54

wpływu. Jak podkreślałem wcześniej, podmioty te różnicuje kwestia stopnia subiektywizmu wyznaczanych celów. Są one determinowane przez wartości specyficzne w określonej interpretacji gry politycznej. Jeśli rozpatrujemy oddziaływanie najbardziej bez-pośredniego oraz najłatwiej identyfikowalnego podmiotu wychowawczego i socjalizacyjnego, jakim jest rodzina, z dużą dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, iż jej cele oddziaływania będą w znacznej mierze zgodne z obiektywnie pojmowanym interesem jednostki oraz ponadczasowymi wartościami społecznymi. Kiedy analizujemy wpływ podmiotów społecznych biorących udział w procesie socjotechnicznym, dostrzec możemy istotną subiektywizację przekazywanych wartości oraz celów społecznej internalizacji tych wartości. Coraz większe znaczenie zaczynają w nim odgrywać wartości długotrwałe i specyficzne w interpretacji gry politycznej.

W początkowej fazie procesu socjalizacji jednostka jest zależna emocjonalnie od swego nąjbliższego otoczenia. W trakcie dorastania staje się coraz bardziej wyzwolona. Każdy człowiek, gromadząc własne doświadczenia jedne poglądy zmienia, inne utrwala lub poszerza. Uczestniczy w coraz większej ilości interakcji w różnych sferach żyda, w tym w tak konstytutywnej wobec porządku społecznego jak polityka⁵⁹. Socjotechnika polityczna jest pod tym względem nąjbardziej spektakularnym przykładem. W dużej mierze jednostka godzi się, świadomie lub nie, na podporządkowanie wpływom określonych podmiotów politycznych. Nie należy jednak, w moim przekonaniu, demonizować charakteru sozotechniki politycznej, a także możliwości wywierania przez nią efektywnego wpływu. Zarówno w procesach socjalizacji politycznej, jak i oddziaływania sozotechniki politycznej, skuteczny staje się ten system czynników, który wywiera wpływ zarówno efektywnie, jak i przez dłuższy czas. Długotrwałość oddziaływania i może silniej niż inne czynniki społeczne kształtować świadomość, postaw^i zachowania ludzi. Cele sozotechniki politycznej mogą się jednak wpisywać w proces stabilnego reprodukowania porządku społecznego i jpolitycznego. Katalog wartości, które determinują

^w Por. J. Koblewska, op. dt., e. 200.

oces jest bowiem na tyle szeroki, że dostępne są różne ^^dochodzenia do celów ponadczasowych, niekwestionował-nawet jeśli oznaczają one zaspokajanie, jakby mimochodem, jJjeb i interesów partykularnych. Uważam, iż reprodukcja szerzona porządku społecznego może zawierać różne wizje społeczeństwa, o ile mieszczą się one w jednorodnej f°Lpretacji analogii polityki do gry. Wydaje się, że zjawisko to szczególnie zauważalne w socjotechnice występującej w demo-j^ycznych systemach liberalnych. Posiadają one w dużej mierze jjjećhanizm samoregulacji, dostosowujący bieżące potrzeby różnych grup społecznych do nadrzędnego interesu społeczeństwa •ako całości, pojmowanego w skali długofalowej.

Reasumując, należy podkreślić, iż proces socjalizacji oznacza przystosowywanie jednostki do życia w społeczeństwie w sposób nąibardziej efektywny, a więc odzwierciedlający także wszystkie mankamenty istniejącego porządku. System społeczny cechujący się znaczną dezintegracją będzie wymuszał przyjmowanie przez jednostki postaw i zachowań funkcjonalnych wobec tych warunków. Inaczej będzie przebiegał proces socjalizacji w społeczeństwach skonsolidowanych, o utrwalonych zasadach poszukiwania kompromisu społecznego i tradycjach koncyliacyjnych. Jego celem będzie powielenie sposobów zachowania nąjbardziej adekwatnych do takiej charakterystyki systemu społecznego i najlepiej podtrzymujących istniejący ład.

Proces socjalizacji oznacza zatem reprodukcję prostą porządku społecznego i nastawienie na osiąganie celów zadowałąjących.

Sdcjotechnika jest zbiorem mechanizmów mających umożliwić przekształcanie "społeczeństwa w założonym kierunku, w zgodzie z pewnymi'założonymi wartościami i ideałami. Oznacza więc rozszerzoną reprodukcję, która wyznacza sobie cele optymalne - \ poprawę stosunków społecznych, zakorzenienie w świadomości ludzkiej szczególnie istotnych wartości, zarówno tych ponadczasowych, jak i podstawowych. Socjotechnika polityczna reprodukuje przede wszystkim specyficzne wartości systemu, charakterystyczne w krótkich okresach i o największym stopniu kontrowersyjności.