9742848855

Aby skutecznie wykonywać swe zamiary, główną uwagę zwracał Zubatow na rozwój wewnętrznej agentury w stowarzyszeniach rewolucyjnych. Była to jego ulubiona dziedzina pracy policyjnej. Umiał werbować agentów, potrafił nimi kierować, zabezpieczać przed „spaleniem” i uczyć sztuki przechodzenia na wyższe szczeble hierarchii rewolucyjnej.

Swoim pomocnikom, młodym oficerom żandarmerii i urzędnikom ochrany, którzy mieli utrzymywać kontakty z agentami, dawał takie nauki: „Powinniście panowie patrzeć na tego rodzaju współpracownika, jak na ukochaną kobietę, z którą jesteście w tajnym stosunku”. Wszakże strzeżcie miłośnicy, jak źrenicy oka. Jeden krok nieostrożny — a wydacie ją na hańbę”. Takimi morałami urabiał żandarmską młodzież.

Z tych wszystkich „kochanek” Zubatowa przybyły z zagranicy Azef stal się szybko istotą „najukochańszą”. Nawiązał stosunki z moskiewskim Związkiem Socjalistów Rewolucjonistów. Zachowywał się mądrze i ostrożnie. Oświadczył, że jest sympatykiem, nie narzucał się ze znajomością, nigdy o nic nie rozpytywał, nie okazywał podejrzanej ciekawości. W rozmowach nie ukrywał, że zapatruje się sceptycznie na możliwość stworzenia potężnej, masowej partii do działalności rewolucyjnej w Rosji, podkreślając przy tym siłę represji policyjnych. Cenił tylko jedną metodę walki - terror.

Dzięki Azefowi Zubatow prędko poznał skład Związku Socjalistów Rewolucjonistów, ale nie spieszył się z ich aresztowaniem, wolał pozwolić organizacji „dojrzeć”, szczegółowo wyjaśniał sobie jej rozgałęzienia i dopiero potem nakazywał masowe aresztowania, uważając aby przy tym jego agent nie „wpadł”, ale przeciwnie, aby mógł przecisnąć się wyżej po drabinie hierarchii rewolucyjnej. Uważał, że lepiej jest pozostawić na wolności kilku rewolucjonistów, niż stracić jednego użytecznego agenta. Podczas śledztwa z reguły ukrywał przed przesłuchiwanymi stopień uświadomienia władz, w taki sposób, aby na agenta nie padł nawet cień podejrzenia.

Kiedy dzięki informacjom uzyskanym od Azefa, została przez policję zlikwidowana drukarnia socjalrewolucjonistów w Tomsku, na kierowników Związku padł strach, nie wątpili, że wkrótce przyjdzie na nich kolej. Chodziło im tylko o to, aby z ewentualnego pogromu uratować chociaż resztki organizacji, postanowili więc wszystkie nici oddać w ręce człowieka, który nie jest jeszcze skompromitowany wobec policji i dzięki temu nie ulegnie aresztowaniu. Za takiego potencjalnego zbawcę uznali Azefa, który według wspomnień jednego z przywódców socjalrewolucjonistów, Argunowa, „...wziął gorący udział w naszym nieszczęściu. Nasz smutek był jego smutkiem. Zaszła w nim zmiana. Z biernego przeobraził się w czynnego członka naszego Związku. Nie było uroczystego wstępu, wszystko nastąpiło samo przez się”. Kiedy się wyjaśniło, że Argunow mianuje Azefa swoim zastępcą, Zubatow nakazał przerwać obserwację i wywiadowcy przestali deptać po piętach konspiratorom.

Azef uprzedził Argunowa , że ma wyjechać za interesami za granicę i zaproponował mu swe usługi celem urządzenia spraw Związku poza krajem. Usługi te zostały przyjęte. Argunow napisał na ten temat: ,,Azefowi przekazaliśmy wszystko, jak spadkobiercy na łożu śmierci. Opowiedzieliśmy mu o naszych hasłach, o wszystkich bez wyjątku stosunkach - literackich i organizacyjnych - wyjawiliśmy wszystkich ludzi, ich nazwiska i adresy, i poleciliśmy go zaocznie swoim przyjaciołom. Miał zjawić się za granicą z całkowitym od nas pełnomocnictwem, jako przedstawiciel Związku razem z M. Seljuk. Obdarzaliśmy go uczuciami więcej niż towarzyskimi - uczuciem przyjaźni. Jego aktywne włączenie się w dniach naszej niedoli uczyniło go przyjacielem”.

Zubatow w pełni triumfował - wszystkie nici związku były w jego ręku, mógł rozpocząć likwidację grup socjalrewolucyjnych w całej Rosji, ale wolał ciągnąć grę dalej, popychając Azefa do samego centrum wszechrosyjskiej organizacji. Pozycja Azefa wśród socjalrewolucjonistów szybko rosła, a wraz z tym rosła też jego gaża policyjna - od stycznia 1900 roku pobierał 150 rubli miesięcznie, a po aresztowaniach tomskich podwyższono mu pensję od razu do 500 rubli na miesiąc. W dwa tygodnie po wyjeździe Azefa policja aresztowała Argunowa.