Komentarz art0 Paprzycki

Paprzycki Lech K.

Zakamycze 2006

k_j

Komentarz do art. 180 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (Dz.U.97.89.556), [w:] J. Grajewski, L.K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Tom I (art. 1-424). Zakamycze, 2006.

1. Tajemnica zawodowa, w szerokim tego określenia znaczeniu, a więc związana z funkcjonowaniem jednostki organizacyjnej (tajemnica służbowa), wykonywaniem zawodu (tajemnica zawodowa) lub funkcji - w kontekście obowiązku złożenia przez świadka zeznań chroniona Jest w różnym zakresie, w zależności od tego, jakiej działalności zawodowej dotyczy. Tajemnica tego rodzaju dotyczy wiadomości' uzyskanych wobec funkcjonowania w takiej Jednostce, wykonywania zawodu lub funkcji. Tajemnice: notarialna, sędziowska, prokuratorska, adwokacka, radcowska, notarialna, komornicza, dziennikarska, związana z wykonywaniem zawodów medycznych, bankowa, statystyczna, skarbowa, kontroli skarbowej i państwowej, ubezpieczeniowa, przedsiębiorstwa, wynalazcza, pomocy społecznej, pracownicza, autorska, geologiczna, maklerska oraz tajemnica dawcy krwi określone są szczególnymi ustawami.

2. Pojęcie tajemnicy służbowej zdefiniowane zostało w art. 2 pkt 2 u.o.i.n.

3. Generalna zasada, że zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy tego rodzaju może nastąpić w drodze decyzji sądu lub prokuratora (art. 180 § 1), dotyczy tylko tajemnicy służbowej, a także tajemnicy związanej w wykonywaniem funkcji, natomiast w wypadku tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu nie dotyczy to w całości tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej (pracownika medycznego: psychiatry, psychologa, pielęgniarza itd. - zob. SN I K2P 6/05, OSNKW 2005, nr 4, poz. 39) I dziennikarskiej, gdyż w tym ostatnim zakresie dodatkowe przesłanki zwolnienia I uprawniony do tego podmiot (sąd) określone zostały wart. 180 § 2-5.

4. Przepis art. 180 § l stwierdza jedynie, że zachowanie tajemnicy nie obowiązuje, Jeżeli sąd lub prokurator zwolni od Jej zachowania. Chodzi tu nie tylko o wskazanie podmiotów uprawnionych do zwolnienia świadka od zachowania tajemnicy, ale także o to, że podmioty te mają obowiązek zwolnienia, Jeżeli tajemnicą objęta jest okoliczność istotna dla rozstrzygnięcia w sprawie. Zob.: W. Grzeszczyk, Szczególny tryb uchylania tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym, Prok. i Pr. 2002, nr 6, s. 123; A. Huk, Tajemnica zawodowa lekarza, Prok. i Pr. 2001, nr 6, s. 69; A. Marek, Karnoprawne aspekty tajemnicy służbowej komornika sądowego, PS 2001, nr 1, s. 3; A. Redelbach, Tajemnica zawodowa notariusza w Rzeczypospolitej Polskiej w świetle zasady poszanowania życia prywatnego, Rejent 1999, nr 6-7, s. 23; B. Siwiec, Tajemnica bankowa w postępowaniu karnym, Prok. I Pr. 2003, nr 5, S. 29, P.K. Sowiński, Zwolnienie notariusza z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w toku procesu karnego, Prok. i Pr. 2004, nr 3, s. 161; R.A. Stefański, Ujawnienie tajemnicy zawodowej przez świadka w nowym kodeksie postępowania karnego, Prok. I Pr. 1998, nr 4, s. 115; R. Sztyk, Tajemnica zawodowa notariusza w postępowaniu przed organami ścigania i w postępowaniu sądowym. Rejent 2003, nr 11, s. 87.

5. Od zachowania tajemnicy zwalnia sąd, a więc nie przewodniczący składu orzekającego, prokurator czy inny organ uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego, który co do tego może zwrócić się do prokuratora nadzorującego postępowanie przygotowawcze. Zwalniając od zachowania tajemnicy sąd lub prokurator wydają postanowienie, na które stronom nie przysługuje zażalenie (art, 459 § 2 I art- 465 § 1). Innym osobom takie zażalenie przysługuje, jeżeli spełnione zostały wymogi określone w art. 302 § I-

6.    Możliwość zwolnienia od zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej (nie dotyczy to tajemnicy obrończej, unormowanej przez art. 178 pkt 1), radcy prawnego, lekarskiej i dziennikarskiej, czyli w tym wypadku podjęcie decyzji o przesłuchaniu lub zezwoleniu na przesłuchanie, uzależnione Jest od spełnienia dwóch warunków:

a)    jest to konieczne dla dobra wymiaru sprawiedliwości,

b)    okoliczność (fakt) nie może być ustalona na podstawie innego dowodu (SN I KZP 5/94, OSNKW 1994, nr 7-8, poz. 41).

7.    Obie przesłanki uznać należy w zasadzie za niefortunne, a w każdym razie przepis ten posługuje się tego rodzaju określeniami, że Ich precyzyjna wykładnia i odniesienie do sytuacji procesowej konkretnej sprawy jest bardzo utrudnione. Co oczywiste, w wypadku każdej sprawy dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga, aby zapadające rozstrzygnięcie oparte było na pełnej podstawie dowodowej i dotyczy to w zasadzie każdej okoliczności (faktu) mającej znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie karnej. Wobec tego uznać trzeba, że dobro wymiaru sprawiedliwości nie wymaga uchylenia tajemnicy adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej, gdy dotyczy to nie tyle drugorzędnej, co nawet trzeciorzędnej okoliczności o niewielkim (w zasadzie nieistotnym) znaczeniu dla rozstrzygnięcia w sprawie. Warunek, by fakt (okoliczność) był ustalony (udowodniony) na podstawie innego dowodu, zostanie, Jak się wydaje, spełniony tylko wówczas, gdy po Jego przeprowadzeniu strony zgodnie oświadczą, że uznają len fakt za udowodniony tak Jak to wynika z tego dowodu, a ponadto sąd podzieli taki pogląd, odstępując od zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy (co do tajemnicy adwokackiej zob. SN I KZP 5/94, OSNKW 1994, nr 7-8, poz. 41; co do tajemnicy dziennikarskiej zob. SN I KZP 15/94, OSNKW 1995, nr 1-2, poz. 1). Taka jednak wykładnia prowadzi do tego, że użyteczność tej instytucji staje pod znakiem zapytania. Chyba bardziej właściwe było, o ile ustawodawca uznał to za społecznie uzasadnione, przyjęcie bezwzględnego zakazu dowodowego dotyczącego tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej i dziennikarskiej, z wyjątkiem "sytuacji, gdy dotyczy to" przestępstw określonych w art. 240 § 1 k.k.

8. W wypadku określonym w art. 180 § 2 sąd, postanowieniem, decyduje o przesłuchaniu świadka co do okoliczności (faktów) objętych tego rodzaju tajemnicą, gdy sam dokonuje czynności przesłuchania bądź zezwala prokuratorowi albo innemu organowi prowadzącemu postępowanie przygotowawcze na przesłuchanie świadka w tym stadium postępowania. Ze sformułowania tego przepisu zdaje się wynikać, że decyzje w tym trybie sąd zawsze podejmuje z urzędu. Tak może być w wypadku, gdy sąd sam dokonuje przesłuchania, jednakże i wtedy możliwy Jest wniosek strony, a gdy świadek ma być przesłuchany w toku postępowania przygotowawczego, to sąd będzie podejmował decyzję w tym trybie zawsze na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez Inny ustawowo uprawniony organ.

9. Decyzję o przesłuchaniu lub zezwoleniu sąd podejmuje na posiedzeniu bez udziału stron, a gdy czyni to na wniosek prokuratora - w terminie 7 dni od daty doręczenia wniosku w tym przedmiocie. Na postanowienie sądu w przedmiocie przesłuchania świadka zobowiązanego do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskie! przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych (rozdział 50), a więc przysługuje ono nie tylko stronom, ale także osobom, którycn postanowienie takie