9773562672

17

obliczyć dochodowość posiadłości ziemskiej, co jest ważne do oceny możliwości inwestycyjnych feudałów świeckich i duchownych.

Dla Małopolski w XV w. posiadamy znakomite źródło tego rodzaju — Liber beneficiorum Jana Długosza, spisaną po r. 1470, ale ważną także dla lat wcześniejszych³³.

Księgi miejskie: ławnicze, wójtowskie, radzieckie, księgi rachunków miejskich, odzwierciedlają wszystkie strony życia średniowiecznych miast, a także sprawy związane z rzemiosłami budowlanymi i budownictwem miejskim, dostarczają wiadomości o rzemieślnikach budowlanych, o fundatorach budowli, o powstawaniu zabudowy miejskiej, o handlu nieruchomościami. Obok rachunków budowy księgi miejskie najdokładniej informują o rozwoju zabudowy murowanej, o chronologii prac budowlanych, położeniu społecznym murarzy i ich roli w życiu miejskim, o inwestycjach budowlanych i udziale w nich kapitałów mieszczańskich — oczywiście prawie wyłącznie w odniesieniu do budownictwa na terenie miast.

Zachowało się sporo ksiąg miejskich lub ich fragmentów z miast małopolskich z XIV i XV w., przede wszystkim z Krakowa i Kazimierza. Znaczną ich część wydano drukiem w całości lub też opublikowano wybór notatek odnoszących się do jakiegoś zagadnienia, jak np. w wydawnictwie J. Ptaśnika Cracovia artificum, w którym zebrano wszystkie wzmianki o rzemiosłach artystycznych w Krakowie, m. in. także o mu-rarstwie. Dla następnych stuleci materiały te są oczywiście bez porównania bogatsze.

Księgi sądów grodzkich i ziemskich, prowadzone w Polsce od końca XIV w., zawierały wielką rozmaitość spraw, wśród których trafiają się też wiadomości o budownictwie (np. wzmianki o osobach związanych z budownictwem, kontrakty kupna-sprzedaży nieruchomości, umowy dzierżawne dotyczące cegielni lub kamieniołomów itp.).

Księgi administracji i sądów kościelnych zawierają przede wszystkim sprawy dotyczące jurysdykcji kanonicznej, organizacji administracji kościelnej, zarządu dóbr kościelnych, poboru dziesięcin. Dla historii budownictwa są to źródła mało użyteczne, gdyż bardzo rzadko spotyka się w nich wiadomości o budownictwie kościelnym (np. o zakładaniu nowych parafii, erygowaniu kościołów), nabywaniu lub sprzedaży nieruchomości. Są one natomiast ważne dla badań nad dochodami kościoła, co było nie bez znaczenia dla rozwoju budownictwa.

³³ J. Długosz sporządził też w r. 1440 inwentarz dochodów, gruntów i zabudowań biskupstwa krakowskiego. Inwentarz ten zaginął (zob. M. Bobrzyński, S. Smolka, Jan Długosz, jego życie i stanowisko w piśmiennictwie, Kraków 1893, s. 16 sq., 209 sqq.; S. 1 n g 1 o t, Stan i rozmieszczenie uposażeń biskupstwa krakowskiego w połowie XV w., Lwów 1925, s. 3—9).

2 — A. Wyrobisz: Budownictwo murowane...