3703947864

18 ALEKSANDER POSACKI SJ

3.1. Inicjacja w kulturze

Ze względu na znaczenie w tradycji ezoterycznej tematu inicjacji i związanej z nią sfery symbolicznej ważne są takie dziedziny, jak symbolologia, nieredukcyjna hermeneutyka, doświadczenie egzystencjalne. Istotne jest tu znaczenie woli, wyobraźni i intuicji (są to władze antropologiczne, które wcześniej zostały w historii kultury zachodniej zmarginalizowane), ale też rozeznawanie duchowe — tematy interdyscyplinarne. W tym konteście wprowadziłem pojęcie inicjacji i kontrinicjacji, aby zróżnicować te pojęcia na poziomie aksjologicznym¹².

Niewystarczające jest bowiem pojęcie inicjacji proponowane przez M. Eliadego (propagowane także w Polsce, gdzie przetłumaczono prawie wszystkie dzieła Eliadego), gdyż często nie ma ono charakteru neutralnego (naukowego). W tym ujęciu jednostronnie każdy rodzaj inicjacji traktowany jest jako dobry czy właściwy człowiekowi, zamazując kryteria aksjologiczne.

Paradygmat Junga/Eliadego w interpretacji zjawisk religijnych ma rys monistyczny czy monodualistyczny, co wskazuje na ukrytą interpetację metafizyczną, gdzie wcale nie pomija się aksjologii, ale swoiście ją interpretuje (dualizm nieanagonistyczny, monodua-lizm, niwelujące moralny problem dobra i zła)¹³.

3.2. Znaczenie ezoteryzmu w filozofii

Chodzi tu szczególnie o wewnętrzny (ideowy) związek ezoteryzmu z filozofią idealistyczną, szczególnie platonizmem i neoplatonizmem (teurgia). Interesujące jest w tym kontekście prześledzenie „myślenia teurgicznego” w filozofii, estetyce czy w rozmaitych teoriach sztuki. Ważne jest też prześledzenie wpływu mistyki czy gnozy na idealizm niemiecki (gnoza Schellinga i spirytyzm, gnoza Hegla). W tym konteście należy badać wpływ gnozy na kulturę (E. Yoegelin)¹⁴.

3.3. Alchemia i hermetyzm jako ezoteryczne tradycje intelektualno-duchowe

Alchemia nie jest tylko pre-nauką (jak to jest jednostronnie podane w Encyklopedii katolickiej, KUL), ale soteriologiczną tradycją duchową o charakterze gnostyckim. Alchemia symboliczna to także część rytuału „wolnomularskiej podróży”, symbolizująca między innymi ascezę prowadzącą do masońskiej gnosis - wiedzy dla wtajemniczonych. Alchemiczną literaturę poddał badaniom twórca psychologii analitycznej, Carl Gustav

¹²    Por. A. Posacki, Neospirytyzm ipseudopsychologie, Kraków 2012, s. 10-12.

¹³    Por. A. Posacki, Ezoteryzm, s. 40 n.

¹⁴    Por. A. Posacki, Antropologia gnozy, w: Philosophia vitam alere, red. S. Ziemiański, Kraków 2005, s. 547-568.