70918

Polsktt myśl polityczna

-upowszechnienie wśród Polaków postawy odwagi cywilnej, tj. zdolność do racjonalnego zaangażowania w sprawy publiczne, walkę z wadami narodowymi i wykorzystywanie możliwości stworzonych przez władze zaborcze do działania na rzecz bytu narodowego (praca organiczna). Takie założenia skłoniły stańczyków do zaangażowania się w proces budowy autonomii Galicji. Rezdtatem ich zabiegów było uzyskanie praw dla języka polskiego w administracji i sądownictwie oraz polonizacja szkolnictwa. Ewolucja myśli stańczyków w kierunku ścisłego związania sprawy polskiej z Austrią. W I. WIŚ przybrało to formę Idei trializmu. tj. przyłączenia zaboru rosyjskiego do Galicji i stworzenia monarchii (Austro- Węgry- Polska) pod berłem Habsburgów. Gwarantami ewolucyjnego rozwoj u społeczeństwa z zachowaniem jego organicznego charakteru były: natura ludzka, religia i historia. Konsekwencja hierarchicznej wizji społeczeństwa był elitaryzm. wyrażający się w przekonaniu że rola kierownicza w społeczeństwie należna jest stanowi szlacheckiemu szlacheckiemu którego rekrutuje się największa liczba jednostek należących do warstwy historycznej. Podstawowe zagrożenie dla postulowanego przez stańczyków porządku społecznego stanowiły aspiracje niższych klas do uzyskania politycznego równouprawnienia. Stańczycy nie odrzucali samego pojęcia demokracji, ale definiowali ją jako system, w którym rola jednostki w społeczeństwie zalezy od jej rzeczywistych umiejętności i zasług, me od zdolności demagogicznych. Nie wolność wyboru i polityczna swoboda, ale szacunek dla autorytetów oraz odpowiedzialność za dobro publiczne stanowić miały ich zdaniem istotę ładu demokratycznego. Konserwatyści krakowscy nie zdołali zdobyć przyzwolenia dla swoich elitarystycznych koncepcji, ale wprowadzona przez nich idea consensusu podobnie jak związane z nią kategorie racji stanu i równowagi sił. stały się trwałym wkładem stańczyków w rozwój polskiej myśli politycznej.

Stańczycy nie tworzyli żadnych struktur organizacyjnych, prze wiele lat rolę trybuny ideowej spełniała redakcja dziennika ..Czas", który stanowił główny organ galicyjskich zachowawców.

-w 1896 w Krakowie powstał Klub Konserwatywny, którego przywódcy (Władysław Leopold Jaworski i Antoni Górski) próbowali odnowić i rozbudować myśl pierwszych stańczyków przez podjęcie tematyki ekonomicznej, częściowe odejście od szlacheckiego elitaryzmu oraz dostrzeżenie znaczenia kwestii chłopskiej. Kiedy w 1907 konserwatyści uznali dotkliwej porażki w wyborach do wiedeńskiej Rady Państwa, przyśpieszyli decyzję o utworzeniu Stronnictwa Prawicy Narodowej (SPN). które stało się główna polska partią konserwatywna w Galicji. Głosili konieczność rozwiązywania problemów społecznych w duchu solidaryzmu narodowego.

Solidaryzm stańczyków miał swoje źródło w katolicyzmie i organicznej wizji społeczeństwa, me zaś w egoizmie narodowym. SPN głosiło ponadto konieczność utrzymania ścisłego związku Galicji z Austrią oraz rozszerzenie zakresu jej autonomii.

-w zaborze rosyjskim, po rozpadzie w konsekwencji powstania styczniowego środowiska konserwatywnego, któremu przewodził Wielopolski, ośrodkami generującymi powstanie grtąj zachowawczych stały się 2 pisma utworzone w 1.80: redagowany w Petersburgu przez Erazma Piltza i Włodzimierza Spasowkza „Kraj" oraz warszawskie „Słowo". Na ich łamach starano się szeroko uzasadnić program lojalizmu. zakładający rezygnację z aspiracji niepodległościowych oraz aktywne włączenia się w życie społeczno- gospodarcze i kiituralne Rosji.

-październik 1905 utworzono Stronnictwo Polityki Realnej (SPR). którego prezesem został Józef Ostrowski, opowiadało się za zachowaniem jedności Królestwa z Rosją, przy równoczesnym nadaniu mu autonomii oraz uznaniu praw języka polskiego w szkolnictwie i trzędach państwowych. Główne cele: rozwój samorządu gminnego i szkolnictwa ludowego, tworzenie instytucji ubezpieczeniowych oraz organizacji kulturalnych, kulturalnych, kiituralnych także stworzenie aktywnego i solidarnego koła polskiego w Dumie.

-zabór pruski-1909 utworzone przez Tadeusza Jackowskiego Kasyno Obywatelskie, mające charakter klubu politycznego.

-1913- powstało Centrum Obywatelskie- które z większa rezerwą odnosiło się do idei ścisłego współdziałania z władzami niemieckimi.

KONSERWATYZM W POLSCE MIĘDZYWOJENNEJ

-współpraca z władzami zaborczymi nie była dla konserwatystów najlepszą legitymacją do działalności w niepodległej Polsce. Jeszcze większym ciosem okazał się wprowadzenie demokratycznej ordynacji wyborczej w wyborach do parlamentu. Zachowawcy przyzwyczajeni do preferencyjnego systemu wyborczego oraz gabinetowych metod działania, me potrafili się przystosować do nowych regii walki politycznej. W efekcie już pierwsze wybory przyniosły im dotkliwa klęskę.

-integracja rozproszonych grup konserwatywnych

-w 1919 w skład utworzonego na bazie SPN Stronnictwa Pracy Konstytucyjnej weszło SPR oraz kilka innych grup. działających na obszarze dawnego zaboru rosyjskiego. Zjednoczenie okazało się nietrwałe, w 1920 wyodrębniło się z SPN Stronnictwo Realnej Pracy Narodowej (SRPN) skupiające większość dawnych realistów. Głównymi przyczynami rozłamu były: stosunek do nacjonalizmu i związanej z tym problematyki mniejszości narodowych oraz różnice w spojrzeniu na przyszłą bazę społeczną ruchu konserwatywnego.

-Stańczycy i współpracujące z nimi środowiska opowiadali się konsekwentnie przeciw współpracy z Narodową Demokracją, uważając nacjonalizm za przejaw degeneracji idei narodowej, zagrażający wielonarodowej RP.

-w SRPN i w utworzonym w 1920 w Wielkopolsce Chrześcijańsko- Narodowym Stronnictwie Rolniczym (w 1923 oba grupowania połączą się w Stronnictwo Chrześcijańsko- Narodowe) dominował pogląd, ze Narodowa Demokracja jest ta formacja, z która należy współpracować

-najważniejszym ośrodkiem konserwatyzmu państwowego było SPN, którego czołowi działacze starali się przystosować wskazania stańczykowskiej szkoły myślenia do sytuacji istnienia niepodległego państwa. W przyjętym 1922 programie za główne cele uznano:

‘obronę wartości chrześcijańskich w życiu publicznym •walkę o wprowadzenie w Polsce rzeczywistej praworządności •dążenie do zapewnienia pierwszeństwa interesowi państwowemu

2