1148442235

5

Do czasu nowelizacji ustawy archiwalnej dokonanych w latach 2006-2007 znajdowały się w niej jeszcze dwie regulacje. Pierwszą był rejestr, do którego archiwalia stanowiące niepaństwowy zasób archiwalny mogły być dobrowolnie wpisywane, zaś druga dawała możliwości wypłaty ekwiwalentu za nakłady związane z przechowywaniem, zabezpieczaniem i konserwacją archiwaliów z tej grupy w razie ich nieodpłatnego przekazania jednostkom państwowej sieci archiwalnej (art. 10). Choć potencjalnie pierwsze z tych rozwiązań stwarzało możliwość gromadzenia przez administrację archiwalną informacji o archiwaliach znajdujących się w rękach prywatnych, a drugie mogło ułatwiać przejmowanie takowych materiałów do państwowego zasobu archiwalnego, to w praktyce nie znajdowały one niestety zastosowania¹.

Przepisy ustawy archiwalnej zawierają katalogu instytucji prowadzących działalność archiwalną, które mogą przejmować archiwa osobiste od ich twórców lub innych właścicieli, w szczególności będących osobami fizycznymi. Oprócz archiwów państwowych do tego katalogu należą jednostki organizacyjne (bez bliższego określenia ich statusu), którym w trybie art. 38 Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych może powierzyć na stałe lub na czas określony gromadzenie i przechowywanie materiałów archiwalnych. Taki status ma placówka szczególnie zasłużona w gromadzeniu spuścizn archiwalnych, obecnie nosząca nazwę „Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie”². Ponadto art. 22 upoważnia państwowe i samorządowe biblioteki oraz muzea do gromadzenia archiwaliów proweniencji prywatnej, przy czym z treści art. 44 wynika konieczność ograniczenia ich aktywność w tej mierze właśnie do archiwów osobistych.

Artykuły 30, 31 i 35 ust. 2 określające zadania odpowiednio archiwów wyodrębnionych i zakładowych nie zezwalają by przejmowały one archiwalia wytworzone przez osoby fizyczne. Jedynie w odniesieniu do Instytutu Pamięci Narodowej można się takowego upoważnienia dopatrywać w art. 29 ustawy z 1998 regulującej jego status. Ponadto art. 11 ustawy archiwalnej upoważnia jednostki organizacyjne państwowej sieci archiwalnej (a więc archiwa państwowe, wyodrębnione i zakładowe, ale już nie biblioteki i muzea, które w myśl art. 22 ust. 2 do tej sieci nie należą) do przyjmowania na przechowanie archiwaliów, także będących własnością osób fizycznych. Wreszcie przedmiotowe archiwalia mogą być

1

   Niestosowanie w praktyce przepisów o rejestrze niepaństwowego zasobu archiwalnego wskazano jako powód ich uchylenia - uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 2 marca 2007 r. o zmianie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach oraz ustawy - Kodeks pracy, Sejm RP V kadencji, nr druku 1242. Por.: W. Stępniak, Narodowy zasób archiwalny w Polsce [w:] Archiwa polskie wczoraj i dziś, red. K. Kozłowski, W. Stępniak, Warszawa 2012, s. 19-20.

2

   Statut pomocniczej jednostki naukowej działającej pod nazwą Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, załącznik do decyzji nr 71 Prezesa Polskiej Akademii Nauk z dnia 23 gmdnia 2011 r., [on-line, 21 II 2013 r.] http://www.petea.home.p1/apan/pl/page/3/7/34.