3703947770

1. WPROWADZENIE

Próby jądrowe, ze względu na ośrodek, w którym są wykonywane można podzielić na 3 grupy tj.: atmosferyczne, podziemne, podwodne (rys. 1.7). Największą część ogólnej liczby prób stanowią testy podziemne, jednak najważniejsze ze względu na temat niniejszej pracy są testy atmosferyczne (jądrowe i termojądrowe). Ocenia się, że w latach 1945 - 1996 przeprowadzono ich łącznie 490 z czego ponad 200 wykonały USA, porównywalnie ZSRR, 50 Francja, po ok. 20 Wielka Brytania oraz Chiny [12].

W wyniku testów broni jądrowej do środowiska dostało się ok. 4,5 t ²³⁹Pu, 1 t ²⁴⁰Pu, 200 kg ²⁴²Pu, 95 kg ²⁴¹Pu, 1 kg ²³⁸Pu oraz śladowa ilość ²⁴⁴Pu [53]. Ze względu na to, że większość z nich została przeprowadzona na półkuli północnej (rys. 1.6) obszar ten został bardziej niż inne skażony radionuklidami, w tym również Pu, co obrazuje rys. 1.8 [53].

Rysunek 1.8: Średnia skumulowana depozycja ²³⁹+²⁴⁰Pu w funkcji szerokości geograficznej [53].

Pu pochodzący z testów broni jądrowej stanowi część opadu nazywanego globalnym. W celu utożsamienia tego pierwiastka z jego źródłem, Pu z eksplozji jądrowych w dalszej części pracy będzie określany jako opad globalny.

Fabryki produkcji i przerobu paliwa jądrowego Wraz z rozwojem badań nad bronią jądrową wzrastało zapotrzebowanie na U i Pu. Potrzeba wydzielenia Pu z paliwa jądrowego zaowocowała powstaniem całej sieci infrastruktury w tym m.in. fabryk przerobu paliwa jądrowego, które ze względów logistycznych lokalizowane były blisko miejsc produkcji Pu. Pierwsza taka fabryka powstała w Hanford (USA) w ramach Projektu Manhattan. Wraz z upływem czasu wybudowano inne, niekoniecznie dedykowane wyłącznie ekstrahowaniu Pu do celów militarnych m.in. La Hague, Majak, Tokaimura oraz pierwsza i największa w Europie - Sellafield (Windscale) zlokalizowana w Kumbrii u wybrzeży Morza Irlandzkiego. Szacuje się, że w latach 1957 - 1983 do środowiska morskiego z tej fabryki wprowadzono ok. 700 TBq Pu [6], który wraz z Prądem Zatokowym został przeniesiony i rozprzestrzeniony na terenie Morza Północnego i Oceanu Arktycznego.

Łącznie do Morza Irlandzkiego wprowadzono 185 kg Pu [53].

Badania pokazały [16], że fabryki produkcji i przerobu paliwa jądrowego należy rozpatrywać również w kategorii potencjalnych źródeł aerozoli radioaktywnych. Pomimo wysokiego poziomu zabezpieczeń aerozole powstające w takich ośrodkach są w stanie wydostać się duktami wentylacyjnymi do środowiska. Wykazano również, że koncentracja uwalnianych cząstek radioaktywnych zależy od funkcji jaką spełnia dana fabryka (produkcja lub przerób paliwa jądrowego) i oszacowano, że średnie stężenie aktywności cząstek Pu w badanych obiektach jest