6878601891

111

przez wielkie bryły martwego lodu, których istnienie dokumentują występujące na przyległym zboczu w Rulewie terasy kemowe (ryc. 1). Typowe osady ostatniego lądolodu (leżące in situ) oraz utwory pochodzenia supraglacjalnego z przedostatniego okresu deglacjacji (morena ab-lacyjna subakwatyczna, morena ablacyjno-soliflukcyjna, utwory jezior supraglacjalnych) zachowały się jedynie na wyniosłościach staroglac-jalnej rzeźby, tzn. w partiach szczytowych kęp, tam zaś, gdzie w głębi leżały martwe lody — zostały one w całości lub w części zniszczone i uprzątnięte przez wody rzeczne w czasie rozwoju doliny dolnej Wisły. Osady glacjalne występujące obecnie na stokach kęp i zboczach zewnętrznych zakoli Basenu Grudziądzkiego reprezentują bądź środowiska akumulacji subglacjalnej i intraglacjalnej przedostatniego lądolodu, bądź środowiska akumulacji kemowej, związane z procesem fazowego wytapiania się brył martwego lodu podczas rozwoju doliny dolnej Wisły.

Po ustąpieniu ostatniego na badanym obszarze lądolodu, w czasie stadium pomorskiego, obszar Basenu Grudziądzkiego wraz z pogrzebanymi bryłami martwego lodu został włączony w system odpływu wód proglacjalnych, przychodzących tu z północy doliną Mątawy i kierujących się dalej doliną Wisły na południe do pradoliny Noteci-Warty (R. Galon 1961, 1968a). Tę najstarszą fazę rozwojową doliny dolnej Wisły znaczą powierzchnie sandru dolinnego Mątawy, graniczące od zachodu z Basenem Grudziądzkim na poziomie 85—75 m n.p.m. (ryc. 1). W obrębie kęp nie zachowały się z tego okresu wyraźnie wykształcone poziomy terasowe, lecz bardzo prawdopodobne wydaje się przypuszczenie, że odpowiednikiem tych form są piaski drobnoziarniste pokrywające południową część kępy Górnej Grupy na wysokości około 75—72 m n.p.m.

Następną z kolei fazę ewolucyjną doliny reprezentują terasy górne IX, VIII i VII, wyraźnie wykształcone na zachodnim stoku kępy Górnej Grupy (ryc. 1). Według R. Galona (1961, 1968a) reprezentują one dno doliny rzecznej z okresu pradolinno-zastoiskowego, w czasie którego wody odpływały ku północy do przylodowcowego zastoiska gdańskiego (obszar dzisiejszej delty Wisły) i tworzącego się w miarę ustępowania lądolodu bałtyckiego jeziora lodowego. Panował wówczas klimat pery-glacjalny, o czym świadczą m. in. pseudomorfozy szczelin lodowych, stwierdzone przez Z. Churskiego (1971) na terasie IX w okolicy Solca Kujawskiego. Na poziomach teras górnych i środkowej wyższej (VI), zdaniem R. Galona (1934, 1961, 1968a), miała miejsce pod Fordonem bifurkacja; część połączonych wód pradolinnych i rzecznych odpływała pradoliną Noteci-Warty ku zachodowi, część zaś doliną dolnej Wisły ku północy. Zakończenie bifurkacji i ustalenie się dzisiejszego biegu Wisły nastąpiło na poziomie terasy środkowej niższej (V).