1109810736

nemu, obszar II - wymuszonej elastyczności natomiast obszar ni odpowiada stanowi szklistemu. Wraz ze zmianą stanu fizycznego polimeru zmienia się mechanizm jego tarcia W obszarze stanu szklistego (111) duże znaczenie mają straty mechaniczne podczas objętościowego przeformowa-nia warstw wierzchnich polimeru. Udział składowej mechanicznej w pobliżu temperatury zeszklenia T_g jest porównywalny udziałem sił adhezyjnych. W pobliżu tej temperatury występuje minimum wartości współczynnika tarcia. Wraz z dalszym wzrostem temperatury coraz większą rolę odgrywają oddziaływania adhezyjne polimeru do współpracującej powierzchni (składowa adhezyjna siły tarcia). Wartość współczynnika tarcia rośnie aż do osiągnięcia maksimum w pobliżu temperatury mięknienia T_m.

Najbardziej wrażliwymi na zmianę temperatury materiałami polimerowymi pod względem właściwości tribologicznych sątermoplasty. Zmiana właściwości tribologicznych wybranych polimerów termoplastycznych w funkcji temperatury została przedstawiona na rysunku 5. Jak wynika z przedstawionych zależności wartość współczynnika tarcia fi dla większości polimerów (z wyjątkiem PTFE) maleje natomiast intensywność zużywania I_z ulega zwiększeniu wraz ze wzrostem temperatury.

Rys. 5. Wpływ temperatur)' na wartość współczynnika tarcia n (iys. a) oraz intensy wność zuży wania /. (rys. b) dla

wybranych polimerów- w spółpracujących ze stalą

4.2.2 Wpływ prędkości ślizgania

Wpływ prędkości ślizgania w badaniach tribologicznych jest trudny do rozróżnienia od wpływu temperatury tarcia wobec małej przewodności cieplnej polimerów i związanej z tym nieuniknionym nagrzewaniem się powierzchni ślizgowej podczas tarcia. Szczególnie wyraźnie przejawia się to przy większych prędkościach ślizgania. Nawet jeśli uniknie się nagrzewania powierzchni ślizgowej, to wpływ prędkości ślizgania na wartość współczynnika tarcia i na intensywność zużycia jest istotny, jakkolwiek w ramach znanych teorii tarcia nie można przytoczyć ogólnych praw charakteryzujących ten wpływ. Zależność prędkości ślizgania na proces tarcia łączy się z dynamiką oddziaływań zachodzących na powierzchni ślizgowej i z czasem styku trących się materiałów, w którym cząsteczki obu powierzchni mogą z sobą oddziaływać. Świadczy o tym przebieg wartości współczynnika tarcia niektórych polimerów, gdzie ze wzrostem prędkości ślizgania tarcie maleje (rys. 6). Zależności zużycia niektórych polimerów w funkcji prędkości ślizgania przedstawiono na rys. 7, gdzie można znaleźć podobieństwo do przebiegu zużycia w funkcji temperatury, co wynika z nagrzewania się powierzchni ślizgowej przy dużych prędkościach ślizgania.