NBeh. 09.11.2010
W 06.
Dr n. med. Agata Przyborska
1
Funkcje układu siatkowatego. Czuwanie i
sen. Synchronizacja i desynchronizacja
w zapisie EEG. Mechanizm uwagi.
Uwaga wzrokowa.
Projekcje niespecyficzne mózgowia i ich
udział w procesach wzbudzenia (arousal)
mózgowia
2
Pień mózgu
" Pień mózgu (truncus cerebri) struktura anatomiczna
OUN, obejmująca wszystkie twory le\
ące na podstawie
czaszki.
" Pień mózgu i podstawa neuronalna, zawierającą wszystkie
układy regulacyjne i reproduktywne organizmu nazywany
jest "zespołem R" (od Reptilians, gady),
Zespoł R jest bardziej pierwotny ni\
obszary mózgu kontrolujące
emocje, mają go ju\
zwierzęta zimnokrwiste.
" Pień mózgu wpływa na pozostałe obszary zarówno przez
bezpośrednią stymulację jak i regulację poziomu ro\
nych
neurotransmiterow.
3
Budowa pnia mozgu:
" Trzy głowne struktury to rdzeń przedłu\
ony (diencephalon), most
(pons) i śródmozgowie (mesencephalon).
" Jego naturalne przedłu\
enie stanowi międzymózgowie obejmujące
wzgórze, szyszynkę, przysadkę i okolice przylegające do trzeciej
komory mózgu, pomiędzy przednim i tylnym spoidłem.
4
PIEC
MÓZGU: most i śródmózgowie
" Most - zawiera wa\
ne jądra:
j. n. twarzowego  mięśnie twarzy
j. n. trójdzielnego  mięśnie języka
" Śródmózgowie:
wzgórki górne - ruchy oczu i akomodacja, odruch z
reniczny
tu: j. n. okoruchowego i bloczkowego
tu: drogi łączące pień z mó\
d\
kiem (tzw. konary mó\
d\
ku)
Istota czarna
Twór siatkowaty
5
Główne struktury
międzymózgowia
6
Międzymózgowie
" Nadwzgórze
szyszynka (melatonina)
j. uzdeczki (połączenia z u. limbicznym)
" Wzgórze
j. transmitujące informacje czuciowe
j. uzyskujące informacje z mó\
d\
ku i zwojów podstawy
j. posiadające połączenia z polami kojarzeniowymi kory i z
układem limbicznym
" Niskowzgórze
j. niskowzgórzowe (kontrola ruchu; połączenia z gałką bladą i
istotą czarną)
warstwa niepewna (kontynuacja tworu siatkowatego)
" Podwzgórze.
7
Stan
przytomności/świadomości/wzbudzenia:
Struktury odpowiedzialne
A. Układ czuciowy - Classical Sensory Afferents - CSA
B. Wzgórze
C. Wstępujący pobudzający układ siatkowaty - Ascending
Reticular Arousal System ARAS
D. Korowe sprzę\
enia zwrotne
8
CSA
" Informacja czuciowa:
Z exteroreceptorów  ze środowiska
Z interoreceptorów  czucie głębokie, propriorecepcja
" Bezpośrednia projekcja do mózgu:
Szybka
Specyficzna
" Przesyłana tak\
e do ARAS:
Wolniej,
Nie bezpośrednio
9
Układ siatkowaty
" Sieć neuronalna pomiędzy
miedzymózgowiem i rdzeniem
kręgowym
" Połączenia z:
Korą ruchową
Jądrami podstawy mózgu
Mó\
d\
kiem
Nerwami czaszkowymi
" Funkcje
Świadomość
Regulacja napięcia mięśniowego
Modulacja bólu
Regulacja: układu sercowo-
naczyniowego, oddychania, ośrodka
wymiotnego i kaszlu, mowy
10
Układ siatkowaty
" Układ siatkowaty obejmuje:
część zstępującą (nale\
ącą do układu pozapiramidowego)
działającego na ośrodki ruchowe,
część wstępującą (ARAS), której zadaniem jest podnoszenie
 gotowości czynnościowej obszarów korowych i podkorowych
Obie części: wstępująca i zstępująca mają swoje strukturalne składowe
pobudzające i hamujące.
11
Układ siatkowaty pnia mózgu
12
Wstępujący Układ Siatkowaty:
" rozproszona sieć połączeń nerwowych i skupisk istoty szarej w obrębie
górnej części pnia mózgu  unerwia praktycznie całą powierzchnię kory
mózgowej
" odkryty przez Moruzziego i Magouna
" początkowo był traktowany jako jednolita struktura rozciągająca się od
mostu a\
do międzymózgowia
" dzisiaj wiadomo, \
e układ siatkowaty składa się z wielu podukładów
związanych z poszczególnymi neuroprzekaz
nikami
" charakterystyczną cechą ośrodków tworu siatkowatego jest to, \
e składają
się z niewielkich skupisk neuronów (najczęściej w pniu mózgu, ale i w
podwzgórzu i podstawnym przodomózgowiu), które unerwiają
rozległe obszary kory
13
Wstępujący Układ Siatkowaty:
" Część grzbietowa  zawiera projekcje z jąder
cholinergicznych pnia mózgu (wydziela acetylocholinę(Ach)),
najbardziej aktywny jest w czasie czuwania oraz snu REM,
pobudzające działanie kofeiny: hamowanie adenozyny  inhibitora Ach
nasenne działanie leków antyhistaminowych  histamina zwiększa
uwalnianie Ach
" Część brzuszna  zawiera bezpośrednie projekcje
wstępujące do kory z szeregu jąder poło\
onych w pniu
mózgu, ale przedtem tworzy wiązkę włókien nerwowych -
zwaną pęczkiem przyśrodkowym przodomózgowia (medial
forebrain bundle, MFB) do tej drogi przyłączają się inne
ośrodki pobudzające w bocznym podwzgórzu oraz
przodomózgowiu podstawnym
14
Dodatkowe ośrodki aktywujące części
brzusznej (pozawzgórzowej) ARAS
" Boczne podwzgórze (lateral hypothalamus, LH, LHA)  na
zakończeniach aksonów wydzielana jest
oreksyna/hipokretyna (Ox)
" Przodomózgowie podstawne (basal forebrain, BF)  na
zakończeniach aksonów wydzielana jest achetylocholina
(Ach) oraz kwas ł-aminomasłowy (GABA)
15
ARAS
Wzgórze
BF
Basal Forebrain 
Podstawne przodomózgowie
RF  układ siatkowaty
" Część brzuszna
RF
(przez układ
siatkowaty)
Część grzbietowa
CSA
(przez podwzgórze)
16
Najwa\
niejsze ośrodki części brzusznej
(pozawzgórzowej) ARAS
" Miejsce sinawe (locus coeruleus, LC)  na zakończeniach
aksonów wydzielana jest noradrenalina (NA)
" Jądra szwu (raphe nuclei, Raphe, DR)  na zakończeniach
aksonów wydzielana jest serotonina (5-HT)
" Pole brzuszne nakrywki (ventral tegmental area, VTA) 
na zakończeniach aksonów wydzielana jest dopamina
(DA)
" Jądro guzowo-suteczkowate (tuberomammillary nucleus,
TMN)  na zakończeniach aksonów wydzielana jest
histamina (His)
17
BF przodomózgowie
podstawne
(acetylocholina)
LH boczne podwzgórze
(oreksyna)
TMN jądro guzowo-
suteczkowate
(histamina)
Raphe jądra szwu
(serotonina)
vPAG brzuszna
nakrywka
(dopamina)
LC miejsce sinawe
(noradrenalina)
LDT/ układ Śródmózgowio-
wo-mostowy ((j.
PPT
boczno-grzbietowe,
j. konarowo-mostowe)
(acetylocholina)
GA
ÓWNE SKA
ADNIKI WST
PUJ
CEGO
GA
ÓWNE SKA
ADNIKI WST
PUJ
CEGO
18
UKA
ADU SIATKOWATEGO MÓZGU
UKA
ADU SIATKOWATEGO MÓZGU
Saper i in., 2005
System serotoninergiczny mózgowia
" W pniu jest a\
9 jąder serotoninergicznych, wydzielających
neurotransmiter serotoninę (5-HT, 5-hydorksytryptoamina).
jądra szwu (raphe nucleus), 9 par w całym pniu;
miejsce sinawe (locus coeruleus), tu te\
neurony NA;
jądro przyramienne boczne, jądro górne środkowe, jądro pasma
samotnego.
" Serotoninergiczne są:
projekcje do podwzgórza,
układu limbicznego: ciała migdałowatego,
hipokampu,
zakrętu obręczy, jądra ogoniastego i skorupy.
" Serotonina:
regulacji faz snu, nastroju,
regulacja aptetytu, odruchu wymiotnego i popędu seksualnego.
" Zaburzenia poziomu serotoniny wią\
ą się z depresją, migrenami,
stanami lękowymi, oraz cyklofrenią (chorobą dwubiegunową).
19
20
Stan wzbudzenia kory mózgowej:
" Drogi wzgórzowo-korowe:
Pobudzenie z drugorzędowych neuronów czuciowych rdzenia
kręgowego i pnia mózgu do specyficznych obszarów
czuciowych kory mózgowej
Rola: przekazywanie specyficznej informacji czuciowej
Stacja przekaz
nikowa, selekcja informacji
Czynność fazowa  pobudzenie czuciowe
" Drogi pozawzgórzowe:
Pobudzenie z cholinergicznych i monoaminergicznych
(Noradrenalina) neuronów pnia mózgu i podstawnego
przodomózgowia (basal forebrain)
Poprzez: pęczek środkowy przodomózgowia - medial forebrain
bundle  niespecyficznie do kory mózgowej i wzgórza
Rola: modulacja aktywności kory mózgowej i wzgórza
Pobudzenie toniczne  rytm snu i czuwania
21
22
22
Wzgórze [thalamus]:
" znajduje się głęboko pod korą mózgową i istotą białą, w
samym środku półkuli mózgowej.
" to grupa jąder nale\
ących do międzymózgowia, o
szczególnej roli - rozprowadza (między innymi) impulsy
nerwowe poprzez włókna projekcyjne, wychodzące ze
wzgórza w kierunku kory w postaci wieńca promienistego.
" We wieńcu promienistym  drogi eferentne wzgórza:
drogi nieswoiste związane z układem siatkowym - stałe aktywowanie
obszarów kory do aktywności
typowe włókna rozprowadzające impulsy sensoryczne (czuciowe) do
stałych (pierwotnych) obszarów kory.
23
Wzgórze (Thalamus)
24
Szlaki aferentne wzgórza:
" z pnia mózgu (czuciowe i aktywujące-nieswoiste),
" mó\
d\
ku (koordynatora ruchu),
" jąder podstawnych (przede wszystkich skorupy i gałki
bladej słu\
ących jako pamięć powtarzających się
sekwencji ruchów [pamięć proceduralna]),
" narządu wzroku (sygnały docierają do ciała
kolankowatego bocznego zawzgórza [zaliczanego do
wzgórza]),
" narządu słuchu (sygnały docierają do ciała kolankowatego
przyśrodkowego zawzgórza) i ciał suteczkowatych
podwzgórza (realizując pętlę limbiczną).
25
Szlaki aferentne wzgórza: (2)
" Sygnały węchu jako jedyne nie docierają do kory
poprzez wzgórze (nos --> kora gruszkowata).
dotyczy to starej kory (trójwarstwowej),
do wszystkich obszarów kory nowej (sześciowarstwowej) sygnały
docierają poprzez wzgórze,
" Aksony łączące wzgórze z korą docierają do czwartej
warstwy neuronalnej kory
26
Drogi nieswoiste wzgórza
" Drogi nieswoiste podtrzymują stan czuwania, zapewniają
skupienie uwagi, sprawność kojarzenia, regulację
świadomości co powoduje równie\
przebudzenie ze snu i
zasypianie.
" Zniszczenie dróg nieswoistych dochodzących do kory
wywołuje stan przypominający długotrwałą śpiączkę:
wzgórze mo\
e włączać i wyłączać korę mózgową oraz uaktywniać
ją na sygnały napływające ze zmysłów celem ich przetworzenia.
27
Wzgórze (pods.):
" Największy ośrodek międzymózgowia - jako stacja przekaz
nikowa, do
której dochodzą drogi rdzenne od receptorów znajdujących się na
obwodzie naszego ciała (receptor -> rdzeń kręgowy --> pień mózgu -
-> wzgórze) i rozsyłane do odpowiednich obszarów kory mózgowej.
" Miejsce kumulacji wszystkich sygnałów płynących z receptorów.
Projekcja recepcyjna naszego ciała we wzgórzu przenoszona jest do
kory mózgowej, do tzw. pierwszorzędowych obszarów kory.
" Takie zebranie dróg wstępujących w jednym miejscu ma równie\
taką
zaletę, \
e zbiorcze sygnały z obwodu ciała mo\
na wysyłać:
zarówno do kory mózgowej
jak i do innych skupisk neuronów, na przykład do ciała
migdałowatego, w celu podjęcia natychmiastowej reakcji obronnej
organizmu, zanim zostanie to zauwa\
one w analizatorach kory
mózgowej (dotrze do naszej świadomości).
28
Wzgórze (pods.):
" Wzgórze pełni kluczową rolę w integracji informacji
czuciowych i ruchowych., w procesach uwagi
" Poprzez pętle korowo-wzgórzowe wzgórze kontroluje
dostęp do danych czuciowych.
" Wzgórze współpracując z pniem mózgu i z korą ma wpływ
na to, jakie informacje docierają do kory i jak mocno
uaktywniane są ró\
ne obszary i sposoby jej działania.
" Część wzgórza zalicza się do układu limbicznego.
29
30
WZGÓRZE
" Wzgórze dzieli się na kilka obszarów:
Zawzgórze - z ciałem kolankowatym bocznym i przyśrodkowym,
Nadwzgórze
" W nadwzgórzu:
przednia grupa jąder - część układu limbicznego; połączenia z korą
zakrętu obręczy, hipokampem i ciałami suteczkowatymi podwzgórza.
Biorą udział w ogólnej regulacji poziomu pobudzenia, a więc
przytomności.
jądra przyśrodkowe wzgórza - są równie\
częścią układu limbicznego;
łączą się w obu kierunkach z korą przedczołową, otrzymują informację z
kory skroniowej, istoty czarnej oraz ciała migdałowatego; są silnie
połączone z jądrami środblaszkowymi wzgórza;
odgrywają istotną rolę w ekspresji emocji (dzięki integracji aktywności
czuciowo-ruchowej).
31
Jądra wzgórza
" Jądra środblaszkowe otrzymują informację z wstępującego układu
siatkowatego, dostarczają niespecyficzne, rozlane pobudzenia do
wszystkich okolic kory wpływając na jej ogólną aktywność.
" Jądra części grzbietowej wzgórza:
boczno-grzbietowe, część układu limbicznego bo połączona z korą
zakrętu obręczy;
jądro boczne tylne, połączone jest z korą ciemieniową (pola 5 i 7)
poduszka (pulvinar), największe jądro wzgórza, łączy się z korą
potyliczną, ciemieniową i tylną skroniową; łączy informacje słuchowe,
wzrokowe i czuciowe współpracując z wzgórkami czworaczymi górnymi
oraz ciałem kolankowatym bocznym.
Uszkodzenia poduszki po dominującej stronie mózgu mogą prowadzić do:
problemów ze skupianiem uwagi,
o zespołu pomijania stronnego (podobnie jak uszkodzenia kory ciemieniowej,
która prawdopodobnie jest zbyt słabo pobudzana).
o rzadkiej podkorowej afazji czuciowej (wynika to z projekcji pomiędzy poduszką
a obszarem Wernickego).
32
33
34
Jądra wzgórza.
" Jądra części brzusznej wzgórza pełnią głównie funkcje
przekaz
nikowe.
j.brzuszne przednie - wysyła niespecyficzne projekcje do kory
przedczołowej, oczołodołowej i kory czołowej przedruchowej; otrzymuje
informacje z istoty czarnej, pomaga w inicjacji i powstrzymaniu ruchów.
j. brzuszne pośrednie wysyła połączenia do kory ruchowej, otrzymuje
informacje od jąder podstawy mózgu (gałki bladej, istoty czarnej) oraz
mó\
d\
ku.
tylne jądra brzuszne:
o tylne boczne przekazuje informacje czuciowe (ból, dotyk, temperatura);
o tylne-przyśrodkowe przekazuje informacje o smaku i informacje czuciowe w
obrębie głowy;
o tylno-dolne otrzymuje informacje o równowadze ciała (jądra przedsionkowe).
" Jądro siatkowate wzgórza (NRT) to jądro hamujące, otacza
znaczą część wzgórza.
Decyduje o aktywności związanej z uwagą, pobudzane jest
przez twór siatkowaty pnia mózgu, wpływa na aktywność
pozostałych jąder regulując dopływ sygnałów, na które
warto zwracać uwagę
35
36
" W skład wzgórza wchodzi te\
:
ciało kolankowate boczne (LGN), przekazujące informacje z
siatkówki do kory wzrokowej (płat potyliczny);
pomaga skupiać uwagę wzrokową na istotnych obszarach
przestrzeni.
ciało kolankowate przyśrodkowe (MGB), przekazujące
informacje słuchowe, pośredniczy pomiędzy korą słuchową i
wzgórkami czworaczymi śródmózgowia, do których dociera
informacja z ucha.
37
38
Drogi wzrokowe  projekcje
siatkówki do wzgórza i pnia
mózgu
39
40
41
Uwaga
" Uwaga - ogólne określenie wielu procesów poznawczych
odpowiedzialnych za:
utrzymanie organizmu w stanie gotowości do działania, percepcji
lub innych zachowań;
podtrzymywanie stanu oczekiwania na pojawienie się pewnych
bodz
ców;
wyodrębnianie istotnych elementów z pola percepcyjnego (np.
wzrokowego, słuchowego) i tłumienie elementów nieistotnych
(koncentracja uwagi);
odpowiednio zorganizowany przebieg danej czynności
psychicznej, dbanie o to aby uboczne procesy go nie zakłócały;
zdolność zaanga\
owania się w analizę danego bodz
ca
i umiejętność oderwania się od jednego bodz
ca i skupienie się na
innym.
42
Koncentrowanie uwagi
" Koncentrowanie uwagi przez Makaki na czynności jednego
z osobników stada.
43
Drogi wzgórzowo-korowe:
" Uszkodzenia tych dróg wywołują specyficzne efekty:
połączenia z korą somatosensoryczną osłabiają czucie powierzchniowe i
głębokie w przeciwległej stronie ciała; mogą być odczuwane jako
bolesne.
połączenia z korą wzrokową powodują zaburzenia postrzegania,
połączenia z korą słuchową powodują afazje podkorowe.
44
Drogi wzgórzowo-korowe:
" Uszkodzenia połączeń z korą limbiczną powodują
zaburzenia afektywne, płacz lub śmiech.
" Uszkodzenia połączeń z korą przedczołową powodują
zaburzenia pamięci i emocji.
45
Uszkodzenia tworu siatkowatego
" Uszkodzenia TS powodują śpiączkę i stan wegetatywny,
brak reakcji (koma) i brak świadomości.
" Neuroobrazowanie pokazuje uszkodzenia w obszarze TS u
ludzi cierpiących na syndrom chronicznego
zmęczenia (chronic fatigue syndrome), oraz niektóre
przypadki zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z
deficytem uwagi (zaburzenie hiperkinetyczne), (ADHD)
" Cię\
kie uszkodzenie tworu siatkowatego mo\
e prowadzić
do śpiączki, zwykle w ciągu 2-4 tygodni, przechodzącej w
stan śmierci mózgu lub stan wegetatywny.
" Stan śmierci mózgu wią\
e się z całkowitym brakiem
aktywności mózgu, łącznie z pniem, a więc równie\

samodzielnej kontroli oddychania.
46
Martwy mozg na obrazie uzyskanym techniką PET
47
SEN:
" Stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego,
cyklicznie pojawiający się i przemijający w rytmie
okołodobowym, podczas którego następuje
zniesienie świadomości.
" Odcięcie od bodz
ców ze środowiska  z mo\
liwością
przywrócenia percepcji
" Wypoczynek fizyczny w typowej dla danego gatunku
pozycji ciała
49
elektroencefalografia (EEG)
" zmiany potencjałów wywołane przez aktywność neuronów
50
EEG
51
EEG
" Zapis wypadkowej aktywności elektrycznej neuronów. U
osoby czuwającej wygląda tak:
" Brak wzorca aktywności, mała amplituda potencjały
pobudzające i hamujące się znoszą  DESYNCHRONIZACJA
mała amplituda, du\
a częstotliwość
52
EEG
" Podczas snu potencjały mózgowe ulegają
SYNCHRONIZACJI:
" Fale mózgowe są większe i wolniejsze  du\
a
amplituda i mała częstotliwość  fale wolne
53
Fale EEG
" Alpha:
Osoba czuwająca, spoczynek oczy zamknięte
10-12 cykli/sec.
" Beta:
Podczas analizy bodz
ców wzrokowych i innych
13-25 cykli/sec.
" Theta:
Podczas ró\
nych faz snu i u noworodków
5-8 cykli/sec.
" Delta:
Podczas snu i u czuwających dzieci. U czuwających dorosłych
oznacza uszkodzenie mózgu.
1-5 cycles/sec.
54
Fale EEG w stanie czuwania
1 second
Czuwanie, uwaga
Szybkie, nieregularne fale Beta
Desynchronizacja: du\
a częstotliwość, mała amplituda
1 second
Czuwanie, oczy zamknięte
Wysokie, nieregularne fale Alfa
Synchronizacja: mała częstotliwość, du\
a amplituda
55
1. Czuwanie:
fale beta
fale alfa
2. Sen non REM:
faza 1: wolne, nieregularne
fale teta
faza 2 i 3: fale teta,
wrzeciona senne, fale
delta
faza 4: głównie wolne fale
delta
3. Sen REM (Rapid
Eyes Movement
sleep)
56
Cykliczność SWS i REM
57
Zapis EEG podczas snu non-REM
58
59
Twór siatkowaty - ośrodki synchronizacji korowej
" W przypadku przecięcia tworu siatkowatego między górnymi i
dolnymi wzgórkami pokrywy śródmózgowia (preparat Bremera:
izolowany mózg) odcięty jest dopływ wszelkich bodz
ców do
mózgu i preparowane zwierzę (zwykle kot) zapada w śpiączkę.
60
Twór siatkowaty - ośrodki synchronizacji korowej
Izolowane mózgowie: cięcie na granicy rdzenia kręgowego i
przedłu\
onego nie powoduje deprywacji sensorycznej. Kot jest
sparali\
owany, ale wykazuje normalną aktywność mózgu i rytm
dobowy.
61
Twór siatkowaty - ośrodki synchronizacji korowej
" W preparacie pretrygeminalnym cięcie wykonywane jest tu\
nad
wejściem nerwu trójdzielnego do pnia, co powoduje odcięcie
impulsów ze środowiska, podobnie jak w preparacie Bremera.
Jednak zamiast zapaść w śpiączkę kot pozostaje cały czas w stanie
czuwania.
" Powy\
ej przecięcia znalazł się ośrodek czuwania,
a hamujący go ośrodek snu poni\
ej w tylnej części mostu.
" Ośrodkiem czuwania jest jądro siatkowate mostu przednie - jego
aktywność powoduje desynchronizację EEG w korze za
pośrednictwem wzgórza, nazywane desynchronizatorem.
" Wyjątkowo silne pobudzenie wywołuje w tworze siatkowatym
informacja czuciowa z twarzy docierająca przez nerw trójdzielny -
dlatego tak dobrze rozbudza nas polanie twarzy zimną wodą.
62
63
Synchronizacja i desynchronizacja EEG
" Desynchronizacja EEG to jedna z cech charakterystycznych stanu
czuwania.
" Odbierana w EEG aktywność elektryczna kory daje obraz szybkiej
nieregularnej fali (szumu) - wynika to z nieskoordynowanej pracy
neuronow.
" W przypadku fali wolnej typowej dla snu NREM aktywność neuronów
jest skoordynowana
" Jądro siatkowate mostu przednie desynchronizuje aktywność kory
za pośrednictwem wzgórza..
" Wyjątkowo silne pobudzenie wywołuje w tworze siatkowatym
informacja czuciowa z twarzy docierająca przez nerw trojdzielny.
Tłumaczy to, dlaczego tak dobrze rozbudza nas polanie twarzy zimną
wodą.
64
" Desynchronizator oddziałuje na wzgórze za pomocą
acetylocholiny (ACh), co powoduje lekką depolaryzację
neuronów w jego części sensorycznej.
" Równocześnie ACh hamuje jądro siatkowate
wzgórza, które ma hamujący wpływ na część
sensoryczną wzgórza.
" Depolaryzacja w części sensorycznej oznacza większą
wra\
liwość na impuls - mechanizmem uwag - umo\
liwia
łatwiejsze dostrzeganie bodz
ców i reagowanie.
65
Neuroprzekaz
niki:
" Utrzymanie stanu czuwania - wysoki poziom trzech mediatorów:
Acetylocholina, noradrenalina (NA) i serotonina (5-HT).
" Zmiany aktywności układów serotoninergicznego, cholinergicznego i
noradrenergicznego - zasypianie i przechodzenie do kolejnych faz snu.
" Noradrenalina (NA) jest niezbędna dla procesów uwagi: zmniejsza
amplitudę szumu EEG.
Projekcja noradrenergiczna ma swoj początek w miejscu sinawym
(locus coeruleus) poło\
onym w pniu mózgu.
Miejsce sinawe wykazuje du\
ą aktywność podczas czuwania,
mniejszą w fazie snu NREM oraz brak aktywności z fazie REM.
66
miejsce sinawe 
NA  du\
a
aktywność w stanie
czuwania
67
Neuroprzekaz
niki:
" Serotonina (5-HT) kontroluje stan pobudzenia mózgu
poprzez kontrolę wytwarzania ACh i NA.
" Początek drog serotoninergicznych znajduje się w
przednich jądrach szwu (nuclei raphes).
Choć są aktywne podczas czuwania, ich lezja powoduje
kilkudniową bezsenność.
Dzieje się tak poniewa\
serotonina aktywuje pole
przedwzrokowe (POA, area preoptica), strukturę
związaną z zegarem biologicznym.
" Po zniszczeniu jąder szwu POA nie jest pobudzane i nie
mo\
e wywołać senności
68
69
Sen
" Zasypianie jest procesem, który wią\
e się m.in. z obni\
eniem poziomu
acetylocholiny:
most nie pobudza ju\
sensorycznej części wzgórza i nie hamuje jądra
siatkowatego wzgórza,
jadro siatkowate wzgórza zaczyna generować oscylacje.
oscylacje są następnie przenoszone do środkowej, sensorycznej części
wzgórza, a następnie do kory, co odczytujemy jako synchronizację, czyli
falę wolną EEG.
" W IV fazie snu wolnofalowego pojawiają się marzenia senne - mało
emocjonalne i ze względu na niski poziom ACh szybko zapominane
" Następnie pojawia się faza REM (sen paradoksalny), i
desynchronizacja EEG.
Mechanizm desynchronizacji jest podobny jak w przypadku czuwania.
Poziom noradrenaliny i serotoniny spada niemal do zera, podczas gdy
poziom ACh się podnosi. Jednak w fazie REM aktywne są inne jądra
cholinergiczne ni\
podczas czuwania.
70
" Marzenia senne REM charakteryzują się chaotycznością i
nierealnością. Pojawiają się doznania z ro\
nych modalności: np.
słuchowe i związane z narządem równowagi (uczucie spadania i
szybkiego przemieszczania się), ale dominują doznania wzrokowe.
" Wynika to z pojawiania się w REM charakterystycznych dla tej fazy
iglic PGO (pontine-geniculate-occipital).
Most generuje te przypadkowe wyładowania i przesyła cholinergicznie
do ciała kolankowatego bocznego, skąd są przenoszone do płata
potylicznego.
Tam wyładowania są interpretowane jako doznania
wzrokowe. Obszar generujący PGO indukuje równie\
ruchy gałek
ocznych i inne reakcje wegetatywne REM np. nieregularny oddech
" Sny REM są pełne emocji, zwykle negatywnych, co jest skutkiem
silnego pobudzenia amygdali, hipokampa, zakrętu obręczy i obni\
oną
aktywnością kory oczodołowo-czołowej, która w normalnych
warunkach czuwania umo\
liwia kontrolę i hamowanie układu
limbicznego (i kontrolę zachowań).
" To właśnie redukcja pobudzenia kory czołowej wią\
e się z wysoce
nierealistyczną i często nielogiczną treścią marzeń sennych REM.
71
Aktywność elektryczna mózgu w ADD (Attention Deficyt
Disorder) (deficyt uwagi)
72