5792343891

30 Paweł Drobny

Zwiastunem zmian w pojmowaniu kapitału ludzkiego była praca R. Nelsona i E. Phelpsa z 1966 r. Autorzy przedstawili model dyfuzji i absorpcji nowej wiedzy technicznej opisujący mechanizm wprowadzania nowych technik oraz czynniki determinujące ten mechanizm. W modelu tym o szybkości adaptacji nowych technik decyduje wielkość luki technologicznej, która dzieli gospodarkę naśladującą od lidera technologicznego, oraz kapitał ludzki. Analiza ta wskazuje na szczególne znaczenie kapitału ludzkiego, którego nakłady utożsamiane są tu z edukacją. Wielkość luki technologicznej jest malejącą funkcją stopnia intensywności kapitału ludzkiego. Zatem wzrost poziomu kapitału ludzkiego powoduje skrócenie czasu między momentem stworzenia i implementacji nowych technik. Ponadto od poziomu kapitału ludzkiego zależy też tempo kreacji nowych technik, ponieważ to jego zasoby decydują o jakości i szybkości zastosowania przez implementatora już istniejących rozwiązań. Kapitał ludzki jest tu zatem czynnikiem sprawczym procesów tworzenia i adaptacji wiedzy technicznej, między którymi zachodzi sprzężenie zwrotne. Prowadzi to do wniosku, że kapitał ludzki jest siłą napędową wzrostu gospodarczego¹⁴.

Pod koniec lat 80. XX w. rozpoczął się nowy nurt badań nad kapitałem ludzkim oraz nowy sposób jego rozumienia. Kapitał ludzki został potraktowany bowiem jako element rozwoju gospodarczego. W pracy z 1988 r. R. Lucas podjął próbę skonstruowania teorii wzrostu gospodarczego i handlu międzynarodowego odpowiadającej danym empirycznym dotyczącym rozwoju gospodarczego w święcie¹⁵. Porównał on trzy modele z danymi empirycznymi. W każdym modelu skoncentrował się na innym aspekcie: w pierwszym - na akumulacji kapitału fizycznego i postępie technicznym, w drugim - na akumulacji kapitału ludzkiego poprzez szkolnictwo i w trzecim - na akumulacji specjalistycznego kapitału ludzkiego przez zdobywanie doświadczenia (learning-by-doing). Po odrzuceniu pierwszego modelu jako nieadekwatnego do danych empirycznych, w drugim i trzecim modelu autor odwołał się do kapitału ludzkiego. W pierwszym przypadku zdefiniował go jako ogólny poziom wiedzy, zdolności danej jednostki, które mogą być użyteczne w produkcji różnych dóbr, w drugim zaś - jako zdolności jednostki użyteczne w produkcji danego dobra, których nie da się wykorzystać w produkcji innego dobra. Na podstawie modeli Lucasa można wnioskować, że wysokie

¹⁴    R.R. Nelson, E.S. Phelps, Investment in Humans, Technological Diffusion and Economic Growth, „American Economic Review” 1966, vol. 56, nr 2; oraz por. S. Zajączkowska-Jakimiak, Wiedza techniczna i kapitał ludzki w teorii wzrostu gospodarczego, „Gospodarka Narodowa” 2006, nr 11-12, s. 60-64.

¹⁵    R. Lucas, On the Mechanics of Economic Development, „Journal of Monetary Economics” 1988, vol. 22, s. 3-42.