plik


ÿþKierunki artystyczne, dramat realistyczny MP NEOROMANTYZM  nazwa sugerowaBa wystpowanie podobieDstw i zbie|no[ci pomi- dzy now literatur koDca XIX w. a estetyk i twórczo[ci romantyczn, których dopatrywa- no si przede wszystkim w kulcie jednostki, sztuki, zainteresowania sfer duchow, niechci do materializmu, a tak|e  w kontek[cie polskim  w odrodzeniu si problematyki niepodle- gBo[ciowej, w nawizaniu do tradycji powstaD i walki zbrojnej o przywrócenie paDstwa pol- skiego, w zerwaniu z polityk ugodowo[ci wobec paDstw zaborczych. SYMBOLIZM ·ð idealizm typu platoDsko-plotyDskiego z domieszk filozofii hinduskiej (Hartmann, Schopenhauer, Hegel, Kant, Carl du Prela) stanowi podstaw symbolizmu ·ð teza idealizmu: byt prawdziwy, tj. byt idealny jest niezniszczalny i wieczny, byt mate- rialny to zBuda i cieD ·ð uj wieczno[, nieprzemijalno[, nastrój, stan duszy àð zadanie poety Øð kierunek literacki uksztaBtowany w latach 80. XIX w. we Francji i w Belgii Øð manifest symbolizmu: czasopismo  La Figaro w 1886 r. àð Gustave Kahn, Jules Laforgue, Henri de Régnier i in. Øð poeci: Charles Baudelaire, Stéphane Mallarmé, Paul Verlaine i Jean Arthur Rimbaud Øð teoretycy: Charles Morice, Stéphane Mallarmé Øð Polska: Antoni Lange, a bardziej Zenon Przesmycki (studium o belgijskim poecie i dramaturgu Maurice Maeterlincku, rok 1891, krakowski  Zwiat ) Øð cechy: o odej[cie od anegdoty i realistycznego opisu (ró|nica od parnasizmu) o pragnienie ujcia tego co wieczne i nieprzemijajce (ró|nica od impresjoni- zmu) o próba stworzenia wBasnego systemu pozytywnego w miejsce totalnej negacji (ró|nica od dekadentyzmu) o system, w którym du| rol odgrywa problematyka poetyki o wymienione kierunki nie dadz si wydzieli chronologicznie, nie wystpuj w stanie czystym (np. u Kasprowicza patrzy si zarówno na symbolizm i ekspresjonizm, u MiciDskiego wystpuje nakBadanie elementów dekadenty- zmu, symbolizmu i ekspresjonizmu) o wieloznaczno[ (zwikszona przez spitrzanie symboli w poszczególnych utworach), nieuchwytno[ znaczeniowa, polegajca na wywoBywaniu, na suge- rowaniu odpowiednich wzruszeD Øð bdzie bli|szy tym poetom, którzy mieli kontakt z literatur francusk np. u Wincentego i StanisBawa Brzozowskich i WacBawa Rolicz-Liedera Øð symbol pojty jako zmysBowy odpowiednik idei (filozofia idealistyczna) Øð istot symbolu ujmuj rozmaite ówczesne definicje, zbudowane zwykle na zasadzie opozycji wobec alegorii àð ma na celu wyra|enie tego, co  niewyra|alne , czyli to odpowiednik takich jako[ci, które nie bdc jako[ciami jasno skrystalizowanymi, nie posiadaj adekwatnych okre[leD w jzyku Øð operuje si szeregiem obrazów i analogii, odpowiednim uksztaBtowaniem metrycznym i eufonicznym Øð poezja symbolistyczna oparta na zasadzie ekspresji po[redniej, majca oddziaBywa za pomoc sugestii na wszystkie zmysBy, na caBy system nerwowy àð teoria gBoszca od- rbno[ jzyka poetyckiego,  esencjalnego , od jzyka, którym posBugujemy si na co dzieD (Stéphane Mallarmé) Øð identyfikacja z przyrod powoduje d|enie do uchwycenia elementu wieczno[ci 1 Kierunki artystyczne, dramat realistyczny MP Øð wzorce romantyczne (Antoni Lange: mallarmiaDska teoria jzyka poetyckiego1 nie re- alizowaB jej w praktyce ale wzorowaB si na poezji SBowackiego) Øð apoteoza SBowa-Logosu (WacBaw Rolicz-Lieder) Øð problematyka filozoficzno-psychologiczna opieraBa si na zasadzie analogii (prze- ksztaBcano alegoryczn personifikacj) np. dla okre[lenia utraconej mo|liwo[ pozna- nia  [lepiec, dla wyra|ania stanów psychicznych  mary, potwory, sobowtóry, wcho- dzenie w gBb itp. àð wszystkie te symbole nie daj wytBumaczy si w sposób jedno- znaczny, najcz[ciej z trudem daj si wyBczy z caBo[ci, jak tworzy utwór Øð tradycyjne, typowe dla PL postaci zwizane z bibli, religi chrze[cijaDsk i [wiatem antycznym (Chrystus, Lucyfer, pramatka Ewa, Salome, Meduza itp.), mit eleuzyDski2; mit raju utraconego odpowiada caBej idealistycznej postawie symbolizmu (symbolizu- je pierwotn jedno[  rozdzielenie (= |ycie ludzkie)  i ponown jedno[ jako raj od- zyskany, z |yciem zwizany jest motyw wdrowca) Øð reinterpretacje symboli nie s zupeBnie nowe, czsto mieszcz si w krgu tradycji ro- mantycznej Øð przedstawienie wntrza psychicznego (rozmowa z dusz), pejza| wewntrzny (stano- wi on zbitki metaforyczne, mieszajce abstrakt <sfera psychiki: my[li, uczucia itp.> z konkretem <element pejza|u> ) Øð symboli[ci, zamiast romantycznego krajobrazu daj owe specyficzne pejza|e, przed- stawiajce stan ich psychiki Øð próba równowarto[ciowania stanów duszy prowadzi do  monta|u asocjacyjnego àð wyprowadzony z do[wiadczeD impresjonizmu malarskiego; utwory budowane w ten sposób tworz szereg luznych obrazów, które tworz analogi do stanu duszy podmio- tu lirycznego Øð zasada powszechnych powinowactw: oparta na doktrynie szwedzkiego mistyka Edwarda Swedenborga, zakBadaBa àð skoro wszystko stanowi czstki pewnej caBo[ci, zatem wszystko w sobie wzajemnie odpowiada, wszystko si ze sob Bczy (badania nad zjawiskiem synestezji àð Bczne wystpowanie doznaD zmysBowych, byB to typ poBczeD odwa|nych: eksponowaBy odlegBo[ znaczeniow, a nie podobieDstwo po- szczególnych elementów) Øð technika oniryczna (wizji sennej) àð najnaturalniejszy sposób wyra|ania sfery emo- cjonalnej za pomoc obrazów Øð symbol winien by poezj opart na sugestii Øð sugestia podsuwa problem, jak nale|y uksztaBtowa dzieBo, aby mogBo ono najsku- teczniej, zgodnie z zaBo|eniami twórcy wpBywa na odbiorc Øð najwa|niejsze przemiany w poezji mBodopolskiej wywoBane przez symbolizm: §ð zmniejszenie elementów narracji i mimetycznego opisu §ð ekwiwalentyzacja,3 rozbudowanie i zautonomizowanie warstwy znaku §ð zerwanie z zasad cigBo[ci §ð niezwykBo[ skojarzeD §ð zastpienie praw logiki obowizujcej w [wiecie rzeczywistym takimi pra- wami, które ustanawia dla siebie artysta dla stworzonego przez siebie [wiata 1 Koncepcj poezji Stephana Mallarmégo jest uwolnienie sBowa; nadanie mu autonomicznego znaczenia; skon- struowanie wiersza, którego ka|de sBowo miaBoby oddzielne znaczenie. "To nie z my[li, mój drogi, robi si wiersze. Robi si je ze sBów". (Wikipedia) 2 Mit ten byB integraln cz[ci misteriów eleuzyDskich (nazwanych tak od miasta Eleuzis w Attyce), jednego z najwa|niejszych obrzdów w greckim |yciu religijnym. (Edulandia.pl) Mit eleuzyDski zobrazowany zostaB w  Nocy listopadowej WyspiaDskiego, stanowicy najwa|niejsz my[l przewodni utworu. 3 nienazywanie rzeczy po imieniu, przekazywanie emocji nie wprost, a za pomoc metafor, konstrukcji sBownych 2 Kierunki artystyczne, dramat realistyczny MP àð autonomia sztuki, traktowanie poezji jako wieloraki stymulant, jaklo wiel- k mo|liwo[ Øð realizacja symbolizmu: vð inwazja kobiecych personifikacji i obiegowych symboli vð nadu|ywanie wewntrznych pejza|y vð utwory stosujce zasad sugestii s dBugie i nu|ce (uporczywie powtarzaj elementy symboliczno obrazowe o pewnym okre[lonym polu znaczeniowym, mno| synonimiczne przymiotniki, powtarzaj nazwy czynno[ci wyra|ajce zwolnione tempo, u|ywaj staBych elementów onomatopeicznych) najlepsze utwory w tej konwencji to AnioB PaDski Tetmajera i Deszcz jesienny Leopolda Staffa EKSPRESJONIZM Øð nazwa jest pózniejsza, zwizana z ruchem, który wystpiB w Niemczech ok. roku 1910 Øð w Polsce mianem ekspresjonistów okre[laBa si grupa poznaDskiego  Zdroju w latach 1917-1922 Øð przyjto uznawa za ekspresjonistyczne ju| pewne elementy lit. MBodej Polski (u Ka- sprowicza Hymny, MiciDskiego, St. Przybyszewskiego, Marii Komornickiej i Marii Grossek-Koryckiej) Øð cechy: o spotgowana intensywno[ wyrazu àð ekspresjonizm krzyku o uczucia cierpienia, bólu, buntu, potgi odznaczaj si wyjtkow |arliwo[ci i przedstawione s w wymiarach znacznie przerastajcych normalne o odpowiednik hiperboli uczuciowej wystpuje czsto sceneria kosmiczna (gwiazdy, sBoDce, przestrzenie midzyplanetarne) np. T. MiciDski Droga mleczna o wyobraznia katastroficzna o podmiot liryczny wypowiada si |arliwie, w sposób zmetaforyzowany na te- mat szeroko pojtej kondycji ludzkiej o w kreowaniu  ja lirycznego du| rol odgrywa: biblia, mitologia i literatura o podmiot liryczny to reprezentant caBego rodzaju, wypowiadajc uczucia in- dywidualne ale jednocze[nie ogólnoludzkie o aktywizm o aksjologia (Kasprowicz: Unde sit malum? Skd pochodzi zBo?) o niech do Badu i harmonii o dysonanse, wyjaskrawienia, efekty turpistyczne, elementy okrucieDstwa o kolory maj warto[ ekspresjonistyczn (czerD i czerwieD) o oksymoron (MiciDski w mroku gwiazd) o negacja rygorów poetyckich (MiciDski: zrywanie cigBo[ci wypowiedzi wy- powiedz lirycznej, Kasprowicz: rozerwanie wizów wersyfikacyjnych) REALIZM Øð Juliusz Kaden Banderowski: powie[ci NiezguBa (1911), Proch (1913) dwa zbiory opowiadaD: Zawody (1911) i Zbytki (1914) o Zawody: - krótkie prozy o druciarzu, praczce, rzezniku nawizuj do nurtu  produkcyj- nego MP - tendencje aktywistyczne, ideologia czynu, filozofia pracy (St. Brzozowski) 3 Kierunki artystyczne, dramat realistyczny MP - fascynacja prac, postawa antyromantyczna - wyrazny antyestetyzm - skBonno[ do zoologicznego turpizmu ( dBonie rozcapierzone jak raki, jak kraby, jak o[miornice, nawBócz si na bielizn ) Øð proza kobieca - np. NaBkowska o Kobiety (1906) - próba dotarcia do istoty kobieco[ci, poprzez uwarunkowania fizjologiczne - sfera kultury reprezentowana przez estetyk |ycia codziennego (opis stroju, fryzur) - kobieca mentalno[ obecna w sferze obrazowania (woda jak  szal srebra ,  zBoty puder sBoDca ) DRAMAT REALISTYCZNY MAODEJ POLSKI ·ð 1907-1914 ·ð tatry wystawiaBy sztuki realistyczne takich autorów jak: Stefan Krzywoszewski, Tade- usz JaroszyDski, Stefan KiedrzyDski i in. ·ð najbardziej ambitna byBa komedia Piotra Choynowskiego pt. Ruchome piaski (1913) temat deklasacji ziemiaDstwa -- Tadeusz Rittner -- ·ð W maBym domku (1907) o dramat o zabójstwie wiaroBomnej |ony przez m|a, który uwolniony przez sd po zbojkotowaniu go przez maBomiasteczkow spoBeczno[ - popeBnia samo- bójstwo o próba wnikliwego dr|enia ludzkich charakterów o gBówne postaci s w istocie inne ni| si wydaje ich bliskim i znajomym o nowy sposób zachowania postaci wywoBuje obcy, przybysz o Maria àð skromna i zaniedbana, pod wpBywem przybysza-in|yniera potrafi by interesujc i wesoB kobiet o jej m| to lekarz, ceniony obywatel, który wBa[nie zostaB burmistrzem, staje si zabójc ·ð GBupi Jakub (1910) o obsesja prawdy o Jakub uwa|any za nie[lubnego syna Szambelana nie chce po nim dziedziczy majtku o dowiedziawszy si |e ojcem jest kto[ inny, mówi o tym Szambelanowi, a traci przez to Bas na bogactwo Hank o posta Szambelana: zrzda, skpiec, który na pró|no poszukuje miBo[ci ·ð Wilki w nocy (1914) o ceniony Prokurator, zostaje uwikBany przez dwóch ludzi z marginesu spoBecz- nego w sytuacj, w której nie tylko zataja win mordercy, ale przechowuje go we wBasnym domu o problem prawdy o zabawa dochodzca do granic absurdu, ironia o odkrywanie ludzkich masek  novum w ówczesnej polskiej dramaturgii ·ð pewien nalot symboliczny ·ð lekkie oznaki naturalizmu 4 Kierunki artystyczne, dramat realistyczny MP -- Adolf NowaczyDski -- ·ð brak elementów symbolicznych ·ð satyryczne utwory jednoaktowe podejmujce tematyk spoBeczno-obyczajow ·ð krytyka: üð stosunki rodzinne, oparte na despotyzmie ojca (Prawo mimicry, wyst. 1904) üð stosunki towarzyskie, które pozwalaj kBótliwym paniom z komitetów filantropij- nych uniemo|liwi powa|n inicjatyw spoBeczn (Dom kalek, wyst. 1906) üð stosunki w [rodowisku urzdniczym, które doprowadzaj pomijanego przy awan- sie prawnika do choroby umysBowej (Sobowtór, wyst. 1904) ·ð Bczy elementy humoru i tragedii ·ð wykorzystuje do charakterystyki [rodowiska [wiat rzeczy àð w epickich, obszernych didaskaliach traktuje opis umeblowania jako jeden z wa|nych sposobów satyrycznego przedstawienia rzeczywisto[ci ·ð Nowe Ateny (1913) o podtytuB  satyra na wielki Kraków skBada si z 4  rozdziaBów o autor [wiadomie nawizuje do form epickich o  pBytka intelektualistyczna maskarada elity Krakowa poddana zostaBa dema- skacji zwBaszcza po przez spojrzenie czBowieka z zewntrz (Amerykanin Sa- muel Szelg) o gBosi ideaB maBo u nas popularny: ideaB Polaka-realisty, praktycznego, pracowi- tego, rzutkiego, przedsibiorczego Bibliografia: 1. M. Podraza-Kwiatkowska, Literatura MBodej Polski, PWN, Warszawa 1997, str. 56-77; 269-272. 2. Red. M. Hanczakowski, Epoki literackie Od antyku do wspóBczesno[ci, PARK, Bielsko-BiaBa 2002, [tu:] MBoda Polska, A. Zawadzki, str. 293. StaraBam si opisa poszczególne kierunki, zwracajc uwag jaki miaBy wpByw na literatur. OdsyBam równie| do notatek z wykBadów, tam byBy omówione poszczególne kierunki art. oprac. Sylwia Byra 5

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kierunki artystyczne w literaturze i sztuce oraz sztuka ~30B
! Dwudziestolecie międzywojenne kierunki artystyczne
PrÄ…dy i kierunki artystyczne w literaturze i sztuce 20 ~8D8
Kierunki artystyczne i nastroje epoki w literaturze MÅ‚od~0F5
kierunki artystyczne1 (2)
kierunki artystyczne (5)
Naprawa przełącznika kierunkowskazów
wyklad z analizy matematycznej dla studentow na kierunku automatyka i robotyka agh

więcej podobnych podstron