3301385793

Tomasz Borowiak

wartość dla prawidłowego rozwoju dziecka. Na tyle istotną, że często trudną, a niekiedy niemożliwą do zastąpienia w innych układach społecznych¹³. Kategoria rodzinna stanowi jedną z najważniejszych kategorii opieki, najlepszą i najkorzystniejszą dla rozwoju dziecka. Zadania opieki rodzinnej mogą być realizowane w przypadku rodzin prawidłowo funkcjonujących, tzw. „zdrowych", w których matka i ojciec pełnią swoje role, uzupełniające się wzajemnie. Specyficzna rola opiekuńcza nad małym dzieckiem przypada matce, pod warunkiem budowania z nim prawidłowych relacji. Rola ta zmienia się wraz z rozwojem i dorastaniem dziecka i wymaga umiejętnego, stopniowego ograniczania działań opiekuńczych na rzecz ukazywania sposobów postępowania i wspierania w osiąganiu dorosłości i samodzielności. Kluczowa jest tu współpraca obojga rodziców i ich obecność w życiu dziecka i rodziny. Zwłaszcza wobec wyzwań stojących przed współczesną rodziną, problemem poszukiwania pracy poza miejscem zamieszkania, także za granicą, co ową obecność wyklucza.

Jako jeden z pierwszych uwagę na znaczenie opieki i wychowania w rodzinie zwrócił. J. H. Pestalozzi. Pragnąc zapewnić pomoc dzieciom pozbawionym opieki rodzinnej zapoczątkował konstruowanie struktur opartych na działalności rodzinnej. Opieka rodzinna, której brakowało podopiecznym, znajdowała w strukturach zaproponowanych przez Pestalozziego swój substytut, o ile realizowały one zalety wychowania rodzinnego¹⁴. Autor twierdził, że wartościowe wychowanie publiczne powinno nawiązywać do wychowania rodzinnego, uznając tę formę wychowania za najbardziej naturalną¹⁵.

Do współczesnych instytucji obejmujących opieką dzieci i młodzież — prowadzących działalność opiekuńczą i wychowawczą należą: instytucje oświatowo-wychowawcze, a wśród nich żłobki, przedszkola, szkoły i placówki, instytucje opiekuńczo-wychowawcze, takie jak rodziny zastępcze, adopcyjne i placówki opiekuńczo-wychowawcze. Rolę wspierającą rodzinę w należytym sprawowaniu przez nią funkcji opiekuńczych i wychowawczych pełnią także instytucje pomocy społecznej — ośrodki pomocy społecznej, centra pomocy rodzinie, ośrodki interwencji kryzysowej, domy dla matek z dziećmi i specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. Nie do przecenienia w pełnieniu funkcji wspierającej rodzinę w zakresie opieki nad dziećmi oraz kontroli jakości tej opieki jest też działalność organizacji pozarządowych, takich jak Caritas, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Polski Czerwony Krzyż, czy Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.

¹³ G. Gajewska, Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki, Zielona Góra 2009, s. 82. ¹⁴1. P y r z y k, Oprowadzenie do pedagogiki opiekuńczej, Włocławek 2006, s. 41.

¹⁵ Tamże, s. 42.

132