6628926982

4.0 Rozpoznawanie tworzyw sztucznych

4.1    Praktyczne znaczenie badania

W laboratoriach specjalistycznych, prowadzących badania naukowe lub kontrolne w dziedzinie tworzyw sztucznych, w zasadzie rzadko zachodzi konieczność rozpoznania jakiegoś tworzywa, wynikająca z planowej działalności tego laboratorium. Jeśli nawet taka konieczność zaistnieje, to inżynier chemik posiadający praktykę w tej dziedzinie, rozpozna każde tworzywo w ciągu kilku minut, nawet bez posługiwania się specjalnymi tablicami. Natomiast rozpoznanie nieznanego tworzywa przez pracownika nie będącego specjalistą w zakresie tworzyw sztucznych, jest trudne i w tym przypadku należy posługiwać się kluczem lub odpowiednią tablicą. Jednak z koniecznością szybkiego rozpoznania tworzywa może w praktyce spotkać się każdy współczesny inżynier, czy to ze względu na dobór materiału zastępczego, sposobu usunięcia uszkodzenia gotowego przedmiotu, czy jeszcze z innych względów.

4.2    Metody rozpoznawania tworzyw sztucznych

W literaturze można spotkać się z wieloma sposobami identyfikacji tworzyw sztucznych, posługujących się metodami chemicznymi-fizycznymi, fizyko-chemicznymi czy wreszcie organoleptycznymi.

Metodą chemiczną rozpoznaje się tworzywa przez:

1.    reakcję na oddziaływanie kwasów, zasad, soli i rozpuszczalników;

2.    rozpuszczalność w wodzie;

3.    określenie liczby zmydlenla;

4.    oznaczenie typowych pierwiastków;

5.    zachowanie się podczas krakowania.

Metoda fizyczna wykorzystuje następujące sposoby:

1.    oznaczenie ciężaru właściwego;

2.    oznaczenie własności mechanicznych;

3.    oznaczenie własności cieplnych;

4.    oznaczenie własności elektrycznych;

5.    określenie luminescencji pod wpływem promieni nadfioletowych;

6.    określenie współczynnika załamania światła;

7.    określenie chłonności fal akustycznych;

8.    oznaczenie skurczu przy przejściu z stanu plastycznego w stan stały;

9.    oznaczenie zdolności wypełniania formy (wskaźnika płynięcia).

W metodzie fizykochemicznej stosuje się następujące sposoby:

1.    określenie odporności na działanie płomienia i zachowanie się w płomieniu;

2.    zachowanie się tworzywa po wyjęciu z płomienia.

Obserwacje organoleptyczne opierają się natomiast na wrażeniach wzrokowych, dotykowych, słuchowych, smakowych i zapachowych. Oprócz tych sposobów, pozwalających rozpoznać tworzywo stosunkowo szybko, istnieje wiele metod badań długotrwałych jak np. określenie odporności na działanie wilgoci, korozji, pleśni, bakterii, owadów, gryzoni.

Na podstawie wyżej przedstawionych metod zbudowane są różne tabele i klucze przeznaczone do rozpoznawania tworzyw sztucznych na zasadzie kolejnych eliminacji. Najbardziej rozpowszechnione są dwa podstawowe systemy postępowania przy rozpoznawaniu tworzyw sztucznych. Jeden z nich polega na działaniu na tworzywo rozpuszczalnikami i odczynnikami chemicznymi, traktując inne obserwacje i badania jako pomocnicze.

Drugi system, polega na wstępnej eliminacji na podstawie wyglądu zewnętrznego, na badaniu systematycznym przez prażenie i palenie próbki oraz na badaniu uzupełniającym za pomocą rozpuszczalników odczynników chemicznych, oznaczeniu jakościowym różnych pierwiastków oraz ciężaru właściwego.

Ponieważ, jak już wspomniano wyżej, w literaturze można znaleźć wiele szczegółowych metod identyfikacji tworzyw sztucznych, poniżej omówione zostaną w celach dydaktycznych jedynie: metoda wstępnej eliminacji na podstawie wyglądu zewnętrznego (Tabl. 1) oraz przykładowy klucz do rozpoznawania tworzyw termoplastycznych (rys. 1).

4.2.1 Metoda wstępnego rozpoznawania tworzyw sztucznych na podstawie wyglądu zewnętrznego (Tabl. 1)

Wygląd zewnętrzny tworzywa jest niejednokrotnie tak silnie związany z jego charakterem, że na pierwszy rzut oka można zawęzić poszukiwania do bardzo niewielu tworzyw. Istotną rolę odgrywają takie własności, jak barwa (nie wszystkie tworzywa mogą występować np. w barwach jasnych), przezroczystość lub przeświecanie (tę własność mają tylko nieliczne tworzywa), sposób formowania i