page0482

480

Platon.

których istnienie jest pewne. Parmenides wtedy go pociesza, że jeszcze bardzo miody; gdy zrobi większe postępy w filozofii, nie będzie żadną rzeczą pogardzał^!).

Oczywiście stary Parmenides przedstawia naukę Platona, a Sokrates, który był młodzieniaszkiem podczas owej rozmowy, wypowiada wątpliwości uczniów. Nie odnoszą się one, jak widzieliśmy, do ogólnych idei metafizycznych lub etycznych, lecz do gatunków jestestw, na które rozpada się świat widzialny, a przedewszystkiem do najniższych objawów materyalnych, nie zasługujących niby na taki zaszczyt. Trudno uwierzyć, że błoto uliczne ma być odblaskiem idei wieczystej. Platon tak odpowiada przez usta Parmenidesa: »Tylko bardzo dzielny człowiek rozumieć może, że każda rzecz ma swój rodzaj i swoją istność samą w sobie, a jeszcze bardziej zadziwiającym musi być umysł, który to wynajdzie i potrafi innym wyłożyć to, i wytłumaczyć należycie*. Gdy na to Sokrates się zgadza, mędrzec dalej ciągnie. »Ale jeśli kto, rozważywszy wszystko, co się rzekło i coby jeszcze dało się powiedzieć, nie przyjmie idei dla rzeczy istniejących, to ani nie potrafi żadnego rodzaju jestestw określać, ani nie będzie wiedział, gdzie obrocie swoje rozumowanie. Nawet samą możność rozprawiania zniweczy, jeśli me przyzna, że każde jestestwo ma swoją ideę zawsze tę samą* ²). Oświadczenie zupełnie jasne a nie jest jedyne. Wiemy już z Rzeczypospolitej, że dla każdej grupy rzeczy, mających wspólną nazwę, przyjmował ideę wspólną³), nawet dla rzeczy, zrobionych ręką ludzką. Mówi o ideach łóżka i stołu, których Bóg jest twórcą⁴); mówi o idei czołnka tkackiego tak samo, jak o idei koloru, głosu lub nazwiska ⁵); wspomina »istność trwałą* wszech rzeczy^,;), aby nie pozostawić żadnej wątpliwości, że wszystkim rzeczom, przyrodzonym i sztucznym, zwierzętom i roślinom, czynnościom i przymiotom, wogóle wszystkiemu, co może ujęte być w pojęciu i wyrażone słowem, odpowiada idea, a liczba tych idei będzie nieokreślona, będzie ich tyle, ile pojęć ogólnych. Taka jest nauka Platona, złożona w jego pismach.

*) Parmen. p. 130 b—e.

*) Parmen. p. 135 a—c.

³) R e s p. X. p. 596 a.

*) R e s p. X. p. 596 b.

⁵)    Cratyl. p. 389 b; 423 e; 389 d; 390 e.

⁶)    Cratyl. p. 386 d; porów. T i m. p. 56 c- d.

http://rcin.org.pl