5910202121

Dariusz Chemperek

Przyjrzyjmy się, jak starożytni filolodzy (z gr. „miłośnicy słowa, języka”) pracowali nad edycjami krytycznymi Homera, a więc - narodzinom filologii.

1.    Zenodot z Efezu w 275 r. p.n.e. stworzył edycję eposów Homera. Uważał, że daje tekst oczyszczony z późniejszych naleciałości kopistów, bezbożników, usuwając z Iliady i Odysei fragmenty o niemoralnych czy niegodnych czynach bogów i herosów. Był to błąd polegający na ahistoryzmie, prezentystycznym (czyli uwspółcześniającym) widzeniu Homera; Zenodot rzutował swoją głęboką religijność na religijność pisarza. Filolog - jak najsłuszniej - podzielił tekst na wersy (dotąd przepisywano heksametry Homera jak prozę).

2.    Arystofanes z Bizancjum (III/II w. p.n.e.) zauważył, że język (sposób wymawiania słów) się zmienia w czasie, i w swojej edycji Homera wprowadził znaki akcentowe, ułatwiające czytanie. Zmodernizował (uwspółcześnił) pisownię - ten zabieg odtąd stale (choć z pewnymi ograniczeniami) stosowany jest przez edytorów tekstów dawnych. Zaopatrzył swą edycję we wstęp historycznoliteracki, w którym napisał o życiu pisarza (właściwie - zebrał legendy), dokonał analizy i interpretacji utworu, wyraził sądy estetyczne.

3.    Właściwym ojcem filologii i edytorstwa jako nauk jest jednak Arystarch z Samotraki (II w. p.n.e). Udowodni! on, zachowując (w przeciwieństwie do Zenodota z Efezu) dystans historyczny, że Homer był autorem zarówno Iliady, jak i Odysei. Świadom różnic między Grekiem z IX i II w. (odległość w czasie 700 lat!) opatrzył teksty komentarzami i objaśnieniami językowymi, religijnymi, historycznymi, obyczajowymi. Opracował edycje krytyczne eposów oparte na możliwie największej ilości przekazów

17