8748916517

załącznik 6), aby zorientować się, jakie pejoratywne określenia były przez uczniów używane: zły, brutalny (człowiek), groźny (świat), tragiczny, straszny (problem), zła(y) (młodzież, czyn), niebezpieczny (chuligan), okrutny (człowiek, czyn) itp. Z czego wynikała taka ocena świata? Można sądzić, że badani odczuwali ogromną potrzebę wyrażania w tym przypadku negatywnego stosunku do zjawisk i wydarzeń, jakie niosła otaczająca ich rzeczywistość. Jednych cechował przy tym wyraźny krytycyzm (w klasie D - straszny, tragiczny problem), drugich pewnego rodzaju dystans, widzieli w nim tyle dobra, co i zła (w klasie N - zła, dobra, zabawna młodzież).

W tym miejscu rysuje się podwójna rola zredagowanych przez uczniów reportaży. Z jednej strony pozwoliły one zorientować się w sposobie wyrażania uczuć przez młodzież oraz w jej hierarchii wartości³³. Z drugiej strony dały szansę zaobserwowania uczniowskiej świadomości funkcji językowych, jakie powinien spełniać reportaż. W związku z tym ostatnim zagadnieniem warto przyjrzeć się, w jaki sposób negatywny odbiór rzeczywistości przekładał się na tworzone teksty. Sporo informacji na ten temat przyniosła już sama analiza osobowych form czasownika używanych przez badanych. Aż 78,4% wszystkich czasowników stanowiły w klasie N formy w 3. os. lp (na przykład: ma, znajduje się, widzi, jest, może). W reportażach D dominowały czasowniki (56%) w 1. os. Im (chodzimy, nie loyolbrzymiamy, zróbmy, jesteśmy, mamy itp.). One to wskazywały

Miejsce każdego z nich określa największa liczba użyć. Oznacza to, że „im niższa ranga wyrazu hasłowego, tym wyższa jego frekwencja i odwrotnie" (ibidem, s. 20). U podstaw wyboru takiej drogi naukowej analizy znalazły się także prace z metodologii statystycznych badań językoznawczych (na przykład: Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej, red. I. Kurcz i in., Kraków 1990; Słownictwo współczesnego języka polskiego. Listy frekwencyjne, red. I. Kurcz i in., Warszawa 1974,1.1; Słownictwo języka polskiego. Listy frekwencyjne, Warszawa 1975, t. DI; M. Zarębina, Próba statystycznej analizy słownictwa polszczyzny mówionej (synteza danych liczbowych), Prace Językoznawcze Polskiej Akademii Nauk, 109, Wrodaw-Warszawa-Kraków, 1985; Prawdopodobieństw subiektywne wyrazów. Podstawmy słmnik frekwencyjny języka polskiego, red. J. Imiołczyk, Warszawa-Poznań 1987).

³³ O ważnośd tego zagadnienia w procesie nauczania języka polskiego, a poprzez to angażowanie młodzieży do wypowiedzi na tematy człowieka i świata, w jakim żyje, pisała M. Dudzik, Kształtmanie kultury wyrażania uczuć i wartości w procesie nauczania języka polskiego, Wrodaw 1986. Nie bez znaczenia w podejmowanym zagadnieniu jest także praca R. Jedlińskiego, Językowy obraz świata wartości w wypmiedziach uczniów kończących szkołę podstawmy, Kraków 2000, czy badania B. Guzik, op. rit., dotyczące sposobu, w jaki uczniowie wartośaują, wyjaśniają, rozumieją niektóre zjawiska z żyda społeczno-kulturowego.

97