plik


ÿþWRO 2011 Reader 14 Media Art Biennale WRO 2011 ALTERNATIVE NOW wro2011.wrocenter.pl Joasia Krysa Kuratorstwo alternatywne wobec czego? Od form alternatywnych do codziennej technologii Pojawienie si takich projektów kuratorskich jak äda web w 1995 i Gallery 9 w 1997 roku wydaje si przeBomowym momentem w relacji kuratorstwa sztuki i informatyki, majcym istotny wpByw na rozwój, okre[lajc najogólniej, kuratorstwa zorientowanego na informacj [information-oriented] (1). Nie znaczy to, |e kuratorzy wcze[niej nie interesowali si informatyk w kontek[cie sztuki. Ju| w latach 60. dwudziestego wieku mo|na odnotowa wystawy koncentrujce si wyraznie na sztuce opartej na informatyce, zwracajce uwag na wzrastajce znaczenie technologii w sztuce oraz wprowadzajce do sztuki takie pojcia jak cybernetyka, programowanie czy software (2). Jednak|e oba wymienione przedsiwzicia  äda web i Gallery 9  sugeruj pocztek rozwoju strategii kuratorskiej, w której informatyka stanowi sedno (3). Pocztkowo kuratorzy wykorzystywali przestrzeD online jako miejsce prezentacji, nastpnie pojawiBy si platformy kuratorskie wykorzystujce specyficzne wBa[ciwo[ci software'u w samym procesie kuratorskim, automatyzujc i dystrybuujc jego elementy (4), a obecnie do tego obszaru zostaBy wBczone portale spoBeczno[ciowe i fora u|ytkowników (5). W drugiej poBowie dwudziestego wieku nastpiB gwaBtowny rozwój kuratorstwa sztuki jako samodzielnej dyscypliny poza tradycyjnym obszarem muzeologii i historii sztuki, a co za tym idzie  rozpowszechnienie praktyk kuratorskich i wzrost roli kuratorów. WspóBcze[ni komentatorzy Bcz to, z jednej strony, z radykalnymi zmianami w sztuce, spopularyzowaniem dziaBalno[ci artystycznej i zwikszeniem rynku sztuki, (w obrbie którego  poBczeni w sieci midzynarodowi dostawcy usBug oferuj swoje umiejtno[ci na rozproszonym globalnym rynku wystawienniczym, czsto przedstawiajc swój kuratorski projekt jako dzieBo sztuki), z drugiej, ze wzrostem zapotrzebowania na po[rednictwo midzy artyst a konsumentem sztuki w systemie, w którym sztuce przypisuje si warto[ ekonomiczn (O Neill 2007, Funken 2004, von Bismarck 2004) (6). Przesunicie akcentu na po[rednictwo wBa[nie i kontekstualizacj sztuki (okre[lane te| nastaniem  czasu kuratorów ) w latach 80. ubiegBego stulecia, doprowadziBo do narodzenia nowej, uwidocznionej obecno[ci kuratora oraz kuratorstwa jako siBy sprawczej (O Neill 2007, Rogoff 2008, Tannert i Tischler 2004) (7). Ponadto w latach 90. równolegBy rozwój specjalistycznej edukacji doprowadziB do profesjonalizacji i jeszcze wikszego rozpowszechnienia praktyk kuratorskich (8). W konsekwencji rozszerzyB si zakres rozumienia tej dziedziny poza tradycyjny instytucjonalny model, obejmujc stopniowo du|o bardziej zró|nicowane definicje, metodologie i praktyki, takie jak: pozainstytucjonalne niezale|ne kuratorstwo; rozwój modeli zespoBowych i opartych na uczestnictwie; zmiana podej[cia do przestrzeni publicznej i kulturalnej; wpByw postpów w dziedzinie technologii informatycznych jako systemów protokuratorskich. W istocie niezale|na praktyka kuratorska, która rozwinBa si w latach 80., coraz cz[ciej okre[lana mianem  kreatywnej produkcji , mo|e by rozumiana w tamtym okresie jako  alternatywna (9). Dzisiaj to, co nazywamy niezale|nym kuratorstwem, staBo si dominujcym, modnym (nawet w[ród artystów), wchBanianym równie| przez struktury instytucjonalne 1 zjawiskiem (np. co jest widoczne w powoBaniu stanowisk tak zwanych  adjunct i  associate kuratorów  pozycji niezale|nych, ale stowarzyszonych z wa|nymi instytucjami) (10). To skBania do przemy[lenia alternatywnych modeli kuratorskich w obecnej sytuacji i postawienia pytania:  jak niezale|ni kuratorzy mog pokona polityk ekonomiczn kuratorów (...) bdcych funkcjonariuszami instytucji? bdz mniej optymistycznie: co powstrzymuje kuratorów od robienia czego[ innego? (przy czym  co[ innego oznacza stanowiska  odrzucajce wspóBudziaB ) (Beech and Hutchinson 2007: 57). Wziwszy pod uwag zmiany w kulturze, jakie spowodowaB ostatni kryzys ekonomiczny, nale|aBoby rozwa|y, co mo|na zrobi w sytuacji ograniczenia [rodków. Jedn z mo|liwo[ci mogBaby by rezygnacja z wielkich przedsiwzi (takich jak biennale sztuki wspóBczesnej, festiwale media art, a nawet komercyjne targi sztuki) na rzecz tematycznych, kierowanych do okre[lonej publiczno[ci wydarzeD. Jednocze[nie Bczy si to ze zmianami dotyczcymi przestrzeni muzealnych, które, z jednej strony rozrastaj si, upodabniajc do innych przestrzeni publicznych, do których ludzie przychodz, |eby si spotyka lub  bywa , (dobrym przykBadem jest Reina Sofia w Madrycie albo Tate Modern w Londynie), z drugiej strony, przestrzenie i programy samych wystaw coraz bardziej si kurcz. {eby dopeBni obrazu obecnych zmian, nale|y doda rosnce zainteresowanie metodami pracy zorientowanymi na informacj coraz cz[ciej wykorzystywanymi w sztuce i teorii, co jest ewidentne w procesie ekspansji kuratorskiej praktyki online. Christiane Paul podkre[la to, zwracajc uwag na zwizek pojawienia si praktyki kuratorskiej online z rozwojem sztuki niezale|nej.  Istnieje [wiat sztuki online  tworz go arty[ci, krytycy, kuratorzy, teoretycy i inni  który rozwinB si jednocze[nie ze sztuk pozainstytucjonaln (2008: 7) (11). W tym kontek[cie Patrick Lichty stwierdza, |e przestrzeD online (oraz kuratorstwo online) funkcjonuje jak  Kulturalna Strefa Autonomiczna (nawizujc do  Tymczasowej Strefy Autonomicznej Hakima Beya), której nie dotycz przyjte kulturalne i instytucjonalne umowy; gdzie uznane kuratorskie protokoBy s zawieszone (zwBaszcza element selekcji i ewaluacji dzieB), mo|liwa jest za to  organizacja ad hoc sBu|ca kreatywnej wymianie (2008: 183). Lichty jednocze[nie sugeruje, |e sytuacja  ewoluujcych sieciowych i mobilnych systemów dystrybucji, dziaBania kuratorów i twórczo[ artystyczna w nowych mediach pozostaje niejasna, jak niejasna jest pozycja niezale|nych kuratorów nowych mediów w [wiecie sztuki tradycyjnej zorientowanej na obiekty (2008: 166). Chocia|, dzisiaj, w [rodowisku online, w podobny sposób (aczkolwiek w nowej formie) toczy si dyskusja na temat kuratorstwa, mo|na utrzymywa, |e pojcie kuratorstwa i w pewnym stopniu kuratorskiej praktyki jest inne, biorc pod uwag zwBaszcza sposób, w jaki kuratorstwo wkroczyBo do powszednio[ci, burzc tym samym swoje wyspecjalizowanie (12). Wraz ze wzrostem popularno[ci technologii, takich jak portale spoBeczno[ciowe czy fora internetowe, u|ytkownicy przejli rol amatorskich kuratorów swoich do[wiadczeD. Nawet deweloperzy technologii u|ywaj terminu kurator z caBkowit swobod, na przykBad  curating Apps w znaczeniu wyboru aplikacji na iPhone. Systemy wiki, listy dyskusyjne, istniejce portale spoBeczno[ciowe, wszystko to staje si potencjalnym polem kuratorowania; tagowanie i blogowanie te| si nim staje, wraz z rozpowszechnieniem kuratorskich systemów software oraz specjalnych platform kuratorskich. Przez platform kuratorsk rozumiem nie strony internetowe, na których prezentuje si wirtualne wystawy, ale bardziej zBo|ony socjotechniczny system umo|liwiajcy dziaBalno[ kuratorsk z rozmaitymi rodzajami uczestnictwa i wzajemnym oddziaBywaniem ró|norodnych czynników (publiczno[ci, oprogramowania, sieci itd.). Taka platforma, 2 zastpujca figur indywidualnego kuratora, umo|liwia, a nawet automatyzuje ró|ne elementy procesu kuratorskiego i proponuje form kuratorstwa  rozdystrybuowanego . W ten sposób w sieci powstaje powszechny system kuratorski, na który skBadaj si ró|norodne czynniki (13). Jakkolwiek problematyka, na któr kBad nacisk, ma zwizek z systemami informacyjnymi, to odnosi si ona do procesu twórczego i produkcji kultury, które same s coraz cz[ciej definiowane w kategoriach wywodzcych si z technologii informatycznych (np. w takich pojciach jak sie i publiczno[, paradygmaty relacyjnej bazy danych, archiwizacja, wBasno[ intelektualna, licencje itp). Ostatnio powszechno[ mediów spoBeczno[ciowych oraz wywodzcych si z nich metod protokuratorskich, w których sposób [cigania, magazynowania, organizowania i wystawiania materiaBu pokazuje rozumienie danych i informacji jako materiaBu kuratorskiego. Istotnym aspektem tego procesu jest postrzeganie figury kuratora zarówno jako indywiduum, jak i zespoBu oraz jako kombinacji ludzkich i nieludzkich (technicznych) dziaBaD. To zmienia tradycyjne rozumienie terminu kuratorstwo (Bac. cura - troska), oznaczajcego trosk o obiekty i kolekcje, i poszerza go o trosk o spoBeczn kooperacj; w istocie, trosk o sprawno[ spoBeczno-technologicznego systemu kuratorskiego. PrzykBadem tego s unDeaf (2008) i common practice (2010), projekty, które tworz pBaszczyzn kuratorsk rozwijajc si przez logik systemu bez wstpnego planu kuratorskiego. unDEAF, satelita rotterdamskiego festiwalu DAEF (Dutch Electronic Arts Festival) zainicjowany przez Rui Guerra, byB zorganizowany w caBo[ci poprzez platform wiki. Wiki zostaBa stworzona jako cenrtum informacji i system rezerwacji dla potencjalnych uczestników wydarzenia w fizycznej przestrzeni. Jest to caBkowicie otwarty system, który organizuje informacje na temat tego, co, kto, gdzie, kiedy i jak bdzie pokazywaB, wszystko to bez interwencji kuratorskiej. Projekt ten zatem proponuje model kuratorski, który nie polega na tradycyjnym scentralizowanym i odgórnym systemie, ale który wywodzi si z metodologii wBa[ciwych [rodowiskom technicznym i softwarowym (na przyklad  bootlab ), w którym sami uczestnicy, wykorzystujc jego narzdzia, tworz samoorganizujce si wydarzenie. Opis na wiki podkre[la, |e jest projekt  bez kuratora (14). Drugi przykBad, projekt common practice, polega na odczytywaniu i przetwarzaniu w rzeczywistym czasie, u|ywajc wiki i skype, ró|nych wybranych tekstów (kodów komputerowych) w celu  wspóBtworzenia nieoznaczonych, free stylowych bloków wiedzy (15). Magda Tyzlik- Carver, kurator projektu, wyja[nia:  common practice odwoBuje si do powszechnej i znajomej praktyki u|ywania w codziennym |yciu narzdzi online w celu komunikacji, kontaktu, pracy, zabawy, badaD, rozrywki etc. PowstaB z ciekawo[ci poznania rezultatu wspóBdziaBania czBowieka i maszyny. A co wa|niejsze, common practice zakBada wspóln prac z innymi ludzmi. W ten sposób rodzi si spoBeczna przestrzeD wiedzy stworzona przez wspóBprac, jzyk i kodowanie (16). Je[li do tej pory w gBównym nurcie sztuki istniaB opór wobec systemów informacyjnych, to teraz instytucje takie jak Documenta zwracaj si w stron komunikacji i kultury cyfrowej. Dyrektor Artystyczna Documenta 13, Carolyn Christov-Bakargiev mówi:  W [wiecie sztuki zdominowanym przez kuratorstwo dziaBanie bez okre[lonego z góry kuratorskiego planu daje mo|liwo[ci na[ladowania sieci komunikacji ery cyfrowej, ale te| oceny, z krytycznego punktu widzenia, jej mankamentów i nastpstw . Czy mo|emy spodziewa si, |e w najbli|szej przyszBo[ci zobaczymy równie| unDocumenta albo wrcz common documenta? Zainteresowanie praktyk kuratorsk zorientowan na procesy technologiczne i aktywno[ online mo|e oznacza strategiczne i bdce na czasie sprzyjanie ogólnym trendom, ale je[li tak, to gdzie 3 jest alternatywa? Niektórzy komentatorzy bd nadal utrzymywa, |e caBa sztuka nowych mediów jest alternatyw dla gBównego nurtu albo zinstytucjonalizowanej sztuki (17), a zwizana z tym kwestia kuratorstwa sztuki nowych mediów jest alternatyw wobec kuratorstwa we wspóBczesnej sztuce w szerszym ujciu. To prowokuje do zadania wa|nego pytania w dyskusji na temat  alternatywnego kuratorstwa  wobec czego ma by ono alternatyw? Czy ujta w ten sposób kwestia ma jeszcze sens? Jak wida, nowy sposób my[lenia czsto rodzi si poza [wiatem sztuki jako takim, na pograniczu ró|nych praktyk, gdzie rozkwitaj inne kultury, na przykBad te zwizane z programowaniem. Szeroko wspóBtworzone platformy wiki równie| oferuj wiele mo|liwo[ci  nie mo|na dzisiaj ignorowa znaczenia Wikileaks. Czy mo|na posun si w tej logice tak daleko, |eby my[le o tym jako o projektach kuratorskich? (18). PRZYPISY 1..äda web galeria online stworzona przez Benjamina Weila pod adresem http://www.adaweb.com. Obecnie projekt znajduje si w Walker Art Centre Archive pod adresem http://www.walkerart.org/archive/2/AD737122FD544FA56164.htm. Na temat historii äda'web patrz Weil (1998)  UNTITLE (ÄDA'WEB) http://www.walkerart.org/archive/A/AC7371BBE6DD46CA6165.htm. Gallery 9 w Walker Art Center zaBo|ona w Internecie w celu prezentowania i umieszczania w kontek[cie powstaBej w sieci sztuki, miaBa wBasny program oraz kolekcje archiwalne. W latach 1997 2003 prowadzona przez zaBo|yciela Steva Dietza, dostpna na stronach Walker Art Center pod adresem http://www.walkerart.org/archive/7/96D3639B6E5717946167.htm. Nowa wersja Gallery 9 powstaBa w kwietniu 2004 i jest dostpna pod http://gallery9.walkerart.org/. WspóBcze[niejszy, podobny projekt Artport (2001) zostaB zaBo|ony przez Christiane Paul, znajduje si w The Whitney Museum of American Art w Nowym Jorku, dostpny pod http://artport.whitney.org. W odró|nieniu od Gallery 9 zawiera równie| sekcj  gatepages ze stronami w caBo[ci zaprojektowanymi przez zaproszonych artystów i zarchiwizowanych w bazie internetowej kolekcji sztuki. 2. Na przykBad wiele razy przywoBywana Cybernetic Serendipity (1968) albo Software, Information Technology: its new meaning for art (1970.) Serendipity wystawa, której kuratorem w ICA w Londynie w 1968 byBa Jasia Reichardt, i której 4 szczególnym znaczeniem walorem byBo to, |e po raz pierwszy zwróciBa uwag na cybernetyk w kontek[cie sztuki. (patrz np. http://www.mediaartnet.org/exhibitions/serendipity). Software, Information Technology: its new meaning for art, wystawa pod kuratel Jacka Burnhama w Jewish Museum w Nowym Jorku w 1970, znaczca midzy innymi z powodu u|ycia terminu  software jako metafory idei, procesów i systemów w opozycji do  hardware odnoszcego si do praktyki zwizanej z tradycyjnymi obiektami. 3. W innych publikacjach ten temat sugerowaBam pojcie  software curating . Ten wyBaniajcy si nowy model kuratorstwa jest blisko zwizany z socjo-technologiczn sieci i oprogramowaniem. Oprogramowaniem, które jest u|ywane nie tylko jako kuratorskie narzdzie, ale jest tak|e, samo w sobie, kuratorskim systemem (kuratorem) obejmujcym caB sie (Krysa 2006, 2008, 2008a) . 4. PrzykBadem jest C@C - Computer Aided Curating (1993 1995) i runme.org (2003). C@C jest oprogramowaniem i systemem kuratorskim online rozwinitym przez Ev Grubinger w kooperacji z programist Thomaxem Kaulmannem. C@C to platforma do prezentacji i produkcji sztuki, a jednocze[nie stwarzajca kontekst umo|liwiajcy wybór i prezentacj prac kolejnych artystów zaproszonych przez artystów ju| uprzednio zaproszonych. W ten sposób powstaBa struktura spoBeczno[ciowej sieci, która umo|liwia artystom i publiczno[ci przyjmowanie roli kuratorów. (http://www.aec.at/en/archives/festival_archive/festival_catalogs/festival_artikel.asp ?iProjectID=8638; http://www.evagrubinger.com/). Runme.org jest zespoBowym projektem, repozytorium sztuki software oraz pBaszczyzn jej prezentacji online, majcym struktur otwartej, samoporzdkujcej si bazy danych. MateriaB w repozytorium jest zorganizowany poprzez taxonomi kategorii takich jak  sztuka kodu ,  konceptualny software ,  gry komputeorwe ,  sztuka generatywna etc. oraz bardziej intuicyjnie poprzez hasBa, które oferuj dodatkowe obja[nienia uporzdkowanych projektów. Proces kuratorski w tym wypadku jest oparty na otwartej do pewnego stopnia, ale te| moderowanej bazie danych, która umo|liwia u|ytkownikom doBczanie ich prac do bazy w sposób caBkowicie automatyczny (bez po[rednictwa kuratora), to opcja wynikajca z wBa[ciwo[ci oprogramowania (http://www.runme.org) . 5. PrzykBadem jest dziaBalno[ wiedeDskiej grupy CONT3XT.NET, u|ywajcej del.icio.us jako platformy wystawienniczej oraz blogu i targowania jako metody kuratorskiej (ich projekty to midzy innymi TAGallery/EXHIBITION_link.of.thought (2007) <http://del.icio.us/TAGallery/EXHIBITION_link.of.thought> and TAGallery/EXHIBITION_I.tag_you (2007). <http://del.icio.us/TAGallery/EXHIBITION_I.tag_you>. OmawiaBam te i inne projekty z tej dziedziny w innych miejscach. (Krysa 2006, 2008, 2008a ). 5 6. Kwestia kuratorstwa jako po[rednictwa na rynku sztuki byBa omawiana na przykBad przez Sorena Andreasena i Larsa Banga Larsena w ich eseju pod tytuBem  The Middleman: Beginning To Talk AboutMediation (w O Neill 2007). Autorzy odnajduj analogie pomidzy kuratorem, agentem, mediatorem, kim[ trzecim i po[rednikiem, który dziaBa  na peryferiach ka|dego rynku , wkraczajc pomidzy producenta i nabywc, w koDcu stajc si jedynym, który zna warunki rynku oraz potrzeby obydwu stron . Twierdz za Fernandem Braudelem, |e po[rednicy dochodz do pozycji wBadzy, nie tylko burzc relacj midzy producentem a nabywc, ale caBkowicie j przejmujc (2007: 25). 7. Irit Rogoff mówi o czasie kuratorów jako o  mo|liwo[ci ksztaBtowania dziaBalno[ci tworzenia wystaw wedBug serii zasad i mo|liwo[ci (Rogoff 2008). 8. Na temat rozpowszechnienia programów kuratorskich patrz Ute Tischler, Christoph Tannert, wyd. (2004) MIB - Men in Black: Handbook of Curatorial Practice, Berlin: Revolver Books. 9. Paul O Neil ponadto zauwa|a, |e  termin kurator jako forma kreatywnej produkcji byB stosowany ju| w latach 60. w odniesieniu do kilku niezale|nych praktyków dziaBajcych poza strukturami instytucjonalnymi. 10. Patrick Lichty odnotowuje równie| zmieniajc si rol niezale|nego kuratora jako konsekwencj szybkiego rozwoju kuratorstwa w cigu ostatnich dziesiciu lat. I wyja[nia:  termin  niezale|ny kurator nie jest nowy, caBe organizacje, takie jak Independent Curators International (ICI), s po[wicone tej formie praktyki. Ale jest ró|nica midzy t tradycyjn autonomiczn praktyk kuratorsk i nowym niezale|nym kuratorstwem, którego miejscem nie jest instytucja, i którego publiczno[ci nie s ludzie bywajcy w muzeum (2008: 164). 11. Dyskusj na temat relacji tego, co ogólnie nazywane jest  sztuk nowych mediów do instytucji mo|na znalez w rozdziale  Immateriality and Its Discontents (2008), pracy Sarah Cook, która bada alternatyw wobec tradycyjnych wystaw muzealnych (alternatywne podej[cie do wystawiennictwa  oprogramowania, przepByw danych, targi, media elektroniczne) oraz alternatywne metody kuratorskie (model iteracyjny, moduBowy, dystrybucyjny). 12. Wcze[niej Patrick Lichty wypowiedziaB si interesujco na temat  kuratorstwa w codziennym |yciu , wymieniajc takie projekty, jak Jeremiego Turnera  Digital Pocket Gallery , 2002; Eryka Salvaggio  Pictures of the Night Time Sky i Museum of Modern Living, 2002; Harrella Fletchera i Mirandy July  Learning to Love You More , 2002) (2008: 176 177). 13. OmawiaBam ide kuratorstwa dystrybucyjnego w rozdziale  Distributed Curating and Immateriality zamieszczonym w antologii New Media in the White Cube and Beyond. Curatorial Models for Digital Art. (2008) Christiane Paul. 6 14. unDEAF - projekt zainicjowany i prowadzony od 2008 przez artyst, programist, designera  Rui Guerra, http://undeaf.v2.nl/ 15. common practice to seria wydarzeD pod kuratel MagdyTyzlik-Carver, odbywajcych si w czytelni galerii Arnolfini w Bristol, UK i online w Department of Reading pod adresem http://automatist.net/deptofreading/wiki/pmwiki.php/CommonPractice. 16. Warto zaznaczy, |e w obecnym momencie obydwa projekty, ze swoim ambiwalentnym stosunkiem do instytucji mog by odczytane jako alternatywa w praktyce kuratorskiej. unDEAF powstaB jako krytyka, a jednocze[nie jako pochodna festiwalu DEAF organizowanego przez V_2 i w tym kontek[cie potrzebowaB go, |eby zaistnie. Projekt common practice natomiast powstaB online, niezale|nie od instytucji, ale jako miejsce wykorzystywaB te| regularn instytucj  Arnolfini, centrum sztuki wspóBczesnej w Bristolu. W pewnym sensie taki rodzaj ambiwalentnego stosunku kuratorskiego do instytucji Marina Vishmidt okre[la jako relacj artysty/kuratora  amatora. Amator reprezentuje potencjalnie idealny model zaanga|owania  poza miar (nie podlegajcego mierze), bdc póBautonomicznym wzgldem instytucji i oficjalnego finansowania oraz póB-niezale|nym od  zewntrznego uznania poza koBem podobnie my[lcych entuzjastów . WedBug Vishmidt amator  z jednej strony uosabia niemo|liwo[ rozgraniczenia |ycia i pracy, traktujc ka|dy moment egzystencji jako potencjalny kapitaB twórczej warto[ci, z drugiej wyraznie oddziela |ycie i prac, gardzc korzy[ciami wynikajcymi ze specjalizacji, korzy[ci materialn i profesjonalnym uznaniem (2006: 52). 17. Na przykBad grupa kuratorska CONT3XT.NET w niedawnym wywiadzie z Sarah Cook  Re:Interview #017: Art, New Media and the Curatorial , 18 marca 2011, opublikowanym na stronie http://cont3xt.net/blog/?p=4538. 18. Florian Cramer & Ted Byfield,  WikiLeaks Has Radically Altered the Military- Diplomatic-Information Complex  10 Reasons For and Against Mute, marzec 2011, http://www.metamute.org/en/articles/wikileaks_has_radically_altered_the_military_ diplomatic_information_complex/ BIBLIOGRAFIA Soren Andreasen i Lars Bang Larsen (2007),  The Middleman: Beginning To Tal k About Mediation , w: Paul O Neill (ed.), Curating Subject, London: Open Editions. Dave Beech i Mark Hutchinson (2007)  Inconsequential Bayonets? A Correspondence on Curation, Independence and Collaboration , w: Paul O Neill (ed.), Curating Subject, London: Open Editions. 7 Carolyn Christov-Bakargiev, dOCUMENTA (13) Press Release, 29 pazdziernika 2010, Berlin, http://www.documenta.de CONT3XT.NET wywiad z Sarah Cook  Re:Interview #017: Art, New Media and the Curatorial (marzec 2011), opublikowany na: http://cont3xt.net/blog/?p=4538. Beatrice von Bismarck (2004)  Curating , w: Ute Tischler, Christoph Tannert, wyd. MIB-Men in Black: Handbook of Curatorial Practice, Berlin: Revolver Books. Sarah Cook (2008)  Immateriality and Its Discontents , w: Christiane Paul (wyd.), New Media w: White Cube and Beyond. Curatorial Models for Digital Art, Berkeley: University California Press. Peter Funken (2004)  Curators  Just More Lice on the Artist's Bum , w: Ute Tischler, Christoph Tannert, wyd. MIB-Men in Black: Handbook of Curatorial Practice, Berlin: Revolver Books. Joasia Krysa (wyd.) (2006) Curating Immateriality: The Work of the Curator in the Age of Network Systems, DATA Browser vol. 3, New York: Autonomedia. Joasia Krysa (2008)  Experiments in (Social) Software Curating: reprogramming curatorial practice for networks , w: Vague Terrain: Di gital Art /Culture / Technology journal, issue 11, CONT3XT.NET (wyd). http://vagueterrain.net/journal11/joasia- krysa/01 Joasia Krysa (2008a),  Distributed Curating and Immateriality , w: Christiane Paul (wyd.), New Media in the White Cube and Beyond. Curatorial Models for Digital Art, Berkeley: University California Press. Patrick Lichty (2008)  Reconfiguring Curation: Noninstitutional New Media Curating and the Politics of Cultural Production ,w: Christiane Paul (wyd.), New Media in the White Cube and Beyond. Curatorial Models for Digital Art, Berkeley: University California Press. Paul O Neill (2007)  The Curatorial Turn , w: Judith Rugg, Michele Segdwick (wyd.) Issues in Curating Contemporary Art and Performance, Bristol, Chicago: Intellect. Christiane Paul (wyd.) (2008) New Media in the White Cube and Beyond. Curatorial Models for Digital Art, Berkeley: University California Press. 8 Irit Rogoff (2008)  Turning , e-flux journal, 11/2008, http://www.e- flux.com/journal/view/18. Ute Tischler, Christoph Tannert (wyd.) (2004) MIB-Men in Black: Handbook of Curatorial Practice, Berlin: Revolver Books. 9

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
rola kuratora sadowego w resocjalizacji nieletnich
wniosek o ustanowienie kuratora spadku
The Burning Wheel Alternate Wound Tolerances
The Alternative Russian Dictionary
Alternatywizm1
kuratoria
P90X Calendar (alternate)
Kurator s dowy
Alternator 2200SRM0002 (12 2004) US EN
Regulator napięcia alternatora Magneton 70 A
Charakterystyka Szkoły alternatywnej typu waldorf
Alternity Dark Matter The Voice
alternatywna instrukcja DOMOWE FINANSE &

więcej podobnych podstron