3149489204

Niekiedy nauka nazywana jest „docieraniem do prawdy”. Należy mieć jednak na uwadze, że prawda jest pojęciem wieloznacznym:

>    prawda realna - nie wymagająca dowodów, oczywista,

>    prawda materialna - zgodna ze stanem faktycznym, weryfikowalna na drodze empirycznej lub postępowania dowodowego wiedza na temat otaczającego nas świata materialnego - jego obiektów i zdarzeń,

>    prawda pragmatyczna - opis rzeczywistości, który sprawdza się poprzez swoje zastosowanie praktyczne,

>    prawda formalna - obraz faktów wynikający z domniemania prawnego lub z przyjętych zgodnie przez strony ustaleń,

>    prawda koherencyjna - twierdzenie jest prawdziwe o ile stanowi składnik spójnej i niesprzecznej teorii,

>    prawda konsensualna - zdanie jest prawdziwe o ile zgadza się z nim większość uczestników dyskursu.

Wyznacznikiem zrozumienia danej nauki oraz metod naukowego postępowania jest tzw. paradygmat. Paradygmat to ogólny sposób widzenia świata decydujący o tym, jaki rodzaj pracy naukowej powinien być podejmowany i jakie wyniki są akceptowalne w danej epoce i w danym miejscu.

Paradygmat mechanistyczno-deterministyczny (nauki przyrodnicze, początki nauk):

>    z badanej „całości” należy wyodrębnić jak najmniejsze elementy i badać je w izolacji od wszelkich wpływów zewnętrznych (brzytwa Ockhama),

>    należy myśleć w kategoriach przyczynowo-skutkowych; skoro znana jest przyczyna i skutek to wszystko jest zdeterminowane (formułowanie praw),

>    wszelkie badane zjawiska powinny być mierzalne (zastosowanie matematyki).

Paradygmat systemowy (wiek XIX upadek paradygmatu mechanistyczno-deterministycznego, nauki spóleczno-humanistyczne):

>    należy badać większe, zintegrowane obiekty łącznie z otoczeniem,

>    myślenie łańcuchowe (przyczynowo-skutkowe) należy zastąpić myśleniem w kształcie koła,

>    oprócz cech ilościowych należy uwzględniać cechy jakościowe, które często nie są mierzalne,

>    oprócz badania struktur potrzebne są analizy dynamiki zmian.