8299308710

Natalia Świdzińska,

Katedra Orientalistki,

Uniwersytet Adama Mickiewicza

Studium Stosunków Międzykulturowych 2013/2014

Estetyka sztuki Indii Wykład I

IDEA ŚWIĘTEJ PRZESTRZENI W KULTURZE INDYJSKIEJ I JEJ MANIFESTACJA W SZTUCE.

1.    W najstarszej formie hinduizmu - religii wedyjskiej nie istniały stałe świątynie. Oś światopoglądu hindusów w tym okresie stanowiła ofiara Praczłowieka-Pana Stworzeń (Puruszy Pradźapatiego ) a miejscem świętym był ołtarz ofiarny wznoszony na czas trwania obrzędu (nieraz kilka tygodni), podczas którego dokonywało się powtórzenie pierwotnej ofiary Praczłowieka . W myśl tej idei rzeczywistość to proces wyłaniania się z Jednego Puruszy tj. z niezróżnicowanego bytu mającego charakter czystej świadomości, podmiotu postrzegającego i przedmiotu postrzegania, który to z kolei w każdym akcie percepcji odnajduje swą tożsamość. Odnalezienie w rzeczywistości postrzegalnej pierwotnej jedni, a zatem ostatecznej tożsamości postrzegającego i postrzeganego stanowi sedno indyjskiego pojmowania tak świata jak i sztuki.

2.    W wedyjskim rytuale ofiarnym dominuje słowo hymnu. Podczas obrzędu przywoływano bóstwa, aby zasiadły na sianie z trawy darbha w szałasie ocieniającym ognisko ofiarne. Materialne wyobrażenia bogów jeszcze wówczas nie istniały. Istotna była natomiast symbolika samego ołtarza zbudowanego z cegieł [zwanych iszłaka -„należące do ofiary”] na obraz i podobieństwo rozpostartego na ofiarę Praczłowieka.

3.    Na ukształtowanie się koncepcji stałych świątyń i miejsc świętych wpłynęły w dużej mierze elementy niearyjskie - kulty wegetacji (św. drzewa) i kult miejsc grzebalnych. Najstarsze zachowane zabytki arch. sakralnej pochodzą z epoki Maurjów (IV-II w. przed Chr.). Są to buddyjskie stupy (stupa) - relikwiarze powstałe w wyniku ewolucji ziemnego kurhanu, który sytuowano zazwyczaj w pobliżu drzew. Głównym elementem stupy jest czasza (arida), opierająca się na podstawie (mehli) półkolistej lub kwadratowej w planie. Stupę wieńczy maszt (jaszti) z parasolami (ćhatra) umieszczony na środku tarasu (harmika) okalanego czworobocznym ogrodzeniem (wedika). Przykładem jest stupa nrl w Sańći.

4.    II w. przed Chr -1 w pojawiają się nowe typy obiektów sakralnych, przede wszystkim buddyjskich : świątynie (ćajtja) i klasztory (wihara). Cajtje to świątynie o planie zakończonego półkoliście prostokąta podzielonego dwoma rzędami filarów na nawy; rolę ołtarza pełniła stupa znajdująca się w części apsydalnej (Bhadźa, Adźanta, Karli). Wihary składały się zazwyczaj z prostokątnej lub kwadratowej sali zgromadzeń,