenami lub niewBa[ciwe zarzdzanie stadem, aczkolwiek w kilku ogniskach choroby jednocze[nie wystpowaBy niekorzystne warunki pogodowe i uszkodzenia wywoBa- ne przez paso|yty jelitowe. CHOROBA Etiologia Droga zaka|enia wci| pozostaje niejasna, ale sugeruje si, |e dochodzi do niego ze [ro- dowiska przez uszkodzon skór lub bBony [luzowe. Obecno[ wielu serowarów w tym samym stadzie wskazuje na mo|liwo[ wspóBwystpujcych zaka|eD lub bBdów w zarz- dzaniu jako czynników przyczyniajcych si do wybuchu choroby. Wykazano tak|e zna- czce ró|nice w wirulencji szczepów, zarówno w przypadku zaka|eD homologicznych, jak i ró|nymi szczepami, objawiajce si ró|nicami w odsetku [miertelno[ci u ptaków, jednak|e mechanizm wirulencji nie jest do koDca poznany. Wskazuje si, |e czynnikiem wirulen- cji jest neuraminidaza, enzym przecinajcy poBczenia alfa-glikozydowe w kwasie sjalowym bdcym mukopolisacharydem obecnym na powierzchni komórek. Dodatkowym czynni- kiem jest obecno[ struktury przypominajcej otoczk, zapewniajcej oporno[ na fagocy- toz. Co wicej, wykryto obecno[ genów odpowiedzialnych za ekspresj biaBek wstrzsu termicznego. Znaczenie oporno[ci genetycznej wymaga dokBadniejszego zbadania. Do gatunków ptaków wra|liwych na zaka|enie zalicza si dzikie ptaki, ptaki ozdobne oraz drób domowy, w którego skBad wchodz indyki, kaczki, gsi, kury, goBbie, strusie i ptaki Bowne. Choroba mo|e mie ostry lub przewlekBy przebieg. Indyki najprawdopodobniej s najbardziej wra|liwe na zaka|enie, ale choroba w ostrej postaci mo|e dotyczy równie| kur. Natomiast zaka|enie ptaków wodnych wystpuje sporadycznie, utrzymuje si w stadzie kilka miesicy, powodujc zachorowania u pojedynczych osobników lub niewielu ptaków w jed- nym czasie. Objawy kliniczne Choroba o ostrym przebiegu rozpoczyna si nagle. Znajduje si martwe ptaki lub docho- dzi do upadków w krótkim czasie trwania choroby przebiegajcej z osBabieniem i biegunk, którym czasem towarzyszy niepewny chód, a niekiedy równie| pociemnienie i zgrubienie skóry. U indyków pojawia si sinica tkanek gBowy, a prcie u samców jest silnie obrzk- nite i fioletowo zabarwione. U kaczek mog wystpowa obszary ciemnego przebarwienia bBony pBawnej pomidzy palcami. Zmiertelno[ w stadzie waha si od 1 do ponad 50%. Wikszo[ chorych ptaków pada. Cz[ ptaków po przechorowaniu, a tak|e osobniki do- tknite przewlekB postaci chorob wykazuj stopniow utrat masy ciaBa, zmniejszenie nie[no[ci i przewlekB kulawizn. Zmiany patologiczne Oprócz zmian skórnych zwizanych z objawami klinicznymi dochodzi do przekrwienia ca- Bych tuszek, zwBaszcza widocznego u indyków w okolicy gBowy i na skórze. Zmiany w na- 259 2 | CHOROBY BAKTERYJNE rzdach wewntrznych s typowe dla uogólnionej posocznicy z zastojem krwi i punkciko- wymi wybroczynami, które czsto wystpuj w mi[niu sercowym, tBuszczu wieDcowym, nasierdziu, bBonie surowiczej |oBdka mi[niowego, krezce, tBuszczu otrzewnowym, wtro- bie i opBucnej. Czsto obserwuje si tak|e powikszenie, krucho[ i nakrapianie z zastojem krwi w wtrobie, [ledzionie i nerkach. Nierzadko caBa wtroba jest objta martwic skrze- pow. W niektórych przypadkach obserwuje si zmiany zapalne w jelitach skBadajce si z wyraznych zmian nie|ytowych w jelicie cienkim, poszerzenia [wiatBa i zgrubienia [ciany przed|oBdka i |oBdka mi[niowego oraz owrzodzeD w [cianie jelit cienkich widocznych jako maBe, okrgBe, |óBte zmiany. PBuca maj prawidBow konsystencj, ale mog by brzo- we. W przypadkach przewlekBej postaci choroby stwierdza si |óBte zmiany wytwórcze, ka- lafiorowate na powierzchni wsierdzia, a u ptaków z kulawizn obecno[ wBóknisto-ropnego wysiku w stawach. Zapalenie otrzewnej, przekrwienie okolicy steku oraz krwotoki obser- wuje si u samic indyków po inseminacji ska|onym nasieniem. W przypadkach choroby o nadostrym przebiegu mog nie wystpowa zmiany makroskopowe. ROZPOZNANIE Rozpoznanie stawia si na podstawie wiadomo[ci z wywiadu, objawów klinicznych i obrazu sekcyjnego w zestawieniu z wynikami izolacji i identyfikacji drobnoustro- ju. Wykonuje si rozmazy do barwienia metod Grama oraz wymazy tkankowe z kilku miejsc, w tym wtroby, [ledziony, szpiku kostnego i krwi pobranej z serca. E. rhusiopa- thiae to mikroorganizm trudny w hodowli. OkazaBo si, |e padBe ptaki stanowi lepsze zródBo mikroorganizmów ni| zaka|one, |ywe, ale chore ptaki. Wszystkie pBytki z posie- wami nale|y umie[ci w inkubatorze na 48 godzin. Wstpne rozpoznanie mo|na uzyska po wykonaniu barwienia metod Grama rozmazu wykonanego z krwi pobranej z serca, wtroby lub [ledziony, zwBaszcza przy nadostrej postaci choroby. Identyfikacj fenoty- pow przeprowadza si na podstawie morfologii komórek i kolonii bakteryjnych, cech wzrostu w |elatynie od|ywczej, testu na obecno[ katalazy i oksydazy, wytwarzania siar- kowodoru na podBo|u TSI oraz wytwarzania kwasu z wglowodanów. Do zró|nicowania E. rhusiopathiae i E. tonsillarum wykorzystuje si ró|nice w wytwarzaniu kwasu z sacha- rozy oraz profilu biaBkowego caBych komórek. Opisano wykorzystanie kilku metod BaD- cuchowej polimeryzacji (PCR) do wykrywania mikroorganizmów. Nale|y jednak jeszcze porówna swoisto[ i czuBo[ tych testów. Niektóre laboratoria nadal wykorzystuj bada- nia immunofluorescencyjne. W rozpoznaniu ró|nicowym nale|y uwzgldni inne choro- by, takie jak cholera drobiu, nadostra posta choroby Newcastle, influenza ptaków oraz ostra surowiczo-krwotoczna kolibaciloza. KONTROLA Zarzdzanie stadem Zapobiega si chorobie przez wprowadzenie wysokich standardów higienicznych w zarz- dzaniu wewntrz i pomidzy stadami. Ten aspekt ma podstawowe znaczenie, podobnie jak natychmiastowe usuwanie zwBok ze stad. Nale|y unika kontaktu drobiu z trzod chlewn, 260 19. Erysipelothrix rhusiopathiae  ró|yca owcami i zaka|onymi ptakami, a tak|e z obszarami, na których bytuj te zwierzta. Nale|y te| kontrolowa populacj myszy i szczurów na fermie oraz zwraca uwag na jako[ paszy. Szczepienia Rzadko praktykuje si szczepienia drobiu na ró|yc, z wyjtkiem indyków i wolnowybiego- wych stad kur. W przypadku indyków poleca si wykonywanie szczepienia inaktywowan lub |yw szczepionk w zakBadach, gdzie wystpuje wewntrzpochodne zaka|enie. W sta- dach reprodukcyjnych indyków nale|y poda co najmniej dwie dawki szczepionki w odst- pie 4 tygodni zanim zwierzta ukoDcz 14 tygodni |ycia lub na 2 tygodnie przed osigni- ciem przez nie wieku, w którym zazwyczaj dochodzi do wybuchu choroby na terenie danej fermy. Osobnikom wprowadzanym jako uzupeBnienie do stada reprodukcyjnego mo|na poda dodatkow dawk szczepionki tu| przed rozpoczciem nie[no[ci. W przypadku pta- ków przeznaczonych na tucz wystarcza jednorazowe szczepienie. Wspomniane szczepionki mog wywoBywa nieswoiste reakcje w testach aglutynacji pByt- kowej osocza na obecno[ Mycoplasma gallisepticum i Mycoplasma meleagridis. Z tego wzgl- du nale|y unika przeprowadzania badaD w ramach monitorowania tych chorób w cigu kilku tygodni od szczepienia. Leczenie Wikszo[ szczepów E. rhusiopathiae jest oporna na sulfonamidy, gentamycyn, kanamy- cyn, neomycyn, wankomycyn, nowobiocyn i polimyksyny. Znaczna cz[ izolatów jest wra|liwa na dziaBanie penicylin, cefalosporyn, erytromycyny i klindamycyny w badaniach in vitro. Penicyliny stanowi lek z wyboru. Jednak leczenie polegajce na wprowadzeniu le- ku wraz z pasz lub wod zazwyczaj nie pozwala na wyeliminowanie zaka|enia, cho mo|e przynosi chwilow ulg zwierztom. Je[li zbli|a si termin uboju zwierzt, mo|na wyko- na podskórn iniekcj z benzylopenicyliny prokainowej (penicylina prokainowa; szybko dziaBajca) i penicyliny benzatynowej (dBugo dziaBajca) do szybkiego opanowania choroby. Nale|y jednak pamita o obowizujcym okresie karencji na te antybiotyki. Co wicej, chwytanie i przytrzymywanie po kolei wszystkich ptaków mo|e si okaza niepraktyczne lub wrcz szkodliwe. Je[li ubój ma nastpi w terminie dBu|szym ni| 2 tygodnie, ptaki po- winny jednocze[nie otrzyma dawk penicyliny i inaktywowanej szczepionki przeciw ró|y- cy. Brojlerom nie powinno si wykonywa iniekcji domi[niowych, aby unikn wytworze- nia ropni lub innych skaz w tkance mi[niowej. ZAGRO{ENIA DLA ZDROWIA PUBLICZNEGO U ludzi zaka|enie E. rhusiopathiae mo|e si rozwija w trzy ró|ne choroby: ró|, uogólnio- ne zaka|enie skóry oraz posocznic. Najcz[ciej rozwija si ró|a, czyli ogniskowe zaka|e- nie dotyczce zazwyczaj palców lub dBoni. Posta posocznicowa, z zapaleniem wsierdzia lub bez, rozwija si bardzo rzadko u osób z prawidBowo funkcjonujcym ukBadem odporno- [ciowym. Ta posta choroby mo|e si rozwija ze zmianami skórnymi lub bez tych zmian. Ryzyko zaka|enia dotyczy ludzi zajmujcych si zwierztami i produktami pochodzenia zwierzcego stanowicymi zagro|enie, w tym lekarzy i studentów weterynarii. 261

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Różyca jako choroba odzwierzęca
chorobyskry
CHOROBA Z LYME?RMAKOTERAPIA
17 Prawne i etyczne aspekty psychiatrii, orzecznictwo lekarskie w zaburzeniach i chorobach psychiczn
kontrola zakażeń zapadalności na choroby zakaźne
choroba przewlekła
protokół różyca doc
Przepis na herbatę leczącą ponad 60 chorób i zabijającą pasożyty
Jakość życia pacjentek z chorobą
2 Genom mitochondrialny, choroby mitochondrialne

więcej podobnych podstron