5673056609

Część I. Podmioty umowy ubezpieczenia

czyciela i ubezpieczającego¹. Temu zagadnieniu poświęcone jest niniejsze opracowanie, ponieważ kwalifikacja stron umowy ubezpieczenia, według obowiązujących przepisów, wpływa niekiedy na zróżnicowanie zakresu ich praw i obowiązków.

2. Ubezpieczyciel jako podmiot prawa cywilnego, w tym przedsiębiorca

Z części ogólnej kodeksu cywilnego wynika, że podmiotami prawa cywilnego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz tzw. niepełne („ułomne”, „ustawowe”) osoby prawne², do których z mocy art. 33' § 1 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Ponadto, kodeks cywilny kwalifikuje niektóre z tych osób jako konsumenta lub przedsiębiorcę. Odnosząc ten podział osób prawa cywilnego do definicji umowy ubezpieczenia zawartej w art. 805 § 1 k.c., można by dojść do mylnego wniosku, że ubezpieczycielem może być każda z osób prawa cywilnego, działająca w zakresie swego przedsiębiorstwa. Jednakże z ustawy o działalności ubezpieczeniowej wynika, że krajowym zakładem ubezpieczeń (ubezpieczycielem)³ może być jedynie osoba prawna mająca formę organizacyjno-prawną spółki akcyjnej albo towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (art. 5 u.d.u.), posiadająca zezwolenie organu nadzoru na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej (art. 6) oraz spełniająca pozostałe wymogi określone przede wszystkim w tej ustawie. Działalność ubezpieczeniowa jest bowiem działalnością gospodarczą, która z zasady powinna być wolna, gdyż stanowi jeden z fundamentów gospodarki rynkowej (art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), a ograniczenie tej wolności jest w myśl art. 22 Konstytucji RP dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.), zwana „konstytucją”

W. Czyżowicz, J. Wierzbicki, Umowy w ubezpieczeniach (w:) J. Gospodarek (red.), Umowy gospodarcze. Zagadnienia wybrane, Warszawa 2010, s. 336.

W opracowaniu przyjęto stanowisko, że są trzy, a nie dwa, rodzaje podmiotów prawa cywilnego.

Z art. 6 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 82, poz. 557) wynika, że ilekroć w przepisach odrębnych jest mowa o „zakładzie ubezpieczeń”, rozumie się przez to ubezpieczyciela.