8748916477

kowego z wymaganiami współczesności. Od umiejętności językowych ucznia, jak podkreślałam wcześniej, zależy bowiem kompetentne jego uczestnictwo w kulturze i poziom kontaktów z otaczającą go rzeczywistością. Zainteresowania mediami oraz próby interwencji w sprawy nurtujące młodzież nie wystarczą, by młody człowiek umiał odnaleźć się w otaczającej go rzeczywistości, konieczne staje się nabycie przez niego odpowiednich sprawności nadawczo-odbiorczych. Efekt ten nie jest łatwy do osiągnięcia. Świadczą o tym wyniki analizowanych dalej w tej pracy publicystycznych wypowiedzi uczniów. Ujawnione w nich braki językowe dotyczą składni, fleksji i stylistyki, informują o nieporadności uczniowskiej w redagowaniu pisemnych wypowiedzi. Zachęcają tym samym do opracowania odpowiednich ćwiczeń podręcznikowych, które sprzyjałyby podnoszeniu sprawności językowej młodzieży.

Warto zwrócić uwagę na to, jak zmieniają się (od czasu prowadzenia przez mnie badań do chwili obecnej) przykłady takich ćwiczeń. Podstawą proponowanego przeze mnie podziału stał się sposób konstrukcji podręcznika do kształcenia językowego oraz jego zawartość.

W związku z powyższym do grupy pierwszej wpisałam podręczniki, które obowiązywały badaną młodzież⁴⁶. Oprócz tego, że charakteryzował je identyczny zamysł konstrukcyjny, to naukę o języku wprowadzano tu zgodnie z wytycznymi programu: najpierw wyposażenie uczniów w wiedzę o języku, później ćwiczenia na materiale odległym od ich zainteresowań. Treści ćwiczeń przede wszystkim nawiązywały do tekstów literackich lub były przypadkowo zredagowanymi zdaniami. Zapewne nie przybliżały młodzieży tego, co niosła współczesność.

Drugą grupę stanowią podręczniki do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu⁴⁷. Dzięki odpowiednim ćwiczeniom słownikowym, kompozycyjnym, frazeologicznym mogły one być pomocne we wdrażaniu uczniów do redagowania dłuższych form wypowiedzi. I tak na przykład autorka podręcznika dla klasy VII proponowała ćwiczenia w tworzeniu różnych typów opisu, sprawozdań z przedstawień, rozprawek, dyskusji, protokołu, notatki. Podstawą były fragmenty tekstów naukowych i literackich. Redagowanie dłuższych form wypowiedzi łączyło się z podaniem wzorców oraz wiedzy teoretycznej, a następnie z propozycją ćwiczeń słownikowo-stylistycznych. W podręczniku dla klasy VIII również zna-

⁴⁶    Nauka o języku wraz z ćwiczeniami: M. Jaworski, Język polski VII. Gramatyka i ortografia, Warszawa 1984; J. Strutyński, Język polski VIII. Gramatyka i ortografia, Warszawal985.

⁴⁷    Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu: J. Wójcik, Myśl i mowa klasa VII, Warszawa 1987; M. Nagajowa, Język polski. Odpowiednie dać rzeczy słowo. Podręcznik do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu dla ósmej klasy szkoły podstawowej, Warszawa 1985. Z nich także korzystały badane klasy.

60