6218157405

LOGGIA [ wł.], pomieszczenie otwarte na zewnątrz arkadami, zwykle przesklepione, zajmujące część lub całą szerokość elewacji; w okresie gotyku loggie (gł. w miastach wł.) stanowiły otwarte, ozdobne pawilony służące do zebrań gildii; szczególnie charakterystyczne dla renes. pałaców i willi; obecnie nazwa balkonów wnękowych.

ŁEZKI, gutty, szt. piast, element dekor. w formie cylindrycznych lub stożkowatych kropel umieszczonych na spodniej powierzchni gzymsu, na osi tryglifów i metop; stosowany gł. w porządku doryckim.

ŁUK, łęk, arch. element konstrukcyjny lub dekor., zakrzywiony i podparty na obu końcach. Łuki dekoracyjne występują gł. na tle murów i są wykonane w stiuku lub tynku. Łuki konstrukcyjne stosuje się w sklepieniach, do przekrywania wszelkiego rodzaju otworów, jako przęsła mostów, wiaduktów itp.; ich zadaniem jest przeniesienie na podpory boczne ciężaru własnego i dźwiganego. W przeciwieństwie do belki, łuk oprócz reakcji pionowych doznaje również w miejscach podparcia reakcji poziomych, zw. rozporem łuku. Przy obciążeniu pionowym i przy odpowiednio dobranych wymiarach w łukach mogą występować tylko naprężenia ściskające, dzięki czemu można konstruować łuki nie spajane w miejscach styku elementów. Łuki konstrukcyjne wykonywano dawniej gł. z kamienia lub cegły, obecnie stosuje się konstrukcje stalowe i żelbetowe. Łuk składa się z 2 ramion, które rozdziela kliniec szczytowy — zwornik (spotykany w łukach kamiennych i ceglanych); dolna płaszczyzna każdego ramienia zakryta w głębi muru, nosi nazwę nasady; powierzchnie boczne są zw. czołami, powierzchnia górna — grzbietem, dolna — podłuczem; naroże między grzbietem a pionową ścianą nazywa się pachą. Szerokość łuku na wysokości nasad jest jego rozpiętością, odległość między linią łączącą nasady a punktem szczytowym linii podłucza — wysokością łuku (strzałką). Największe znaczenie miał tzw. łuk pełny (sztuka rzym., wczesnochrześc., bizant., rom.); dla architektury islamu typowy był łuk podkowiasty, trój-, cztero- i wielolistny, wielkie znaczenie miało w okresie gotyckim wprowadzenie łuku ostrego wraz z systemem przypór; w architekturze nowoż. powrócono do łuku pełnego.

MACEWA, maceba [hebr.], żyd. nagrobek w formie pionowo ustawionej prostokątnej płyty, przeważnie zakończonej półkoliście lub trójkątnie; kam., niekiedy metal, lub drewn., często polichromowana, z hebr. inskrypcją i zwykle symbol, płaskorzeźbami.

MACHIKUŁA [franc.], arch. w średniow. architekturze obronnej ganek wysunięty przed lico muru, z otworami w podłodze, przez które rażono nieprzyjaciela; machikuły pojawiły się ok. XIV w., zastępując drewn. hurdycje.

MASWERK - gotycki motyw dekoracyjny składający się z elementów geometrycznych (laskowania tworzące koła, odcinki koła, stylizowane trój- lub czteroliście, rybie pęcherze), wykonany w kamieniu lub cegle, przeważnie jako wypełnienie górnych partii okien i balustrad, także (ślepy maswerk) wypełniający pola ścienne; maswerki występują także w snycerstwie (dekoracje mebli) i złotnictwie.

MEANDER - ornament ciągły w formie linii załamującej się wielokrotnie pod kątem prostym,

MEGARON [ gr.], w antycznej Grecji typ prostokątnego jednoizbowego domu z wejściem, na krótszej ścianie. Z megaronu wywodzi się forma greckiej świątyni.

MINARET [ tur. < arab.], wieża przy meczecie, z której muezzin 5 razy w ciągu dnia wzywa wiernych na modlitwę; w Syrii i na obszarze Maghrebu przeważają minarety czworoboczne, w Turcji, Iranie, Indiach — gł. w kształcie cylindrycznym.

NAWA [ łac.], część kościoła przeznaczona dla wiernych; rozróżnia się kościoły jedno- lub wielonawowe (2-7); w tych ostatnich nawy są oddzielone od siebie podporami (kolumny, filary); stosunek wysokości naw bocznych do gł. decyduje o typie kościoła (bazylika, hala, pseudobazylika); nazwę nawa stosuje się też w wypadku analogicznych układów w architekturze świeckiej (np. wielonawowa hala przem.); nawa główna — na osi symetrii kościoła — jest przeważnie szersza od naw bocznych; nawa poprzeczna transept.

Nawa główna bazyliki San Appollinare In Calsse w Rawennie ->

Słownik terminów - historia sztuki 12