9471436897

149

Recenz e

zwrócić uwagę na niektóre zagadnienia, mogące być szerzej wykorzystane w badaniach geograficznych.

Pierwsza sprawa dotyczy bardzo wyraźnego podkreślenia odmiennego charakteru rozwoju krajów Trzeciego Świata w porównaniu z krajami dzisiaj już rozwiniętymi. Niezależnie od częstego wskazywania w pracy, że ewolucja krajów rozwijających się miała miejsce w warunkach dominajci zewnętrznej, Autorzy słusznie zwracają uwagę, iż niemożliwe jest powtórzenie przez kraje Trzeciego Świata tej drogi rozwoju, jaką przeszły kraje już rozwinięte: „klasyczna sytuacja istniejąca w XIX wieku: zakład przemysłowy, który podejmuje decyzję stosuje mikro-kryterium, — straciła swój sens i już nie istnieje”¹. Obecnie przy lokalizacji zakładu przemysłowego trzeba mieć na uwadze „...pojawienie się i wzrost znaczenia makro-kryteriów oraz podstawowe zmiany, jakie zachodzą w mechanizmie decyzji budowy zakładów przemysłowych” (s. 44). Tym samym spotykane jeszcze niekiedy w literaturze przedmiotu zalecenia, aby kraje rozwijające się powtórzyły drogę przebytą przez kraje już rozwinięte, są nie do przyjęcia. Odrębnego też podkreślenia wymaga zwrócenie w pracy uwagi na sam problem decyzji, ich skalę, czynniki decyzję podejmujące. W badaniach geograficznych, szczególnie zaś w zakresie analizy lokalizacji, a także problemów rozwoju regionalnego, problemy te koniecznie powinny być uwzględniane.

Sprawa następna, która godna jest podkreślenia, dotyczy prób typologii krajów i regionów Trzeciego Świata, z punktu widzenia zachodzących tam procesów industrializacji.

W odniesieniu do typologii krajów, wyróżniono następujące grupy (s. 17): 1. Kraje rolnicze mające względnie rozwinięty przemysł przetwórczy i tworzące w stosunkowo szybkim tempie swój przemysł ciężki (Argentyna, Brazylia, Meksyk, Indie, Arabska Republika Egiptu); 2. Kraje mające rozwinięty przemysł wydobywczy oraz przemysł przetwórczy, który reprezentują gałęzie przemysłu lekkiego i spożywczego i który obsługuje rynek wewnętrzny (Filipiny, Pakistan, Iran, Syria, Urugwaj, Chile); 3. Kraje rolnicze i surowcowe, w których, wraz z dość dobrze rozwiniętym przemysłem wydobywczym, przemysł przetwórczy reprezentują przedsiębiorstwa pracujące na eksport (Malezja, Iran, Liberia, Boliwia, Peru); 4. Kraje, których gospodarka ma w głównej mierze charakter rolniczy i które posiadają kilka zakładów wydobywczych oraz zakładów przemysłu przetwórczego (kraje Afryki Tropikalnej, Nepal, niektóre kraje Ameryki środkowej).

Jeśli chodzi o typy regionów, to wyróżniono następujące grupy (s. 49—51): 1. Regiony ekonomiczne, które osiągnęły pewną dojrzałość, które wyspecjalizowały się w pewnej wytwórczości mającej znaczenie krajowe i posiadają rozwinięte powiązania przestrzenne w zakresie produkcji. Głównym ośrodkiem takiego regionu jest zazwyczaj największy port morski kraju. Koncentruje się tutaj większość działalności przemysłowej, inwestycyjnej czy kapitałowej z uwagi na występujące korzyści aglomeracji. 2. Regiony o dość sprecyzowanej ogólnej specjalizacji krajowej, ale gdzie wewnętrzne powiązania przestrzenne w zakresie produkcji są słabe. W okresie kolonialnym rozwijał się tu głównie przemysł nastawiony na eksport. Po uzyskaniu niepodległości zaczyna się również rozwijać przemysł na potrzeby wewnętrzne kraju. 3. Obszary relatywnie rozwinięte z punktu widzenia rolniczego. Prowadzone tu inwestycje (rolnicze, energetyczne, przemysłowe) sprzyjają ich konsolidacji przestrzennej i gospodarczej. Uważać można, iż w regionach takich istnieją sprzyjające warunki dla rozwoju, dla przemysłowego przetwórstwa surowców rolnych. 4. Regiony mające sprzyjające warunki do zagospodarowania z uwagi na występujące tam zasoby surowców mineralnych.

1

Cytowane za: Criteria for Location of Industrial Plants (Changes and Problems). Economic Commision for Europę. UN. N.Y., 1967, E'ECE/662, s. 114.