5469091818

Wiktoria Siedlecka

BARDOWIE XX WIEKU (i)

Pełne ogarnięcie twórczości bardów XX wieku jest trudne. W artykule opublikowanym na łamach poprzedniej „Piosenki" starałam się wskazać to, co łączy wszystkich bardów: pełne autorstwo wykonywanych pieśni, sprzeciw wobec rzeczywistości i rodzaj wspólnoty, która rodzi się między twórcą a grupą odbiorców. Lluis Llach, Fabrizio de Andre, Felix Leclerc, Georges Brassens, Charles Aznavo-ur, Leonard Cohen, Bob Dylan, Allen Gin-sberg, Wolf Biermann, Bułat Okudżawa, Włodzimierz Wysocki, Jacek Kaczmarski, Kareł Kryl czy Jaromir Nohavica - wszyscy są nazywani bardami. Jednak każdy z nich był tak silną i odrębną osobowością, że obok oczywistych podobieństw, można wskazać szereg różnic zarówno w charakterze ich twórczości, jak i roli, jaką spełnili w swoim kraju.

Zanim przejdę do najbardziej nam znanej postaci Jacka Kaczmarskiego - chciałabym krótko scharakteryzować dwóch twórców: Allena Ginsberga i Włodzimierza Wysockiego. Wybór Wysockiego wydaje się oczywisty: był wzorem dla początkującego Kaczmarskiego i pozostał dla niego źródłem inspiracji na długie lata. Popularność Wysockiego w Polsce wynikała z faktu, iż Polacy i Rosjanie stawali wobec podobnych problemów. System komunistyczny budził w nas te same lęki i rodził postawę buntu. Łatwo byłoby w tej sytuacji sprowadzić rolę barda do piewcy wolności w totalitarnym kraju. Ale postać Ginsberga, który tworzył w zupełnie innej sytuacji polityczno-społecznej? Jego działalność w demokratycznej Ameryce pozwoli nam ujrzeć znaczenie barda w szerszym kontekście.

Allen Ginsberg

Ameryka, w odróżnieniu od wyniszczonej Europy, wychodziła z wojny jako najpotężniejsze mocarstwo świata. Co prawda jeszcze w 1945 r. obawiano się, że przejście od wojny do pokoju będzie dla amerykańskiego przemysłu wielkim ciosem - niektórzy ekonomiści twierdzili, że utrata zamówień wojennych spowoduje gigantyczne bezrobocie, sięgające nawet 10 min bezrobotnych - jednak drastyczne cięcia wydatków budżetowych oraz szybka demobilizacja armii i wzmocnienie rynku pracy byłymi żołnierzami, zaowocowały niespotykanym boomem ekonomicznym. „Główną przyczyną obserwowanego wówczas ożywienia gospodarki było to, że ograniczone do tej pory potrzeby konsumpcyjne, a także narosłe w czasie wojny oszczędności stały się siłą napędową gospodarki."¹ Ameryka lat pięćdziesiątych to kraj wielkiej stabilizacji. Po zawierusze wojennej nastał okres spokojnej codzienności wypełnionej pracą i konsumpcją wszelakich dóbr. Wzrastał przyrost naturalny, w szybki tempie zaczęły powstawać osiedla, centra handlowe, autostrady i stacje benzynowe. Podniósł się standard życia Amerykanów, cieszono się rosnącą potęgą kraju i powszechnym dobrobytem. Czas ten nazywamy Erą Dobrego Samopoczucia. Diagnozowano koniec ery ideologii. Przeciętny Amerykanin przestał zadawać zasadnicze pytania, bo najważniejsze problemy polityczne, społeczne i etyczne wydawały się być rozwiązane. Panujący konformizm postrzegano jako wartość pozytywną.

Do dziś istnieje skłonność, by schyłek lat czterdziestych i lata pięćdziesiąte w Ameryce postrzegać jako okres ciszy przed wybuchem rewolucji lat sześćdziesiątych. Była to jednak cisza pozorna. Każda rewolucja, choć ze swej definicji gwałtowna i wybuchająca nagle, nabrzmiewa latami. Już na początku lat pięćdziesiątych pojawiła się w Stanach Zjednoczonych grupa ludzi, która nie podzielała entuzjazmu większości Amerykanów. Ostentacyjnie odrzucała tradycyjne normy mieszczańskie i krytykując cywilizację Zachodu kładła grunt pod rewolucję lat sześćdziesiątych. Odcięcie się od oficjalnego systemu i związanej z nim kultury stanowiło podwaliny pod późniejsze hippisowskie