322576706

Obcy wśród Polaków

JOANNA SŁAWIŃSKA

Cx<ato słyszy tlę opinie. te Polacy to naród fo»dnnr. jerdcczny I żyodtwy dla przybyszów. Gościnność Już ponoć była uUctą kołodzieja P.aiu, który w nagrodę ra przyjęcia w *wym domu obcych przybyszów wypędzonych przez Popiela, został klęciem Polski. W czarach. gdy w Kuroptc przc&idov.*ano innowierców. Polska aula otworem dlu wszystkich cudzoziemców, niezaletnJo od Ich przekonań czy mentalności. Twierdzi *:* więc, ź* gościnność to nasza cecha narodowa. Czy rzeczywiście?

PRZYJEŻDŻAJĄ Z DALEKA

Do Łodzi, gdzie funkcjonuje studium Jeżyka Polskiego dla Obcokrajowców przy UL, od ponad 30 lat przyjeżdżają młodzi ludzie ze wuy-atkich kontynentów. Tu rozpoczynaj *wo Ją edukacje obejmującą oprócz nauki języka polskiego równie* wiedze x innych przedmiotów. Dałbym etapem m atu di a na uczelniach całego kraju. W Polsce studiuje obecnie około 6 tysięcy obcokrajowców, w Lodzi około tysiąca. Pocnodzą ze wazyitkich kontynentów i wyjątkiem Australii. Są to przedstawićiele najróżniejszych kultur 1 rat. Afrykanie. Arabowie, La-tynoai, Wietnamczycy, I oczywiście Europęjezy-

Polacy w awej historii nie mieli nigdy podobnej okazji do rćtknłęcla się z takim nagromadzeniem egzotyki wc własnym krają Rasizm, konflikty odmiennych kultur — to nie były na-tfze problemy. Dla nas była to niemalże abati akcja, coś. o czym uczyliśmy się w szkole. U nas głoszono pnryjażó wobec „Czarnego Brata", potępienie rasizmu w każdej jego postaci

Skąd więc nagle w tak gościnnym kraju, w Jednym x Jego większych miast, wytykanie palcami Murzynów l Arabów, obrzucanie Ich obelżywymi określeniami (Czarnuch, Brudas, Asfalt itp.)? Skąd zaczepki i brutalne pobicia na ulicy najczęściej w godzinach wieczornych? Z reguły kilku napada na Jednego „Czarnucha". Zaczyna się od wyzwl&k, a kończy bijotyką. Dlaczego na osiedlu studenckim dziewczyna Idąc z chłopakiem, którego kolor skóry zdradza nieeuropejskie pochodzenie, mu* wysłuchiwać epitetów: „kurwa*', „dziwka"?

Mówi Basia, dziewczyna Murzyna:

— Często ody wyjdę z moim chłopakiem na ulicę czy osiedle studenckie, słyszę. że Jestem dziwko, kuru>o. Przeważnie siedzimy w akademiku, nipdy nic idziemy razem do lokalu, ety na dyskotekę, żeby nie czuć się obserwowanymi Jeżeli chcemy sio pobawić, to chodzimy rj\ specjalnie organizowane imprezy w Studium Języka Polskiego. Dlaczego'* tego powodu, te maj chłopak jest Afurzynem. muszę znosić o-belpiJ Na początku płakałam i bardzo to przeżywałam. Teraz przymuję ro spokojniej, staram się nie zwracać uwagi, ale zawsze Jednak się denerwuję.

Mówi Arab, (5 lat w Polsce, który ma dziewczynę Polkę i zamierza ożenić się z nią):

Nie lubię wychodzić do miasta. Często Jestem zaczepiany. Kiedyś na przykład w ka-unarni, pdy siedziałem spokojnie przy stoliku, doi totem to petonej ckirtff tr tioorz kulka papieru i usłyszałem: ty Arabie i różne obrażli-wa słoiea. Takie sytuacje tą częste, wolę trięc Siedzieć w pokoju, to akademiku.

Dziwnie to Jakoś brzmi ! dziwnie nie pasuje do tradycyjnej polskie) tolerancji i gościnności

Aby przyjrzeć się sprawie bliżej, zwróciłam rę do około dwudziestu studentów — obcokrajowców przebywających w Polsce. przeważnie w Lodzi, od kilku ł«t z prośbą, by opowiedzieli o swoich doświadczeniach w naszym kraju, o ■wołch wrażeniach a kontaktów z Polakami. Z JaJctmi reakcjami w stosunku do siebie spotykają iłę najczęściej? Czy ich zdaniem Polacy są gościnni? Czy są życzliwi, otwarci? Jak czują się w naszym kroju? Czy dobrze zaadaptowali się w społeczeństwie I w środowisku studenckim?

„ZOBACZ TEGO MURZYNA"

Pytałam o to głównie Murzynów i Arabów. Rozmawiałam x Latynosem 1 Groczynkamt Oto najczęściej powtarzane spostrzeżenia:

John. Murzyn (drugi rok w Polsce, ukończył studium w Lodzi, obecnie studiuje wc Wrocławiu. ma takie obserwacje x innych mlasti

—    Polacy bardzo prymitywni w swoim doświadczeniu z cudzoziemcami Wytykają palcami mówią ęłołno: O, Bembol Co to znaczy „Bombo"? Nawet mój kolega z akademika, gdy mnie spotka na ulicy, pokazuje mnie palcem. Mówi do swojego kolepi: O. zobacz lep o Murzyna. Zachowuję się rak Jakby mnie nie znal

Jean, Murzyn, czwarty rok w Polsce:

—    Na ulicy nieraz ktoł podejdzie i napie spyta: skąd pan Jest? Nie powie. przepraszam, czy notfę spytać, tylko od ra:u: skąd?

Mamusia z dzieckiem podchodzi do Murzyna 1 pokazuje go palcem:

—    Popatrz, córeczko Jaki Murzynek-brudasekf

A Murzynek-brudasek — to doktorant na PŁ.

Starsza pani pociera palcem dłoń Murzyna i

dziwi się, la nic Jej na palcu brudu nie zostało.

„CZY WIDZIAŁEŚ HIPOPOTAMA?¹¹

Wielu i obcokrajowców zwróciło też uwagą na fakt, że Polacy i to zarówno przechodnie na ulicy, jak l studenci, zadają im dziwne pytania.

—    Nikt mnie nigdy nie pytał o ustrój mojego kraju, o go spodarkę — powiedział John. — Ja bardzo chętnie bym o tym opowiedział Studenci pytali mnie na przykład „Czy wy macic czerwoną krew?".

—    Studenci u> ogóle mało rozmawiają ze mną — stwierdził Jean. — Ale erosem pytają czy widziałem żyrafę, hipopotama.

—    Pewien nrysfenf z uczelni — opowiadał ml student z Iraku — Qdy byłem u nicęo w domu, spytał mnie: „Czy wy macie specjalne garaże dla wielbłądówV, Nie Intcrc*ouwły go sprawy polityczne naszego kraju Studenci tez stę tym nie interesują. Ra: tylko. gdy mnie i kolegów zaproszono do szkoły, uczniowie przygotowali sobie pytania o toarunfcś życia, obyczajowość. To byt jedyny przypadek w ciągu całego mojego pobytu w Polsce. Ale też w końcu ktoś spytał: nSkąd pan ma takie ładne buty?ⁿ.

Zdumiewa brak poszanowania godności ludzkiej w reakcjach na ulicy, które tłumaczyć chyba należy nie tyle brakiem doświadczeń w obcowaniu z obcokrajowcami, co brakiem kultury osobistej. Razi bowiem nie zainteresowanie Jako takie, lecz ©bcesowość w jego wyrażaniu. Również te dziwne pytania, na które zwróciło uwagę wielu obcokrajowców są często świadectwem niskiej kultury i braku wiedzy. Aby bowiem pytać z sensem, trzeba Już coś wiedzieć. myśleć l chcieć się dowiedzieć czegoś więcej Najbardziej zdumlownjąc* jeat, to te Infantylne pytania zadaj-i studenci A takiej to. że właśnie oni. zdawałoby się ludzie o nkr-szych niż przeciętne horyzontach I zainteresowaniach, głodni wiedzy — nie korzystają z niebywałej wręcz okazji zdobycia wiadomości * pierwszej ręki. od studentów z Iraku i Iranu. Libanu, od Palestyńczyków, od Murzynów z krajów pokołonialnych. x RPA. Wielu obcokrajowców chętnie opowiedziałoby o swoich krajach.

CZY JESTEŚMY ZAMKNIĘCI DLA INNYCH

To społeczeństwo — mówi John o nas — Jest Jakieś zamknięte.

Studenci, którzy byli na Zachodzie mówią, ie

tn rezerwa, chłód to specyfika polskich stosunków.

—    Gdy byłem we Francji i RFN — opowiadał — Jean — ftudcncl zaprascofi mnie no party. W Polsce nigdy. Dzięki koUJze, który mnie zaprosił, mogłem poznać łrmych. Studenci mają tam bardziej bezpośredni sposób bycia. Na party od razu podchodzili do mnie, zaczynali rot-mowę, chcieli Jak najwięcej dowiedzieć się, dyskutowali ze mną o polityce.

Bob. Murzyn, który w Polsce Jest już 6 lat uważa, te studenci polscy stwarzają w stosunku do Murzynów bariery. Ci mają do wyboru, albo przełamywać to bariery, albo żyć w izolacji. Inicjatywa nawiązania kontaktów ni* wy. chodzi bowiem od Polaków. Kawiązyworue kontaktów na silę Jest dla obcokrajowców wobec widocznej niechęci poniżające, ale niektórzy mimo to tok robią. Narzucają się no prostu Polakom. Inn! po nieudanych próbach I przykrych doświadczeniach, w końcu rezygnują.

—    Gdy przyjechałem tu przed s:cScloma laty — mówi Bob — chciałem znaleźć przyjaciół wśród Połakow. Ale gdy rcproccłm do siebie kogoś. to "cjcręfcicJ wykręcał się. Chodziłem na dyskotekę pod JSiódcmki'*, ale tam dziewczyny bardzo niechętni* tańczą z cudzoziemcami. Na ogól Odmawiają, a j*j»ł tfrfciccryna tetęzy , Miirrjnief^ to Pdacy cały czas ich obsenm-

Polacy często mają pretensje, że Jesteśmy łagodniej ocenioni na uczelni. Na moim kierunku jest to roczej niemożliwe, bo egzaminy są to większości testowe. Na roku jestem izolowany. Wyczuwam niechęć. Widać to po spojrzeniach, wyrazie twarzy, po tym. że wszyscy mtędzy sobą rozmawiają, a mnie troś:tujq jak ntn&a. Teraz Już nie próbuję ntkogo spraszać Nk chcę się nar-ucać. Przeważnie siedzę w akademiku. Człowiek czuje stę tu bardzo obco. Nic czujemy się częścią społeczności studenckie). Ja myślę tylko o tym, żeby skończyć studia i jak najszybciej wyjechać. Mimo wszystko. Jestem wdzięczny rządowi polskiemu, że mogę tu stu-dioicać.

Tu należy się czytelnikowi mała dygresja: Bob należy do grupy trzystu obcokrajowców, którzy korzystają ze stypendium rządu polskiego. W przypr.dku reszty spośród 6 ty*. cudzoziemców studia są opłacano w wysokości około 3 tys. dolarów rocznie, a ponad 4 tys. w przypadku studiów medycznych przez rodziców lub rząd kraju, z którego student pochodzi Te trrysU stypendiów rocznie, które nasi kraj proponuje krajom Trzeciego Świata, jest realizowanych na zasadzie „wymiany studentów" lub umów gospodarczych (otrzymujemy np w zamian surowce). WiZ.ytcy studenci — obcokrajowcy otrzymują 5163 zł stypendium miesięcznic. Są zwolnieni z opłaty za akademik. Części z. nich suma ta musi wystarczyć na mieiięcme utrzymanie. Wiciu Jest jednak wspomaganych bądź przez swoje ambasady, bądź też przez rodziców.

„DLACZEGO SĄ NIELUB1ANI?"

Czy Istotnie stosunek rtudentów Polaków do Arabów' I Murzynów jest taki niechętny? A Je«ll Uk. to Jakie *ą tej niechęci przyczyny?

Studenci polscy podzielili się zc mną nie tył-ko własnymi odczuciami, alo także obserwacjami na temat atmosfery, Jaka panuje wokół Arabów i Murzynów w miedlu studenckim Im. Lumumby. Arabowie i Murzyni są nklublonL Rzadko kto wchodzi z nimi w bliższe układy towarzyski* czy przyjacielskie. Obcokrajowcy stanowią istotnie Jakby organem w organtunie.

tą oni lei nie Iworzą jednej grupy. Są poci sir'.cni chociażby z. przyczyn politycznych: trudno npt by polubili się Irakijczyk z Irańczy-kirm.

Wśród Polaków dominuje potUwa: o co Ja się będę nimi zajmował, mam swoje sprawy I swoich znajomych, „nie mam czasu, ani ochoty 9ie z nimi zadawać". Cżęsto lei można się spotkać z niechęcią, a nawet nienawiścią 1 pogardą wobec „kolorowych", zwłaszcza Arabów i Murzynów.

Jakie są tego powody?

Oto Usta „pretensji", najczęściej wymienianych powodów antypatii do obcokrajowców.

Po pierwsze — pieniądz*.

Niechęć części studentów polskich wywołuje fakt posladanJa przez niektórych Arabów i Murzynów, czasem też Latynosów, dużej Ilości

pieniędzy. Nastąpił proces tndcntyflkacjl* Arab lub Murzyn to nadziany facet. Jak powiedział pewien absolwent politechniki:

— Człowieka denerwuje, gdy ktoś coś ma, o k nie. Oni mają samochody, wgnojmują mieszkacie, mają forsę. a ja co?

Istotnie niektórzy, szccegóinic Arabowie, doa-t*Ją z domu po kilka tysięcy dolarów roczni*. Ale nie dotyczy to wszystkich.

Po drugie — przywileje.

Często spotykałam aię z przekonaniem, ża obcokrajowcy „kupują" egzaminy i zaliczenia, a tak ta możliwość nauki w Studium Jeżyka Polski ego dfu Obcokrajowców przez kilka lat, zamiast przewidzianego jednego roku.

Czy to prawda? Tego nikt me udowcdnB. Są to więc tylko pogłoski- Al* te pogłoski mają swoje znaczenie dla stosunku polskich studentów do obcokrajowców. Niektórzy Polacy twierdzą, ż* podobno za „dodatkową" opłatę w obcej walucie obcokrajowcy uzyskują lepsze dwuosobowe pokoje w akademikach. Pokoje mają na ogół dwuosobową, podczas gdy Polacy najczęściej trzyosobowa.

Obcokrajowcy tłumaczą to tym, te są daleko od swojego kraju ł tutaj muaą sobie stworzyć drugi dom. Potrzeba im w.ęcc) „metrów kwadratowych^ na osobę, bo gromadzą więcej sprzętów I rzeczy nil Polacy, którzy często na sobotę I niedzielę ..wyskakują" do domu. A poza tym. Jak powiedział Jeden z* studentów. Mu

rzyn:

—    Jeśli płacimy po 3 tys. dolarów za studia, to chyba mamy prauM> do takiego „luksusu* jak dwuosobowy pokój o powierzchni około 10 mctróio kwadratowych.

Niektóre kraje określsją zresztą w umowie standard pokoju i stron* polska musi się * tego wywiązać.

Po trucie — spo*ób bycia. Jedna * mieszkanek osiedla Im. Lumumby- w Lodzi, bywalezynl dy*koteJc ca osiedlu powiedziało:

—    Arabowie jq t>e:czctf4. Wydfl/c Im złę. **

ko:da dr^toozyna *Mt' d&wką. Ktodyi *-der. z nieb podtttóf do mnie i po wiedzie t,    żebym

poszła do niepo. Gdy ©dmówiłam, był bardzo zdunuony.

—    DJaczcyo? — pytel Widocznie Utcoiei. Ze fcazda fttt na jepa zawołanie, tutko foyłticraó.

—    Podobno uicoicft. .-© Polki „lołtoc" — powiedziała mi Inna dziewczyno.

Arabowie %-i pewni siebie, a Murzyni dumm. Polacy toeo nie lubl-r Wietnamczycy natomiast włchowufo sic skromnie, więc są lepiej trakto-woni.

Rzeczywiście, Jrst pewna grupa obcokrajowców. którym po prryjetdzio do Polski .woda sodowa" uderzyła do głowy Tu poczuli te naglą Atnll się zamożni. Powodem tego Jest wartość dolara w PoUcc- Pieniądze, samochody i prostytutki na każde zawołanie roWa i wielu r.icgdyi skromnych chłopców, wychowanych w surowej obyczajowości muzułmańskieł. rozwydrzonych, zdemoralizowanych playboyów, którym wyoaj* się. i* wszystko im wolno Wszystko to,_co * ich kraju było Im surowo zakazane, tu Jest im nader łatwo dostępne.

(Wszystkie Imiona I Inicjały zostały imicolonej.

Dokończenie    ¹ «*•»“*•* ^#l« Sobczak

xyUKUfltx.C nic    _n głowę zlapaL Dom murowany.

ze Słrotty 1    przećid nowy l - dwieście dwa

tysiąc*I? A sad? a stodoła? obora? a studnia? Toż prawi* jakby darmo oddał, choć złotówka wtedy więcej kosztowało. Najspokojniejszego by ruszyło.    , . _%

Pojechał tlę Sobczak upomnieć o awoje. Pierwszy rat pojechał. a!e nie ostatni. Powiedział, że miało być sprawiedliwie, a ni* po zlodzicjsku. I czarno na Witym — po jakich cenach, ilo za co. bo w prolofcolo nlo ma. To on takiej wyceny nie przyjmuje.

Dobrze. Przysłali drugiego rzeczoznawcę. Chodził, chodził, oglądał.. Wyszło mu Jemz* mniej — o trzydzieści tysięcy. Zniszczone, mów!, zaniedbane, dach nn stodole trzeba by naprawić.- Z dnia nn dzień coraz gorzej, to i cena spada.

Ano. mówi Sobczak, zniszczone. W mieszkaniu nie malowane. Pewnie, że się psuje. Ale Jak to malować, łatać, reperować, kiedy Już dawno wiadomo, żc do rozbiórki? Pieniądze w wodę maro wyrzucać? Nic po gospodarsku to przecież.

I tak chłop swoje, urzędnik swoje. Chłop, że rrza na rozum, u-rzędnlk — że przepisy,.. Albo to on Je wymyślił? Nio Jego wino. To do kogo Sobczak ma pretensje? A wykupić i tak wykupią, czy chce. czy nie chce.

No i wykupili. Oficjalni* — pod koniec maja osiemdziesiątego, ale z robotą wcsilł Już wcześniej, bez Jednego słowa A pieniądze wpłacili na książeczki. Poszli Sobczakowi na rękę — wzięli pierwszą wycenę. Czterysta sześćdziesiąt Jądcn tysięcy t groszami — za dom. budynki gospodarcze, sad 1 ziemię. Bo zabrali hektar trzydzieści Jeden, a dali gdzie indziej zero dziewięćdziesiąt osiem, to musieli dopłacić. Jest na to kwit Moż* zobaczyć, kto nie wierz)*.

Tych kwitów, zaświadczeń, protokołów zebrała się przez ostatnie lata Sobczakowi cala teczko. Ładnych parę kilo papieru. Tylko żeby się w tym wszystkim rozeznać t głowy nie stracić, musiałby Sobczak zatrudnić sobie sekretarkę. Na cały etat, a roboty by jej nie brakło, bo i pedanta pisać, i listy, odpowiadać na pisma, do urzędów Jeździć — a to do gminy, a to do Sieradza... I najlepiej, żeby pyskata była, to by Jej spławić ni* było łatwo. Może wtedy •tlałby Sobczak czas i w pole wyjść, kiedy trzeba, 1 uszyć na termin to, co poprzyjmowal. Zdrowia i nerwów wieczni* by nie

Na dnie

tracił, a l ten dom pod lasem stałby Już moż* gotowy.

Bo umyślił Sobczak dom nowy zbudować. Gdzie mu było na starość szczęścia w świeci* szukać. Tu slą z żoną rodzili, to 1 tu zostaną. Córka też. choć Już miastowa, ciągnie stale w rodzinne strony. Ładniejszych, mówi, nigdzie nie ma. I wnuczki do dziadków chętni* przyjeżdżają. Dobrze mają w Zgierzu, prawda, li* powietrza jak nad Wartą 1 Plchną tam Już ni* masa Samo smrody. żc szkoda gadać.

Więc Jak z Sltdlątkowa iść precz tm Już trzeb a.    najlepiej

gdzie blisko, uradzili. Kawałek ziemi się weźmie, dom na niej «ię postawi, elegancki, piętrowy^ Żeby 1 dla młodych jut było. kłody na wici pnjfjdą No bo jak za parę lat zrobią zalew 1 tę rekreację, to mikrobiolog na miejscu na pewno im się przyda Zięć tci tu przecie robotę Joką dostanie. Fachowiec Jest, Inżynier mechanik* to soblo poradzi. Chyba ! zarobi lepiej, niż w tej swojej fabryce* No co. nio będzie im tu dobrze?

Pewnie, że budować się. niełatwa teraz sprawa. PJenlędzy to kosztuje, i* hej. Ałe jak stare wykupią, materiał przyznają ł kredyty. co Je wysiedlonym obiecali, a jeszcze swojego toż się przecież dołoży^. Nie ma co dłużej medytować, tylko — od razu do roboty, bo czasu sxkoda.

Działkę kupili Jeszcz* w siedemdziesiątym siódmym, w Księżej Wólce, pod losem. Kilometr, może półtora od starego domu. Tak sobi* wybrali, bo miejsc* dobre pod dom. Ate ni* im o tym decydować. Jakby tok każdy chciał budować gdzie mu się podoba, to by dopiero było! Krajobraz zeszpecić, nie sztuka. Pozwolenie trzeb* mieć. I podani* najpierw złożyć. Rozpatrzymy, załatwimy.*

No to rioźyt Sobczak podanie 1 czek*. Mn jura zgodził, cal* o*a-czędcości włożył w ilporeka t wapno — czeka. Pierwszych sąssar dów wysiedlają — czeka. Dno zbiornika niwelują, zaporę usypują

—    czeka l Już mu bokiem zaczyna wychodzić to czekanie.

Na kawałku, co miał być wtopiony, żyto posiał, bo prx*d*ż prawni* ziemia Jeszcze Jego. odłogiem leżeć ni* może. a tu Jak raz Pichnę przegrodzili i w polu wody po kolano, jakby ryż byt, a nie tyto. Napisał więc do dyrekcji budowy o odszkodowani* I

—    znowu czeka. Korespondencja sfę rozwija. Dyrekcja ż* to ni* oni, żeby do pezetu, Pczctu, żc skądże, niech płaci dyrekcjo. Myśleli, myśleli, w końcu zapłaci!!, ale — po półtora roku i po starych cenach skupu zboża. A co pan myślał pani.* Sobczak? Zalaliśmy pf2*d podwyżką, tak? Tak. No to Jest tak. jakbyśmy przed podwyżką też zapłacili. Gra? Nie gra. ale machnął ręką.

A pozwolenia na budowę ciągle jakoś nie było. Podobno przez tę drogę, co to nie wiadomo Jeszcze. Jak ma być wytyczona. Bo co nagle, to po diable. Na wszystko przyjdzie kiedyś czas.

Najeździł >!ę Sobczak za tym pozwoleniem, oj, najeździł. Do gminy J do województwa, do województwa ł do gminy. Jak chto-

rik na posyłki. Wreszcie w osiemdziesiątym roku ni* wytrzyma!

do samego głównego wojewody w kolejce na czerwiec się zapisał. Już mają wchodzić z żoną do gabinetu. Już drzwi się otwierają, a tu. patrzą. Jest Już ten od gospodarki przestrzennej, co Ich tyle razy odsyłał, ł wojewodzie w głowie mąci, że tego. te owego... Znam sprawę — na to wojewoda, bo dobry był chłopi I mówi: mn być załatwione! 1 było. W ciągu tygodnia. Po trzech latach czekania no- Bóg Jeden wie/na co.

Ucieszył się Sobczak, że Już za nim kłopoty, te -Jak teraz ruszy- Ale ruszyć n!e może. Bo tak: cegła Jest wapno Jest, majster zgodzony, pozwolenie w kieszeni, cement.,.. Będzie w przyszłym kwartale. Jak przyjdzie, dostaniecie, powiedzieli w gminie. A teraz — radzą — gd/.tc pożyczyć, choćby i z budowy. Toż mają go na tony.

Niby racją, tylko że łatwiej radzić, niż rzecz przeprowadzić, bo dom prywatn;. budowa państwowa 1 każdy by tak chciał. Niby racja, myśli znowu Sobczak, ale czy to ja budowę wysiedlam’? Jak U.k. to Im spieszno, a Jak co do czego — nic ma! Albo* to nie pisał: ..Sranotcą* Dyrekcjo,    zwracam tlę do Was z oorącą

prośbą, uprzejmie prosząc „pomóżcie mP — w czym tytko możecie, abym mógł Jak naiszybcleJ pobudować i opuścić teren Wam potrzebny, gdyż mieszkom przy zaporze, leży to tak w interesie

S ODGŁOSY

*R 43 (1387) XXVII, 27 PAŹDZIERNIKA 1984 R.