8748915082

Maciej Szmit

S „(...) aby jakakolwiek technika lub metoda została uznana za dowód naukowy, musi spełniać cztery warunki: a) musi być sama w sobie sprawdzalna i była już poddana takiej procedurze, b) była opisana w literaturze fachowej, c) jest znany (a co najmniej przewidywany) procent błędnych rozstrzygnięć uzyskiwanych przy zastosowaniu tej metody, d) metoda uzyskała powszechną akceptację specjalistów danej dziedziny"¹⁷⁵.

Jak widać pewnym problemem jest tu pojęcie empirycznej sprawdzal-ności metody. Nie jest przecież tak, aby owego „wróżenia z fusów" nie dało się testować empirycznie. Da się to oczywiście wykonać, z tym, że rezultat takich testów będzie - jak można się spodziewać - negatywny. Możliwość empirycznego testowania metody nie jest jednak tożsama z weryfikowalnością tej metody. Nie da się np. empirycznie (doświadczalnie) testować choćby twierdzeń logiki, które jednak niewątpliwie mają charakter naukowy, w szczególności są intersubiekty wnie weryfikowalne¹⁷⁶. Falsyfikacja wreszcie, rozumiana tak, jak rozumiał ją cytowany zresztą w powołanym wyroku Popper, dotyczy oczywiście nie falsyfikacji (stwierdzenia nieprawdziwości)¹⁷⁷ użytej przez biegłego metody, czy dokładniej: teorii, w oparciu o którą powstała (podówczas wróżenie z fusów należałoby uznać za metodę dopuszczalną, bo sfalsyfikowaną), ale sposobu rozwoju danej dyscypliny nauki¹⁷⁸. Za słuszną więc należy uznać

¹⁷⁵    J. Widacki [w:] Kryminalistyka, pod red. J. Widackiego, GH. Beck, Warszawa 2008.

¹⁷⁶    Jakieś zdanie wtedy jest weryfikowalne, gdy można je albo zweryfikować, albo sfalsyfikować, tzn. jeżeli można pokazać, że jest ono prawdziwe albo, że jest ono fałszywe. Oczywiście w odniesieniu do twierdzeń matematycznych odnosi się to do prawdziwości w obrębie pewnej ak-sjomatyki - zob. J. Bocheński: Współczesne metody myślenia, W drodze, Poznań 1988, s. 41.

¹⁷⁷    Gwoli ścisłości: powinno się tu mówić o falsyfikowalności, a nie falsyfikacji (podobnie należy rozróżnić weryfikację od weryfikowalności).

¹⁷⁸    „leżeli zdanie wyjaśniające zostało już redukcyjnie sformułowane, wtedy następnym etapem jest zwykle tzw. weryfikacja, tzn. zdanie to próbuje się potwierdzić albo odrzucić za pomocą redukcji progresywnej. Dzieje się to w następujący sposób: ze zdania sformułowanego na drodze redukcji wyprowadza się, w oparciu o system aksjomatyczny (który zwykle nie jest czysto logiczny, lecz zawiera także wiele redukcyjnie utworzonych zdań), nowe zdania, które w odpowiedniej dziedzinie są bezpośrednio weryfikowalne, tzn. których wartość prawdziwościowa da się stwierdzić. Następnie przeprowadza się operacje (eksperymenty itd.) wymagane, aby móc ustalić wartość prawdziwościową wyprowadzonych zdań. leżeli okaże się,

82