8955898713

kalendarz astronomiczny 2011

Listopad

Słońce

Dni są coraz krótsze, co widać po momentach wschodu i zachodu Słońca w Warszawie. Dnia 1 listopada Słońce wschodzi o 5^h31^m, zachodzi o 15^h08"\ a 30 listopada wschodzi o 6^h21^m, natomiast zachodzi o 14^h28^m. W dniu 25 listopada wystąpi częściowe zaćmienie Słońca, niewidoczne w Polsce.

Dane dla obserwatorów Słońca (na 0^h czasu UT)

Data 2011 P (°)			un
XI 1	24,56	4,43	201,65
3	24,21	4,22	175,27
5	23,84	4.02	148.90
7	23,44	3.80	122.53
9	23,00	3.58	96,16
11	22,53	3.36	69,79
13	22.03	3,14	43,42
15	21,51	2.90	17,06
17	20.95	2,67	350,69
19	20.36	2,43	324,33
21	19,74	2.19	297.96
23	19,10	1,94	271.60
25	18,42	1.70	245,24
27	17,72	1.45	218,88
XI 29	17,00	1,20	192,52
XII 1	16,24	0,94	166,16
P — kąt odchylenia osi obrotu Słońca mierzony od północnego wierzchołka tarczy;
B0.	heliograficzna szerokość i długość środka

tarczy;

16^d07^h03^m — heliograficzna długość środka tarczy

wynosi 0.

Księżyc

Bezksiężycowe noce będziemy mieli pod koniec listopada, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pierwsza kwadra 2^d16^f‘38^m, pełnia 10^d20^h16^m, ostatnia kwadra 18^d15*09^m i nów 25^d06^h10^m. W apogeum Księżyc znajdzie się 8 listopada o 13^h21^m, natomiast w pe-rygeum 23 listopada o 23^h25^m.

Planety, planety karłowate i planetoidy

Pod koniec listopada wieczorem, tuż po zachodzie Słońca, bardzo nisko nad południowo-zachodnim horyzontem, pojawia się Merkury. Obserwacja planety jest jednak praktycznie niemożliwa, gdyż pod koniec zmierzchu cywilnego (w godzinę po zachodzie Słońca) wzniesie się ona na maksymalną wysokość zaledwie 0,5° nad horyzontem, ginąc w blasku zorzy wieczornej.

Wieczorem, w pobliżu Merkurego pojawia się Wenus jako „Gwiazda Wieczorna" o jasności -3,7^m. Warunki widoczności planety w ciągu miesiąca szybko się poprawiają — pod koniec listopada w godzinę po zachodzie Słońca znajdziemy ją już na wysokości 5° nad horyzontem, jednak nadal może ona niknąć w blasku zorzy wieczornej.

W drugiej połowie nocy możemy obserwować Marsa,

świecącego w gwiazdozbiorze Lwa z jasnością 0,9^m. Mała średnica tarczy planety, wynosząca jedynie 6". praktycznie uniemożliwia dostrzeżenie jakichkolwiek szczegółów powierzchniowych przez teleskopy amatorskie, jednak z łatwością można zauważyć najmniejszą w 2011 r. fazę Marsa, wynoszącą 0,9.

W pierwszej połowie nocy na granicy gwiazdozbiorów Ryb i Barana znajdziemy Jowisza, świecącego z jasnością-2,9™. W ciągu miesiąca warunki widoczności planety praktycznie nie ulegają zmianie. Przez teleskop możemy obserwować tarczę Jowisza o średnicy 48", zmiany w układzie chmur planety oraz zjawiska w systemie jej księżyców galileuszowych.

Nad ranem w gwiazdozbiorze Panny, jest widoczny Saturn świecący z jasnością +0,7^m. Warunki widzialności planety w ciągu miesiąca szybko się poprawiają — wysokość Saturna nad horyzontem, mierzona na godzinę przed wschodem Słońca, zwiększa się w tym okresie od 8° do 25°.

W pierwszej połowie nocy, w gwiazdozbiorze Ryb, można obserwować Urana jako „gwiazdę” o jasności 5,8^m. Wieczorem w gwiazdozbiorze Wodnika, na wysokości 25° nad południowym horyzontem (półtorej godziny po zachodzie

c

AD

Rys. 2. Merkury i Saturn nad wschodnim horyzontem (w Warszawie) na początku świtu cywilnego w listopadzie i grudniu 2011 r. (około godzinę przed wschodem Słońca)

232 Urania - POSTĘPY ASTRONOMII 5/2011