8748916251

Michał Paweł MARKOWSKI

Przed prawem.

Interpretacja, literatura, etyka

Proszę czytać - powiedział oficer.

Nie potrafię - odparł podróżny.

Przecież to wyraźne - rzekł oficer.

To bardzo kunsztowne - odpowiedział podróżny wymijająco - ale nic umiem tego odcyfrować.

F. Kafka Kolonia karna

Połączenie interpretacji, literatury i etyki możliwe jest na wiele sposobów. Jeden z nich, podejmowany ze znakomitym skutkiem przez Martę Nussbaum*, polega na traktowaniu tekstów literackich jako opisu moralnych perypetii powieściowych (literackich) postaci i ich postrzegania świata, wykraczających zarówno poza uświęconą tradycję etyczną filozofii zachodniej, jak i poza nasze codzienne przyzwyczajenia. Literatura ujmowana w perspektywie etycznej uświadamia nam w osobliwym, odkrywczym trybie rodzaj naszych zobowiązań (commitmenis) wobec rzeczywistości, i poszerza naszą wrażliwość społeczną. W tym sensie literatura nie różni się od innych dyskursów oplatających nasze życie i przyczynia się - jak brzmi credo każdej liberalnej utopii - do polepszenia naszej ludzkiej kondycji, a przynajmniej osłabienia trapiących ją dolegliwości.

Choć niezwykle cenię to ujęcie, związki literatury, interpretacji i etyki zamierzam rozpatrzyć z całkowicie odmiennej strony. Dogodnym punktem wyjścia będzie dla mnie krótka przypowieść Franza Kafki - Przed prawem. Sięgam po nią nie

¹ Zob. zwłaszcza znakomity zbiór esejów M. Nussbaum Love’s Knowledge. Essays on Philosophy and Literaturę, Oxford 1990 (szczególnie rozdział: Perceptive Eąuilibńum: Literaiy Theoiy and Ethical Theoiy, do którego się tutaj odwołuję).

32