WETERYNARIA
C HOROBY ODZWIERZ
CE
W PRAKTYCE
lek. wet. Jerzy Ziętek, doktorant w Zakładzie Mikrobiologii Weterynaryjnej Instytutu Chorób Zakaz
nych i Inwazyjnych
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Akademii Rolniczej w Lublinie
lek. med. Elżbieta Ziętek, specjalista chorób zakaz
nych
Różyca
jako choroba odzwierzęca
ERYSIPELOID AS A ZOONOSIS
Streszczenie Abstract
Różyca jest chorobą świń dobrze znaną lekarzom weterynarii, Erisipeloid is swine disease well know by veterinary doctors and
a także hodowcom. Jej dość charakterystyczne objawy przeważnie also swine breeders. Disease s symptoms are characteristic
nie sprawiają większych trudności przy rozpoznaniu. Chorobie and don t make major troubles in diagnosis. We can prevent
można zapobiegać stosując szczepienia ochronne i dbając Erysiopeloid thanks to vaccination and make well free for the
o dobrostan hodowanych świń. Odpowiednie leczenie w wielu animals. Adequate treatment allow to recover most cases of that
przypadkach prowadzi do wyzdrowienia zwierzęcia. disease. Erysipeloid is also an important zoonosis. In Poland it
Różyca jest także ważną chorobą odzwierzęcą. W Polsce rocznie is notifies about few hundreds cases that disease in humans per
notuje się kilkaset przypadków tego schorzenia u ludzi. Niniejszy year. The main purpose of this article was to show Erisipeloid as
artykuł służy przybliżeniu problemu, jakim jest różyca w aspekcie an zoonosis.
zagrożenia zdrowia człowieka.
Słowa kluczowe Key words
choroba odzwierzęca, różyca zoonosis, erysipeloid
ETIOLOGIA nalne środki dezynfekcyjne (1). Najsku- błona śluzowa górnych dróg oddecho-
Różycę wywołuje włoskowiec róży- teczniejsze są 2-procentowa formalina, wych i spojówki (3). Duży wpływ na
cy (Erysipelothrix rhusopathiae). Jest to 5-procentowy fenol i 0,1-procentowy zachorowalność mają warunki bytowe
mała, cienka, bezrzęsa, Gram-dodatnia sublimat (3, 4). zwierząt, a zwłaszcza nagłe ich zmia-
pałeczka, rosnąca dobrze na podłożach ny (4). Choroba może być rezultatem
podstawowych (1). Powoduje hemolizę RÓŻYCA U ZWIERZ
T zakażenia zewnątrz- lub wewnątrzpo-
alfa na podłożu zawierającym krew, jest Różyca jest zakaz
ną, zaraz
liwą choro- chodnego (3, 4). W pierwszym przy-
katalazo-ujemna i wytwarza siarkowodór bą atakującą głównie świnie. Włosko- padku patogen dostaje się do organizmu
na podłożu Kliglera (2). Patomecha- wiec różycy jest stwierdzany głównie głównie drogą pokarmową (3, 4). Zaka-
nizm działania tego zarazka nie został u świń, jednakże izolowano go tak- żenie wewnątrzpochodne rozpoczyna
całkowicie poznany, przypuszcza się, że że od ponad 50 gatunków ssaków oraz się od niekorzystnych zmian mikroflo-
polega on na wytwarzaniu przez niego ptaków domowych i dzikich (3), takich ry w jelitach prowadzących do zmiany
m.in. neuramidazy (2). Jest to bakteria jak konie, owce, gołębie, drób (5), gry- pH w przewodzie pokarmowym. (3, 4).
ubikwitarna (3). zonie (3, 6), a także od ryb (5) i krabów Wspomniany proces powoduje szyb-
Włoskowiec różycy jest bardzo opor- (3, 6). Niektóre bezkręgowce, takie jak kie namnażanie się włoskowca różycy
ny na warunki środowiska zewnętrzne- bolimuszki, wszy, larwy węgorka świń- obecnego w organizmie (3, 4). W prze-
go. Latem w ziemi może przeżyć przez skiego, mogą odgrywać pewną rolę jako biegu różycy świń wyróżniamy postać
kilkadziesiąt dni, zimą jeszcze dłużej (4). wektor zarazka (3). Jednakże podsta- nadostrą, ostrą, podostrą  zwaną po-
W zakopanych zwłokach zwierzęcych wowym rezerwuarem włoskowca róży- krzywkową  a także przewlekłą (3, 4).
zachowuje żywotność około 10 miesię- cy są klinicznie zdrowe świnie, które aż W walce ze wspomnianą chorobą waż-
cy (3). W wyschniętej krwi i kale świń w około 50% mogą być nosicielami tej na jest poprawa warunków bytowych
przeżywa 1-6 miesięcy, w zależności od bakterii (3, 4). Wspomniana grupa zwie- świń (4) i stosowanie immunoprofilak-
temperatury, utrzymuje się też w gno- rząt wydala patogen z kałem i wydzieliną tyki (3, 4). Chorobę zasadniczo leczy się
jowicy (3). nosowo-gardłową (3). W sprzyjających przyczynowo, stosując antybiotykote-
Zarazek ten jest także oporny na środ- warunkach zarazek może się namnażać rapię (penicylina), a także surowice od-
ki służące do konserwacji mięsa, w któ- w środowisku w zanieczyszczonej ka- pornościowe (3, 4).
rym może on występować. Wykazuje łem ziemi, ściółce, paszy, w gnojowicy
mianowicie odporność na zamrożenie (3). Erysipelothrix rhusopathiae jest obec- RÓŻYCA U LUDZI
i warunki chłodni (3). W mięsie peklo- ny w mięsie i przetworach mięsnych Pierwszy przypadek różycy u ludzi
wanym przeżywa do 6 miesięcy (4), na- pozyskanych od zainfekowanych sztuk opisano w roku 1887 (5).
tomiast w mięsie solonym i wędzonym (1, 3, 4). Bramą wejścia włoskowca róży- Infekcja występuje najczęściej u pra-
 kilka miesięcy (3). Włoskowiec ró- cy do organizmu świni może być prze- cowników rzez
ni i hodowców przy
życy jest dość wrażliwy na konwencjo- wód pokarmowy, uszkodzona skóra, bezpośrednim kontakcie z chorymi zwie-
18 WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2005
WETERYNARIA
C HOROBY ODZWIERZ
CE
W PRAKTYCE
rzętami lub przy obróbce zakażonego Obserwuje się obrzęki stawów, zaś na W obu przypadkach badanie kontrolne
mięsa (5, 6), a także u lekarzy weterynarii skórze pojawia się wysypka płoniczopo- przeprowadzone 3. i 4. dnia leczenia wy-
i pracowników zakładów przetwórstwa dobna, rumienie lub wykwity pęcherzy- kazało wyraz
ną poprawę stanu zdrowia.
ryb (6). Sporadyczne zakażenia wystę- kowe (8). Czasem rozwija się zapalenie
pują także u pracowników rolnych, leśni- wsierdzia (5, 7, 8). WNIOSKI
ków, rybaków i myśliwych (5). W rozpoznaniu różycy u ludzi, obok Włoskowiec różycy jest dość powszech-
W piśmiennictwie europejskim opi- wywiadu i badania klinicznego, ważną nie występującym patogenem. Do tego
sywane są przede wszystkim zakażenia rolę odgrywa badanie bakteriologiczne, stanu rzeczy przyczyniają się m.in.: jego
mięsem wieprzowym lub bezpośrednio biologiczne, serologiczne, a także techni- nosicielstwo stwierdzone u wielu gatun-
od chorych zwierząt (5). W piśmiennic- ki biologii molekularnej  metoda PCR ków zwierząt, duża oporność na warunki
twie amerykańskim jako częste z
ródło lub DNA fingerprinting (6). środowiskowe oraz zdolność do namna-
infekcji podaje się ryby i drób (5). W leczeniu tej choroby stosuje się an- żania się pozaustrojowego.
Do zakażenia ludzi dochodzi najczęściej tybiotykoterapię penicyliną lub jej po- Różyca występuje u ludzi stosunkowo
przez uszkodzoną skórę (1, 5, 6), w wyniku chodnymi półsyntetycznymi (7, 8), a także często. W Polsce rocznie jest zgłaszanych
jej kontaktu z materiałem zakażonym po- erytromycyną (8) podawaną w przecięt- kilkaset jej przypadków (7). W zapobie-
chodzącym od zwierząt lub rzadziej przez nych dawkach przez 7-10 dni (7). Miejsco- ganiu tej chorobie u ludzi niezmiernie
zakażone przedmioty (6). Najczęściej jest wo zaleca się stosowanie ichtiolu w maści istotną rolę odgrywają lekarze wetery-
to zakażenie przyranne powstałe w wyni- lub w okładzie (6). narii, rozpoznając i zwalczając różycę
ku skaleczenia kością lub ością zainfeko- Przechorowanie różycy nie wywołuje w środowisku. Walka z nią polega także
wanego zwierzęcia (7). Częste u zwierząt trwałej odporności (6). Chory człowiek nie na uświadamianiu o możliwym zagro-
zakażenie drogą pokarmową u ludzi wy- stanowi zagrożenia dla otoczenia (6). żeniu, jakie niesie dla zdrowia zwierząt
stępuje bardzo rzadko (5). Zapobieganie różycy u ludzi polega na i ludzi. Na tę ostatnią kwestię lekarze
U ludzi występują trzy główne postacie kontroli weterynaryjnej zwierząt oraz na weterynarii powinni być szczególnie
kliniczne różycy: miejscowa postać skór- zwalczaniu zakażeń wśród nich (7), a tak- uczuleni, tym bardziej, że znajdują się oni
na, postać jelitowa i postać posocznicowa że na przestrzeganiu zasad BHP w zakła- w grupie ryzyka związanego z różycą.
(5, 6, 8). dach przemysłu rybnego i mięsnego (6).
Miejscowa postać skórna jest zwią- Osoby narażone na zakażenie różycą nie Piśmiennictwo
zana z zakażeniem przyrannym i poja- powinny lekceważyć nawet drobnych 1. Wachnik Z.: Zarys chorób zakaz
nych
wia się najczęściej w ciągu 1-7 dni od skaleczeń. Wskazana jest dokładna de- zwierząt. Państwowe Wydawnictwo
zranienia (7). Zwykle ogranicza się do zynfekcja uszkodzonej skóry (6, 8). Naukowe, Warszawa 1983.
skóry rąk lub palców (5, 6, 8). W miej- 2. Bannister B.A., Begg N.T., Gillespie
scu zranienia pojawia się, ostro odgrani- PRZYPADKI KLINICZNE S.H.: Choroby zakaz
ne. Wydanie I pol-
czony przez krwistoczerwony rąbek (5), RÓŻYCY U LUDZI skie pod redakcją J. Juszczyka, Wy-
sinoczerwony, bolesny rumień (6). To- 48-letnia kobieta, pracownica sklepu dawnictwo Medyczne Urban & Part-
warzyszy temu obrzęk, ból i znaczne mięsnego, podczas porcjowania mięsa ner, Wrocław 1998.
napięcie skóry upośledzające czynność wieprzowego skaleczyła się odłamkiem 3. Gliński Z., Kostro K.: Choroby zakaz
-
ręki (7). Proces chorobowy może obej- kostnym we wskazujący palec lewej dło- ne zwierząt z zarysem epidemiologii we-
mować cały palec, niekiedy przechodzi ni. Po trzech dniach pojawił się świąd, terynaryjnej i zoonoz. Praca zbiorowa
na inne palce, a nawet na całą rękę (5). następnie ból i obrzęk zranionej okolicy. pod redakcją naukową Z. Glińskie-
Czasem dochodzi do zapalenia stawów, W miejscu zakłucia wystąpiła purpurowa, go i K. Kostro, Państwowe Wydaw-
zwykle najbliższych wrotom zakaże- wyniosła zmiana skórna. Czwartego dnia nictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa
nia (7). Zmiana chorobowa może powo- chora zgłosiła się do przychodni. Została 2003.
li rozszerzać się naczyniami chłonnymi stamtąd skierowana do Poradni Chorób 4. Pejsak Z.: Ochrona zdrowia i terapia
do okolicznych węzłów chłonnych, które Zakaz
nych, gdzie na podstawie wywiadu chorób świń. Polskie Wydawnictwo
stają się powiększone i bolesne (7). Ob- i badania klinicznego postawiono rozpo- Rolnicze, Poznań 1999.
jawy ogólne  gorączka, dreszcze, złe sa- znanie. Po 10 dniach stosowania penicy- 5. Boroń P.: Choroby odzwierzęce. Praca
mopoczucie  występują rzadko (7, 8). liny zmiany chorobowe ustąpiły. zbiorowa pod redakcją P. Boronia,
Nieleczone zmiany chorobowe ustępu- Państwowy Zakład Wydawnictw
ją po 2-3 tygodniach (5, 8), zdarzają się Podczas oprawiania świni ubitej we Lekarskich, Warszawa 1983.
jednak nawroty choroby (8). własnym gospodarstwie 50-letni rol- 6. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D.,
Postać jelitowa różycy występuje po nik skaleczył się nożem w grzbiet lewej Zieliński A.: Choroby zakaz
ne i paso-
spożyciu surowego mięsa chorych zwie- dłoni. W miejscu skaleczenia po czte- żytnicze  epidemiologia i profilaktyka.
rząt (7, 8), nie zdarza się to jednak często rech dniach pojawiła się bolesna zmiana Praca zbiorowa, Alfa Medica Press,
(5). Choroba rozpoczyna się nagle dresz- plamisto-grudkowa i obrzęk. Proceso- Bielsko-Biała 2004.
czami i gorączką (7, 8). Pojawiają się bóle wi chorobowemu towarzyszył ból dłoni, 7. Prokopowicz D.: Zakażenia, obraz
brzucha i biegunka, stolce są luz
ne, cza- stan podgorączkowy i złe samopoczu- kliniczny, rozpoznanie, leczenie. Praca
sem z domieszką krwi (7, 8). Choroba cie. Chory zgłosił się tego samego dnia zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia
trwa najczęściej 5-10 dni (8). do przychodni. Badaniem klinicznym i Środowisko, Białystok 2002.
Postać posocznicowa jest najcięższą stwierdzono powiększenie okolicznych 8. Januszkiewicz J.: Zarys kliniki chorób za-
postacią różycy u ludzi. Na szczęście węzłów chłonnych. Chory został skie- kaz
nych. Praca zbiorowa, Wydawnictwo
zdarza się bardzo rzadko (8) i doty- rowany do Poradni Chorób Zakaz
nych. Lekarskie PZWL, Warszawa 1994.
czy głównie osób z obniżoną odporno- Po postawieniu rozpoznania zastoso-
ścią (7, 8). Początek choroby jest ostry wano standardowe leczenie penicyliną lek. wet. Jerzy Ziętek
 z wysoką gorączką, dreszczami, nie- przez 10 dni. Po tym czasie zmiany cho- WMW AR
kiedy zaburzeniami świadomości (8). robowe ustąpiły. 20-950 Lublin, ul. Akademicka 12
20 WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2005