TERAPIA MANUALNA
Na podstawie: Freddy M. Kaltenborn
 Kręgosłup  badanie manualne i mobilizacja
 Manualne mobilizacje stawów kończyn
w przekładzie Mirosława Dębskiego
Historia medycyny manualnej
Hipokrates, lata 460-377 p.n.e  pisma z zakresu medycyny
manualnej zebrane w  Corpus Hippocratum
Galen, lata 131-202 n.e  traktaty medyczne będące komentarzem do
leczenia stosowanego przez Hipokratesa i zawierające początki
dzisiejszej terapii manualnej
dzisiejszej terapii manualnej
Podobne leczenie opisywali także: Avicenna z Bagdadu 1000r. 
dzieło naukowe  Quanun , Vidius Vidio 1500r. (Francja), Ambroise
Pare 1550r. (Francja)
1874r.  szkoła osteopatii w USA, w latach 20-tych (XX wieku) ten
sposób leczenia dociera do Europy, a po drugiej wojnie światowej
rozwija się w Niemczech
Historia medycyny manualnej w fizjoterapii
Dr James Mennell (Anglia)  napisał pierwszy
podręcznik dotyczący leczenia stawów kończyn oraz
kręgosłupa
Dr James Cyriax. (Anglia)  kontynuował prace dr
Mennella, napisał podręcznik dotyczący badania i
leczenia tkanek miękkich
Alan Stoddard (Anglia)  osteopata, propagował
techniki osteopatyczne wśród fizjoterapeutów
Freddy Kaltenborn
W latach 1952-1954
studiował i praktykował u
dr Mennella i dr Cyriaxa w
Londynie (w 1955 roku
uzyskał certyfikat nauczyciela
Medycyny Ortopedycznej)
Medycyny Ortopedycznej)
W 1956 rozpoczął naukę w
ramach Towarzystwa
Naukowego Chiropraktyki w
Hamm, gdzie w 1958 roku
zdał egzamin z chiropraktyki.
Freddy Kaltenborn
W 1960 roku rozpoczął
współpracę z Olafem
Evjenthem
1974 roku doprowadził do
założenia IFOMT
(International Federation
(International Federation
of Orthopaedic
Manipulative Therapy)
W 1978 IFOMT stała się
podgrupą WCPT (World
Confederation for Physical
Therapy)
Olaf Evjenth
Opracował cześć
dotyczącą tkanek
miękkich
Masaż funkcyjny i
Masaż funkcyjny i
poprzeczny
Rozciąganie mięśni
(Muscle stretching in
Manual Therapy)
OMT Kaltenborn  Evjenth w Polsce
1993  pierwsze szkolenie w Konstancinie
1998  pierwsze certyfikaty MT
2001  została wyznaczona narodowa
reprezentacja Kaltenborn  Evjenth
2002  pierwsi nauczyciele kursów
1993  pierwsze szkolenie w Konstancinie
Narodowa reprezentacja Kaltenborn  Evjenth
Kolejność szkoleń w Polsce
UEX  badanie i leczenie stawów kończyny dolnej 
techniki podstawowe
OEX  badanie i leczenie stawów kończyny górnej 
techniki podstawowe
techniki podstawowe
UWS  badanie i leczenie miednicy i odcinka
lędz
wiowego kręgosłupa oraz badanie odcinka
piersiowego  techniki podstawowe
OWS  badanie i leczenie odcinka piersiowego (ciąg
dalszy) oraz szyjnego kręgosłupa  techniki
podstawowe
Kolejność szkoleń w Polsce
AEX 1  badanie i leczenie mięśni (rozciąganie) oraz
stawów kończyny dolnej  techniki zaawansowane
AEX 2  badanie i leczenie mięśni (rozciąganie) oraz
stawów kończyny górnej  techniki zaawansowane
AWS 1  badanie i leczenie odcinka lędz
wiowego i
AWS 1  badanie i leczenie odcinka lędz
wiowego i
piersiowego kręgosłupa  techniki zaawansowane dla
stawów i mięsni
AWS 2  badanie i leczenie odcinka szyjnego kręgosłupa
oraz stawów skroniowo-żuchwowych  techniki
zaawansowane dla stawów i mięsni
EGZAMIN TEORETYCZNY I PRAKTYCZNY
PODSTAWOWE ZASADY
koncepcji Kaltenborn  Evjenth
koncepcji Kaltenborn  Evjenth
Leczenie hipomobilności
Mobilizacja manualna (zajmuje się zaburzeniami w
układzie kostno-mięśniowym)
TKANKI MI
KKIE:
TKANKI MI
KKIE:
masaż funkcyjny i poprzeczny wg Evjentha
stretching (rozciąganie) wg Evjentha
STAWY:
mobilizacja linijna wg Kaltenborna - jej zadaniem jest
przywrócenie prawidłowej  gry stawowej  odpowiednich
proporcji pomiędzy ruchem toczenia i ślizgu w stawie
Leczenie hipermobilności
Stabilizacja:
Środki bierne  stabilizatory
Środki bierne  stabilizatory
Środki czynne  ćwiczenia
Leczenie bólu
Unieruchomienie (faza alarmu)
Ciepłolecznictwo, elektroterapia, hydroterapia
Ciepłolecznictwo, elektroterapia, hydroterapia
(ogólnie pojęta fizykoterapia).
POST
POWANIE SPECJALNE:
TRAKCJA PRZESZTRZENNA
WIBRACJA, OSCYLACJA
Pozycje kości i stawów
Pozycja zerowa  neutralna zerowa pozycja wyjściowa
Pozycja spoczynkowa  takie ustawienie stawu, w którym
torebka stawowa jest maksymalnie rozluz
niona, powierzchnie
stawowe mają ze sobą najmniejszy kontakt, a gra stawowa jest
największa
największa
Aktualna pozycja spoczynkowa  to pozycja spoczynkowa,
która uległa zmianie w wyniki ziałania patologicznych czynników
Pozycja zaryglowana  mała, wklęsła powierzchnia stawowa
posiada pełen kontakt z częścią większej, wypukłej powierzchni
stawowej, torebka stawowa oraz więzadła są mocno napięte, ślizg
stawowy w kierunku pozycji zaryglowanej jest upośledzony
Płaszczyzna lecznicza w terapii manualnej
Płaszczyzna lecznicza
leży na wklęsłej
powierzchni stawowej:
a) przemieszcza się wraz
z członem stawowym o
wklęsłej powierzchni
stawowej
Płaszczyzna lecznicza w terapii manualnej
b) stoi nieruchomo gdy
człon stawu o wypukłej
powierzchni stawowej
porusza się względem
porusza się względem
nieruchomego członu
stawowego o wklęsłej
powierzchni stawowej
Ruchy kości i stawów
Rotacja kości Translacja kości
(toczenie z poślizgiem) (gra stawowa)
translacja to prostoliniowe
rotacja to ruch obrotowy wokół
przesunięcie ciała, tak że
jakiejkolwiek osi leżącej
wszystkie punkty ciała poruszają
wewnątrz lub na zewnątrz
wewnątrz lub na zewnątrz
się wzdłuż linii prostej o tę samą
się wzdłuż linii prostej o tę samą
ciała
odległość, z taką samą
prędkością i w tym samym
do rotacji zaliczamy:
kierunku
a) zginanie - prostowanie
do translacji zaliczamy:
b) odwodzenie  przywodzenie
a) separację
c) rotację wewnętrzną  rotację
(translacja prostopadła)
zewnętrzną
b) ślizg prostoliniowy
(translacja paralelna)
Toczenie
Odbywa się kiedy pomiędzy dwiema powierzchniami
stawowymi nowe punkty jednej powierzchni wchodzą w
kontakt z ciągle nowymi punktami drugiej powierzchni
Może występować tylko pomiędzy powierzchniami
nieprzystającymi  o różnym promieniu krzywizny
nieprzystającymi  o różnym promieniu krzywizny
(wypukła po wklęsłej lub wklęsła po wypukłej)
Ślizg
Ruch ślizgowy następuje kiedy pomiędzy dwoma ciałami
jeden punkt jednego ciała wchodzi w kontakt z ciągle
nowymi punktami drugiego ciała
Czysty ślizg to jedynie taki rodzaj ruchu, który odbywa
się między powierzchniami przystającymi (płaskie i
się między powierzchniami przystającymi (płaskie i
łukowate)
Toczenie i ślizg
Stawy człowieka nie są w pełni przystające, co
powoduje, że ślizg po łuku stanowi jedynie komponentę
ślizgową podczas odbywającego się w nich ruchu
toczenia z poślizgiem
Jeśli powierzchnie stawowe są bardziej przystające, to
podczas ruchu będzie więcej ślizgu, jeśli mniej
przystające, to więcej toczenia
Kierunek ruchu toczenia w stawie
Komponenta toczenia podczas toczenia z poślizgiem
odbywa się zawsze w tym samym kierunku co ruch kości
Toczenie nie może występować w stawie bez ruchu
ślizgowego, ponieważ doprowadziłoby to do kompresji
lub podwichnięcia. Dlatego podczas mobilizacji stawu
komponenty toczenia należy unikać.
Kierunek ruchu ślizgu w stawie
Kierunek komponenty ślizgu zależny jest od tego, czy
poruszająca się powierzchnia stawowa jest wypukła,
czy wklęsła
Wklęsła powierzchnia stawowa
Wypukła powierzchnia stawowa
ruch ślizgu oraz ruch kości
ruch ślizgu i ruch kości
odbywają się w tym samym
odbywają się w kierunkach
kierunku
przeciwnych
Translacja kości  gra stawowa
Translację można wykonać tylko biernie, nie jest możliwe
wykonanie jej siłą własnych mięśni
prostopadła - trakcja paralelna  ślizg prostoliniowy
Luz torebki stawowej   slack
Wszystkie stawy przed napięciem leżących wokół nich
tkanek miękkich posiadają określoną grę stawową, ten
luz jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania
stawu
Zmiana długości struktur tkankowych może prowadzić
do hypomobilności lub hypermobilności
Największa swoboda ruchu występuje w pozycji
spoczynkowej
Trakcja
Trakcja  bierne działanie translatoryczne, które prowadzi
do oddalenia jednej kości od drugiej (separacja)
W terapii manualnej stawów trakcję przeprowadza się
prostopadle do płaszczyzny leczniczej
prostopadle do płaszczyzny leczniczej
Stopnie trakcji
Stopień I: bez widocznej separacji, zmniejsza siły kompresyjne,
powoduje wyrównanie ciśnienia wewnątrzstawowego z ciśnieniem
atmosferycznym, stosowany podczas testów trakcyjnych, ślizgowych i do
atmosferycznym, stosowany podczas testów trakcyjnych, ślizgowych i do
mobilizacji ślizgowych oraz w celu zmniejszenia bolesności; staw jest
rozluz
niony
Stopień II: swoboda ruchu jest zniesiona, stosowany do testów
trakcyjnych i w celu zmniejszenia bolesności; tkanki miękkie wokół
stawu są napięte
Stopień III: używa się większej siły trakcyjnej przy zniesionej swobodzie
ruchu, stosowany do testów i mobilizacji; napięte struktury są
rozciągane
Trójwymiarowe ustawienie trakcji
Podczas ustawiania stawu do wykonania trakcji
bierze się pod uwagę wszystkie płaszczyzny
anatomiczne (staw jednoosiowy ustawiamy w jednej
płaszczyz
nie, dwuosiowy w dwóch, trzyosiowy w trzech)
Trakcja w aktualnej pozycji Trakcja poza pozycją
Trakcja w aktualnej pozycji Trakcja poza pozycją
spoczynkowej: spoczynkową:
a) jako gra stawowa w a) jako gra stawowa w
stopniu I, II i III stopniu I, II i III
b) w celu zmniejszenia b) jako mobilizacja w
bolesności w stopniu I i II stopniu III
c) jako mobilizacja w stopniu
III
d) Podczas ślizgu  w
stopniu I
Ślizg
Ślizg  bierne, translatoryczne, pararelne przesunięcie
kości, które prowadzi do prostoliniowego ślizgu pomiędzy
powierzchniami stawowymi
W terapii manualnej ślizg będzie wykonywany zawsze
paralelnie (równolegle) do płaszczyzny leczniczej
paralelnie (równolegle) do płaszczyzny leczniczej
Ślizg
WSZYSTKIE PUNKTY JEDNEJ KOŚCI
PRZEMIESZCZAJ
SI
:
- z tą samą prędkością
- w tym samym kierunku
- na ta samą odległość
Stopnie ślizgu
Stopień I: wibracja lub oscylacja przebiegająca bez
widocznego ruchu ślizgowego
Stopień II: ruch kości powodujący napięcie tkanek
miękkich w kierunku leczniczym
miękkich w kierunku leczniczym
Stopień III: rozciągnięcie tkanek miękkich w kierunku
leczniczym
Trójwymiarowe ustawienie stawu przed wykonaniem
ślizgu wynika z zasad trakcji, podczas testu ślizgowego i
mobilizacji ślizgowej stosuje się trakcję w stopniu I
Zastosowanie ślizgu
GRA STAWOWA  I, II, III
PRZECIWBÓLOWO  I, II
MOBILIZACJA - III
MOBILIZACJA - III
Ustalenie kierunku, w którym
ograniczony jest ślizg
Mobilizację hypomobilnego stawu przy pomocy ruchu
ślizgowego wykonuje się w kierunku ograniczenia
tego ruchu
Wyznaczanie tego kierunku wykonuje się za pomocą:
a) testu ślizgowego
b) reguły wklęsło-wypukłej
Ustalenie kierunku, w którym
ograniczony jest ślizg c.d.
Test ślizgu stawowego Reguła wklęsło-wypukła
Może być użyta gdy:
badanie ślizgu w stawie to
badanie ślizgu w stawie to
a) pacjent ma duże dolegliwości
zabieg manualny polegający
bólowe
na przeprowadzeniu ruchów
translatorycznych we
b) staw posiada tylko bardzo mały
wszystkich możliwych
zakres ruchu
kierunkach badanego stawu
c) staw jest bardzo usztywniony
d) badający nabiera
doświadczenia w wyczuwaniu
ruchów ślizgowych
Reguła wklęsło-wypukła
Terapeuta kieruje kość o powierzchni stawowej
wypukłej w kierunku przeciwnym, a o powierzchni
stawowej wklęsłej w tym samym kierunku co
upośledzony ruch kości.
Techniki tkanek miękkich
Masaż funkcyjny
Masaż poprzeczny
Rozciąganie mięśni
Masaż funkcyjny - wykonanie
Masaż wzdłuż włókien i bierny ruch w stawie
Ruch w stawie zależy od funkcji masowanych mięśni
Kolejność:
1. Zbliżenie przyczepów
2. Docisk mięśnia
2. Docisk mięśnia
3. Jednakowy nacisk na mięsień podczas oddalania
przyczepów
4. Zbliżenie przyczepów bez nacisku
Bez ślizgu ręki po skórze i bezboleśnie
Przygotowanie do mobilizacji stawów oraz do rozciąganie
mięśni
Masaż funkcyjny  działanie
Masaż mięśni z ruchem w stawie (terapia
stawów i mięśni)
Stymulacja proprioreceptorów (odruchowe
zmniejszenie napięcia)
zmniejszenie napięcia)
Pulsujący naciska (poprawa krążenia)
Uruchomienie pojedynczych włókien
Uruchomienie pomiędzy różnymi warstwami
tkanek
Masaż poprzeczny  wykonanie
1. Głęboki masaż punktowy w poprzek włókien
2. Narastanie i zmniejszanie nacisku
3. Faza aktywna z naciskiem
4. Powrót do pozycji wyjściowej bez nacisku
4. Powrót do pozycji wyjściowej bez nacisku
5. Bez poślizgu ręki po skórze i bezboleśnie
6. Jeśli po 6 terapiach nie ma poprawy 
zakończyć
Masaż poprzeczny  działanie
1. Działanie mechaniczne:
" Ukierunkowanie przyrostu nowych włókien
" Poprawa ruchu włókien
2. Działanie neuropsychologiczne:
2. Działanie neuropsychologiczne:
" Hamowanie bólu
" Obniżenie aktywności układu współczulnego
3. Działanie biochemiczne:
" Zwiększenie krążenia (3-6 min)
" Działanie przecizapalne (15-20 min)
Rozciąganie mięsni
1. Przygotowanie danego mięśnia do rozciągania
poprzez masaż funkcyjny lub poprzeczny.
2. Wstępne rozciągnięcie mięśnia poprzez oddalenie
jego przyczepów
3. Pacjent napina dany mięsień izometrycznie przeciw
3. Pacjent napina dany mięsień izometrycznie przeciw
stawianemu oporowi (10 sekund)
stawianemu oporowi (10 sekund)
4. Rozluz
nienie mięśnia oraz jego rozciągnięcie (dalsze
oddalenie przyczepów)
- fazę 3 i 4 powtarza się kilkakrotnie (w miarę tolerancji
pacjenta)
5. Stymulacja antagonistów w celu zakodowania nowego
(większego) zakresu ruchu.
Ogólny schemat badania
I. Wywiad i stan ogólny pacjenta
II. Badanie ruchu:
1. ruchy rotacyjne czynne
2. ruchy rotacyjne bierne
- zakres ruchy biernego
- opór końcowy
3. ruchy translatoryczne
RÓŻNOCOWANIE !!!
- trakcja
- trakcja
- kompresja
- ślizgi
4. test oporowy
III. Palpacja (skóra, tkanka podskórna, mięśnie, ściegna, pochewki ścięgien,
kaletki maziowe, stawy, nerwy i naczynia)
IV. Testy neurologiczne (mięśnie wskaz
nikowe, odruch, czucie, motoryka,
koordynacja, nerwy czaszkowe)
V. Badanie dodatkowe (radiografia, badania laboratoryjne, punkcjie,
elektrodiagnostyka).
PROSTE TECHNIKI TO
ZASTOSOWANIA
- Ogólna trakcja kręgosłupa L-S (z pasem, bez pasa, w różnych
pozycjach)
- Ogólna trakcja kręgosłupa C (z pasem, bez pasa, w różnych
pozycjach)
- Trakcja w stawie kolanowym (w różnych pozycjach)
- Trakcja w stawie skokowym górnym (z pasem, bez pasa)
- Trakcja w stawie skokowym górnym (z pasem, bez pasa)
- Trakcja w stawie skokowym dolnym
- Trakcja w stawie nadgarstkowym
- Ślizg funkcyjny w stawie kolanowym (do zgięcia i do
wyprostu)
- Ślisg funkcyjny w stawie skokowym górnym
- Masaż funkcyjny brzuchatego łydki
- Rozciąganie mięśnia czworobocznego (części wstępującej)
Dziękuję za uwagę&