8941511370

UKŁAD KOSTNY

Układ kostny (systeina skelatele) składa się z kości (ossium). Wyróżniamy cztery główne rodzaje kości: kość długa (os longum) - jeden jej wymiar jest znacznie większy od pozostałych, np. piszczel, kość plaska (os planuin) - jeden jej wymiar jest znacznie mniejszy' od pozostałych, np. łopatka, kość krótka (os breve) - jej wymiary są w przy bliżeniu podobne, np. krąg. kość pow ietrzna (os pneumaticum) - zawiera wewnątrz siebie powietrze.

Ponieważ budowa w ewnętrzna kości, tw orzące je tkanki oraz sposoby kostnienia przedstawione zostaną szczegółowo na histologii. tu ograniczy my się tylko do ogólnej budowy kości długiej. Kość taka składa się z trzonu (corpus. diaphysis) oraz z każdej strony z nasady (epiphysis). W okresie w zrostu trzon od nasady oddzielony jest chrząstką nasadową (cartilago epiphysialis). która później przekształca się w kresę nasadową (linea epiphysiałis).

Części trzonu położone najbliżej nasad to przy nasady (metaphy ses). Kość zbudowana jest ze specyficznie ułożonej istoty' gąbczastej (substantia spongiosa) oraz istoty zbitej (substantia compacta). Wewnątrz niektórych kości znajduje się jama szpikowa (cavitas medullare). wypełniona przez szpik kostny żółty lub czerwony (medulla ossium flava s. rubra).

Do kości przyczepione są mięśnie (musculi) oraz więzadla (ligamenta). które wywierając na kość nacisk, bądź pociągając jej część, wywołują na jej powierzchni nierówności zwane odrostkami (apophyses). I tak - nacisk na kość powoduje w ruej powstanie różnorakich zagłębień, np.: dół (fossa). dołek (fovea), dołeczek (foveola). dolczynek (fossula). bruzda (suleus). kanał (canalis), otw ór (foramen). wcięcie (incisura). wycisk (impressio). Z kolei pociąganie wywołuje na powierzchni wyniosłości: wyrostek (processus). kolec (spina), grzebień (crista, pecten), guz (tuber), guzek (tuberculum). guzowatość (tuberositas, protuberantia). róg (comu), kresa (linea).

Szkielet człowieka dzielimy na szkielet osiowy (skeleton axiale) oraz szkielet kończyn. W szkielecie osiowym wyróżniamy czaszkę (cranium). kręgosłup (columna vertebralis). żebra (costae) i mostek (sternum).

6 Kręgosłup (columna vertebralis) składa się z kręgów (vertebrae), które dzielimy na prawdziwe oraz rzekome. Kręgi prawdziwe (vertebrae verae) tworzą przedkrzyżową część kręgosłupa (pars presacralis columnae vertebralis) i dzielą się na: kręgi szyjne (vertebrae cervicales - C|.₇), piersiowe (vertebrae thoracicae - Thi._l2) oraz lędźwiowe (vertebrae lumbales - L|.₅): kręgów prawdziwych jest zatem łącznie 24. Kręgi rzekome (vertebrae spuriae) tworzą część krzyżowo-guziczną kręgosłupa (pars sacrococcygica columnae vertebralis), a reprezentow ane są przez kość krzyżową (os sacnim - Si.*) oraz kość guziczną (coccyx - Co) posiadającą 4. 5 a czasem więcej segmentów. Kięgosłup nie jest idealnie prosty, lecz posiada charakterystyczne wygięcia. Wygięcie do przodu nazywamy lordozą - taką sytuację mamy w odcinku szyjnym i lędźwiowym (lordosis cervicalis et luinbalis). Z kolei wygięcie do tylu to klifoza -tak jest w odcinku szyjnym i krzyżowym (kyphosis thoracica et sacralis). Kręgosłup wygięty jest również nieznacznie na bok. co nazywamy skoliozą: znacznie boczne wygięcie kręgosłupa jest stanem patologicznym.

1    Pomimo dużego zróżnicowania kręgów jesteśmy w stanie w skazać zasadnicze cechy kręgu praw dziw ego.

Składa się on z trzonu kręgu (corpus vertebrae) oraz z luku kręgu (arcus vertebrae). Oba one ograniczają otwór kręgowy (foramen vertebrale); wszystkie otwory tworzą kanał kręgowy (canalis vertebralis), wewnątrz którego leży rdzeń kręgowy (inedulla spinalis). Przejście trzonu w luk jest najwęższym miejscem kręgu i nazyw a się nasadą luku kręgu (pediculus arcus vertebrae). Nasada wyznacza dwa nierównej wielkości wcięcia: kręgowe górne oraz dolne (incisura vertebralis superior et inferior). przy czym dolne jest większe. Wcięcie kręgowe danego kręgu tworzy wraz ze wcięciem kręgu sąsiedniego otwór zwany między kręgowym (foramen intencrtebrale). służący' do przejścia nemu. Łuk kręgu składa się z dw óch blaszek (laminae arcus vertebrae). Od kręgu odchodzi również 7 wyrostków - 3 parzyste i 1 nieparzysty. Mamy więc parzysty wyrostek stawowy górny i dolny (processus articularis superior et inferior). parzysty wyrostek poprzeczny (processus transversus) oraz nieparzysty wyrostek kolczysty (processus spinosus). odchodzący z miejsca połączenia blaszek, w osi sy metrii kręgu.

2    Nie wszystkie jednak kręgi prawdziwe cechują się taką budową jak przedstawiono powyżej. Cechą charakterystyczną kręgów szyjnych jest obecność otworu w wyrostku poprzecznym, czyli otworu wyrostka poprzecznego (foramen processus transversi). Przez otwór ten przechodzi w C« tętnica kręgowa (a. vertebralis). Wyrostek poprzeczny zakończony jest dw oma guzkami - przednim i tylnym (tuberculum anterius et posterius). Guzek przedni C₆ jest silnie wykształcony i przez to wyczuwalny, a dzięki sąsiedztwu z tętnicą szy jną otrzymał nazwę guzka szyjnego (tuberculum catoticum). Pomiędzy guzkami znajduje się bnizda nem u rdzeniowego (suleus nervi spinalis). Kręgi szyjne, oprócz ostatniego, mają rozdwojony na końcu wyrostek kolczysty; w rozdwojeniu tym leży więzadlo karkowe (lig. nuchae). C? posiada długi i nie rozdwojony wyrostek kolczysty, łatwo wyczuwalny przez skórę, dlatego też nazywany jest kręgiem wystającym (vertebra protninens).

Dwa pierwsze kręgi szyjne posiadają ponadto wyjątkowy kształt i właściwości. Ci zwany jest kręgiem szczytowym (atlas). Brak w nim środkowej części trzonu, która utworzyła część Ci. Brak również bruzdy nemu kręgowego oraz wcięć kręgowych, istnieje za to bruzda t. szyjnej (suleus a. vertebralis). Pow ierzchnie staw owe nie leżą na wy rostkach stawowych, lecz na częściach bocznych trzonu (massae laterales). Obecny jest htk przedni i tylny (arcus anterior et posterior atlantis). zakończone odpow iednio guzkiem przednim i tylnym (tuberculum anterius et posterius). Na wewnętrznej pow ierzchni luku przedniego w linii środkowej znajduje się dołek zęba (fovea dentis).