17
obliczyć dochodowość posiadłości ziemskiej, co jest ważne do oceny możliwości inwestycyjnych feudałów świeckich i duchownych.
Dla Małopolski w XV w. posiadamy znakomite źródło tego rodzaju — Liber beneficiorum Jana Długosza, spisaną po r. 1470, ale ważną także dla lat wcześniejszych33.
Księgi miejskie: ławnicze, wójtowskie, radzieckie, księgi rachunków miejskich, odzwierciedlają wszystkie strony życia średniowiecznych miast, a także sprawy związane z rzemiosłami budowlanymi i budownictwem miejskim, dostarczają wiadomości o rzemieślnikach budowlanych, o fundatorach budowli, o powstawaniu zabudowy miejskiej, o handlu nieruchomościami. Obok rachunków budowy księgi miejskie najdokładniej informują o rozwoju zabudowy murowanej, o chronologii prac budowlanych, położeniu społecznym murarzy i ich roli w życiu miejskim, o inwestycjach budowlanych i udziale w nich kapitałów mieszczańskich — oczywiście prawie wyłącznie w odniesieniu do budownictwa na terenie miast.
Zachowało się sporo ksiąg miejskich lub ich fragmentów z miast małopolskich z XIV i XV w., przede wszystkim z Krakowa i Kazimierza. Znaczną ich część wydano drukiem w całości lub też opublikowano wybór notatek odnoszących się do jakiegoś zagadnienia, jak np. w wydawnictwie J. Ptaśnika Cracovia artificum, w którym zebrano wszystkie wzmianki o rzemiosłach artystycznych w Krakowie, m. in. także o mu-rarstwie. Dla następnych stuleci materiały te są oczywiście bez porównania bogatsze.
Księgi sądów grodzkich i ziemskich, prowadzone w Polsce od końca XIV w., zawierały wielką rozmaitość spraw, wśród których trafiają się też wiadomości o budownictwie (np. wzmianki o osobach związanych z budownictwem, kontrakty kupna-sprzedaży nieruchomości, umowy dzierżawne dotyczące cegielni lub kamieniołomów itp.).
Księgi administracji i sądów kościelnych zawierają przede wszystkim sprawy dotyczące jurysdykcji kanonicznej, organizacji administracji kościelnej, zarządu dóbr kościelnych, poboru dziesięcin. Dla historii budownictwa są to źródła mało użyteczne, gdyż bardzo rzadko spotyka się w nich wiadomości o budownictwie kościelnym (np. o zakładaniu nowych parafii, erygowaniu kościołów), nabywaniu lub sprzedaży nieruchomości. Są one natomiast ważne dla badań nad dochodami kościoła, co było nie bez znaczenia dla rozwoju budownictwa.
33 J. Długosz sporządził też w r. 1440 inwentarz dochodów, gruntów i zabudowań biskupstwa krakowskiego. Inwentarz ten zaginął (zob. M. Bobrzyński, S. Smolka, Jan Długosz, jego życie i stanowisko w piśmiennictwie, Kraków 1893, s. 16 sq., 209 sqq.; S. 1 n g 1 o t, Stan i rozmieszczenie uposażeń biskupstwa krakowskiego w połowie XV w., Lwów 1925, s. 3—9).
2 — A. Wyrobisz: Budownictwo murowane...