8955899123

14

rozszerzania rynków zbytu, indywidualizacja wymagań użytkowników, małe zainteresowanie lub niewiedza decydentów o możliwości przeprowadzenia innowacji przez redukcją różnorodności wytworów. Cząsto konstruktorzy są skazani wyłącznie na własne doświadczenia. To indywidualne rozpatrywanie potrzeb jest jedną z przyczyn nadmiernego i nieuzasadnionego zróżnicowania konstrukcji. Brak możliwości kumulowania i wyboru najlepszych oraz sprawdzonych rozwiązań konstrukcyjnych w obrębie rodzin konstrukcji powoduje cząsto. źe nie ma oczekiwanych efektów ekonomicznych.

1.1. Zagadnienia różnorodności konstrukcji

Zróżnicowanie w zakresie konstrukcji można rozpatrywać w dwóch aspektach. Z jednej strony nadmierna różnorodność stoi w sprzeczności z kryterium powtarzalności i kryterium powiązania {30]. Przykładową konsekwencją takiego stanu może być konieczność sprawdzania napięcia w sieci przed włączeniem odbiornika, przy budowie instalacji wodociągowej gromadzenie znacznych zapasów różnych złącz o zróżnicowanym przekroju. Takie korzystanie ze środków technicznych byłoby bardzo uciążliwe. Z drugiej strony nadmierna minimalizacja różnorodności jest w sprzeczności z kryterium zaspokojenia potrzeby. Trudno sobie wyobrazić świat, w którym istnieją tylko z góry narzucone standardy bez możliwości wyboru. Standardy petryfikują wiedzę (technologię) na poziomic znanym w chwili opracowania standardu. Wszelkie późniejsze usprawnienia muszą się przebijać przez skorupę standardu. Standardy tworzone są poprzez:

•    wybór arbitralny.

•    uwzględnienie stanu zastanego,

•    ustalenia rynku,

•    wybór kryterialny.

Wybór arbitralny standardów to najczęściej wybór akceptowany przez większość użytkowników. Przykładem mogą być: jednostki miar, oznaczenia chropowatości powierzchni, oznaczenia tolerancji kształtu i położenia.

Określenie standardu poprzez uwzględnienie stanu zastanego wynika głównie z racji ekonomicznej. Przykładem może być wybór wymiarów karty perforowanej jako nośnika informacji V dawnych programach komputerowych. Odpowiada on wymiarom banknotów dolarowych. Stan zastany dotyczył istniejących już pudełek i szaf do przechowywania takich materiałów.

Ustalenie standardu przez rynek związane jest najczęściej ze znacznymi kosztami. Wybór może być wymuszony przez fakt, że jeden z producentów pierwszy wprowadził określony wytwór na rynek. Często jednak inni producenci zaczynają oferować odmienne wytwory i dopiero rynek określa, który wytwór jest najchętniej kupowany. Tak wyselekcjonowany wytwór staje się standardem przejmowanym przez pozostałych producentów zgodnie z zasadą: .jeżeli przeciwnika mc mogę pokonać, to się do niego przyłączam". Przykładem mogą być dyskietki, które w pierwszym okresie istnienia na rynku miały średnice: 3, 3.25 i 3.5 cala. Osiągnięcie określonej „masy krytycznej" popytu i podaży powoduje, źc jako

iS

standardowe przyjęto dyskietki o średnicy 3.5 cala Trzeba dużej „siły finansowej" i dużej skali produkcji, aby próbować tą drogą narzucać standardy.

W niniejszej publikacji proponuje się krytcrialny sposób tworzenia standardów. Tworzenie uporządkowanych rodzin konstrukcji to tworzenie standardów w obrębie określonej klasy konstrukcji z uwzględnieniem układów kryteriów.

Przenosząc zagadnienia różnorodności na grunt teorii ewolucji, można stwierdzić, że w określonych warunkach środowiskowych liczba gatunków jest ustalona. Na skutek zmiany, chociażby warunków klimatycznych, przetrwają tylko te gatunki, które posiadają zróżnicowane cechy umożliwiające dostosowanie. Ten paradygmat różnorodności można przenieść na grunt istnienia środków technicznych. Gatunkom niech odpowiadają środki techniczne, które charakteryzują się identyczną zasadą działania, natomiast zmieniające się warunki środowiskowe odpowiadają wymaganiom rynku. Im bardziej projektanci i konstruktorzy są elastyczni wobec dokonujących się zmian w technice, tym większe jest prawdopodobieństwo utrzymania określonej klasy środków technicznych na rynku. W związku z powyższym stwierdza się:

W1 Różnorodność środków technicznych nie Jest wolna od specyficznych wymagań rynku i nie można jej rozpatrywać w kategoriach absolutu.

W stadiach innowacyjnych procesu pr - ks (tworzenia pola możliwych koncepcji, nadawania postaci konstrukcyjnej) bazuje się przede wszystkim na jak największej różnorodności pomysłów (27, 96, 101, 152). Im szersze pole możliwych rozwiązań, tym większe prawdopodobieństwo wyboru rozwiązania optymalnego, czyli najlepiej spełniającego układ kryteriów [28, 29], Czy w takim przypadku ograniczanie różnorodności środków technicznych nic będzie ograniczeniem kreatywności w działaniach twórczych ?

Praktyczny przykład negatywnego oddziaływania na ograniczanie różnorodności konstrukcji przedstawia publikacja (191, 148). W firmie General Motor, przy konstruowaniu samochodów klasy GM 10, jako kryterium naczelne ustalono maksymalne zastosowanie powtarzalnych elementów z różnych modeli. Po wprowadzeniu w sposób radykalny tej idei okazało się, że spowolniło to znacznie proces tworzenia dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej. Przyczyną była konieczność przeprowadzania ciągłych uzgodnień, a przez to modyfikacji nowo opracowanych konstrukcji do konstrukcji istniejących już elementów i zespołów. Takie postępowanie ogólnie słuszne (szczególnie, jeżeli zmierza się do minimalizacji elementów wymienialnych), jest raczej poszukiwaniem uniwersalnego rozwiązania, a me optymalizacją różnorodności konstrukcji.

Na podstawie prac K. Clarka i T. Fujimoto [23, 24), stwierdza się, że japońscy producenci samochodów przeciętnie 18% elementów przejmują z poprzednich modeli, amerykańscy 30%, a europejscy 28%. Ta znaczna zmienność konstrukcji potwierdza, że stosowanie powtarzalności w dynamicznie rozwijających się środkach technicznych jest mało efektywne. Na podstawie analizy literaturowej oraz prac własnych określono w związku z powyższym następujące wnioski: