3568684099

W nakreślony powyżej zakres problematyki wpisuje się niniejsza praca. Przedmiotem zainteresowania autora jest jedno z kluczowych zagadnień badawczych geografii, a mianowicie relacje człowiek - środowisko. Problem badawczy podjęty w opracowaniu dotyczy związków między parkiem narodowym a społecznością lokalną. Jego istotą jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób ludność zamieszkała w parkach narodowych i w ich sąsiedztwie (w gminach przestrzennie powiązanych z parkami i ich otulinami) postrzega relacje z najbliższym jej parkiem narodowym? Świadomość potrzeby zachowania deklarowanej przez rządzących równowagi między ochroną walorów przyrodniczo-krajobrazowych a rozwojem społeczno-ekonomicznym gmin parkowych, stanowi istotną przesłankę dla weryfikacji aktualnego kształtowania się w Polsce relacji między tą formą obszarów chronionych a lokalnymi społecznościami. Żaden park narodowy nie może bowiem funkcjonować w całkowitej izolacji od gminy, na terenie której się znajduje, ani też od mieszkującej tam ludności.

Postanowiono zbadać percepcję mieszkańców gmin parkowych odnośnie relacji zachodzących między ludnością miejscową a parkiem narodowym, równocześnie poszukać odpowiedzi na pytania o przyczyny zróżnicowania tych relacji. Po raz pierwszy w tego typu opracowaniu podjęto próbę całościowego ujęcia zagadnienia -zbadano postawy mieszkańców gmin przestrzennie i funkcjonalnie powiązanych ze wszystkimi parkami narodowymi w Polsce. Tło rozważań stanowi zmiana paradygmatu obszarów chronionych, która polega na uwzględnianiu wśród celów obszarów chronionych potrzeb społeczno-ekonomicznych społeczności lokalnych oraz włączaniu tych społeczności w proces zarządzania obszarami chronionymi (Philips, 2003; Mose, 2007). W świetle kryzysu ochrony przyrody dotykającego niektóre parki narodowe, jak i narastających konfliktów w gospodarce przestrzennej w otoczeniu i na terenie niektórych parków, rezultaty badań mogą pomóc w pełniejszym rozpoznaniu specyfiki relacji zachodzących w gminach parkowych. Wyniki badań powinny też posłużyć organizatorom ochrony przyrody do podjęcia działań na rzecz poprawy społecznych uwarunkowań realizacji idei ochrony przyrody w Polsce.

W opracowaniu, którego tematyka ma charakter interdyscyplinarny, zarówno w swej części badawczej, jak i przy tworzeniu rozwiązań modelowych, szczególną uwagę zwrócono na ulokowanie badań w strukturze badań geograficznych.

Struktura pracy obejmuje trzy części: I - założenia teoretyczno-metodologiczne (rozdział 1), II - szczegółowe rezultaty badań i ich dyskusję (rozdziały 2-7), oraz III - syntezę wyników badań (rozdział 8). Jej układ został podporządkowany indukcyjnej procedurze wyjaśniania i weryfikowania hipotez. W rozdziale pierwszym sformułowano cele i hipotezy badawcze, omówiono terminologię i stan badań, opisano metodykę badań i źródła informacji. Kolejny rozdział zawiera krótką informację na temat obszaru badań - gmin parkowych oraz informacje o ankietowanych grupach respondentów - cechy demograficzno-społeczne, samoocenę wiedzy o środowisku przyrodniczym we własnej gminie oraz opis ich postaw wobec przyrody.

9