3549808091

144

Recenzje

złowskiego, ponieważ jest on miejscami dyskusyjny. Autor zauważa słusznie, że ochrona krajobrazu coraz bardziej wiąże się z planowaniem przestrzennym, zwłaszcza regionalnym. Cenne są też uwagi o potrzebie uznania czynników przyrodniczych za wiodące w planowaniu regionalnym i wartościowania krajobrazów w skali regionalnej. Natomiast wątpliwości budzi sposób ujęcia relacji między regionalizacją fizycznogeograficzną a planowaniem przestrzennym. Autor rozdzielnie omawia „krajobraz jako element w planowaniu przestrzennym” i jako „typologiczną jednostkę fizyczno-geograficzną”, pod którym to pojęciem rozumie, raczej błędnie, zarówno krajobraz w sensie jednostkowym, jak i typologicznym.

Dyskusyjny jest też dobór przykładów obrazujących dwie metody (trafnie wy¹ różnione) wartościowania krajobrazu, przyrodniczą i urbanistyczno-architektoniczną. W opracowaniu Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej kompleksowa analiza środowiska przyrodniczego posłużyła wydzieleniu obszarów chronionych, natomiast wartościowanie krajobrazu J. Bogdanowski przeprowadził metodą architektoniczną, której jest autorem. W gruncie rzeczy przyrodnicza metoda wartościowania krajobrazu jeszcze nie została wypracowana, mimo pewnych prób T. Bartkowskiego w tym kierunku.

Podsumowując trzeba stwierdzić, że gdyby nie opracowania polskich autorów, omawianą publikację należałoby zakwalifikować jako nieporozumienie wydawnicze. W sytuacji powszechnego niedostatku literatury zagranicznej wybór pozycji do przekładu powinien być bardziej staranny.

Henryk Chmal

E. Weber. Einfiirung in die Faktorenanalyse. VEB Gustav Fischer Verlag, Jena 1974, s. 192.

Analiza czynnikowa jest stosowana w geografii od lat co najmniej kilkunastu ^J) i obecnie należy do standardowych metod analitycznych używanych w tej dziedzinie. Fakt, iż podstawy modelowe tej metody stworzono i rozwinięto na gruncie psychologii, statystyki i socjologii powoduje, że studiując podstawy analizy czynnikowej nie można ograniczyć się do prac par excellence geograficznych. Uwagę geografa zwracają zatem także prace poświęcone zastosowaniom analizy czynnikowej w innych dyscyplinach naukowych, zwłaszcza zaś w naukach przyrodniczych i społecznych. Do prac takich należy recenzowana książka przedstawiająca podstawy analizy czynnikowej z punktu widzenia jej przydatności w biologii. Recenzja niniejsza ma za zadanie nie tyle krytyczną analizę biologicznych zastosowań metody, ile raczej ocenę dyskutowanych w książce problemów z punktu widzenia ich przydatności w badaniach geograficznych.

Recenzowana książka jest uzupełnieniem podręcznika tejże autorki zatytułowanego Grundri/3 der biologischen Statistik²). Treść książki składa się z dwóch części: zarysu rachunku macierzy, będącego podstawą zrozumienia metody, oraz części zasadniczej, poświęconej samej analizie czynnikowej. Część zasadnicza obejmuje trzy działy zagadnień metodycznych: prezentację modelu czynnikowego, metody wyciągania czynników (obliczania ładunków czynnikowych) i procedurę ro-

1

Analizę czynnikową w badaniach geograficznych zastosował po raz pierwszy M. G. K e n d a 11    (The Geographical Distribution oj Crop Productivity in

England. „Journal of the Royal Statistical Society”, 1939, A, 102, 21—62), jednakże wprowadzenie tej metody na stałe do geografii wiąże się zwykle z nazwiskiem B. J. L. Berry’ego (A Method jor Deriving Multi-Factor Unijorm Regions. „Przegl. Geogr., t. XXXIII, 1961, z. 2, s. 263—282).

²) E. Weber. Grundrifl der biologischen Statistik. VEB Gustav Fischer Yerlag. Jena 1972; 7 Aufl.