1257951743

Ryszard Gryz potrzeby, to jest kraj socjalistyczny”. Kiedy decyzję władz wojewódzkich zatwierdzono w Warszawie, biskup postanowił więcej nie prosić. Wielokrotnie przedstawiciele nawet najwyższych władz próbowali wymusić na nim zmianę postępowania. Kiedy przyszła pora na anonimowe groźby, wtedy je po prostu zlekceważył, uznając taką postawę za najwłaściwszą. Nie ustąpił także pod presją Sekretariatu Stanu w Watykanie⁹³.

Fenomen budownictwa sakralnego w diecezji przemyskiej potwierdził prymas Stefan Wyszyński. 11 kwietnia 1973 r. podczas sesji naukowej w Instytucie Geografii Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego powiedział: „Na kościelnej mapie Polski intryguje mnie zawsze świetlana plama diecezji przemyskiej. Wiem, że dzieją się tam cuda, i to chyba widać. Dochodzimy do wniosku, że biskup przemyski ma rację. Nie ma innego sposobu, trzeba działać tak jak on. Nasi wierni też dochodzą do przekonania, że nie ma innego sposobu, tylko tak... Więcej na ten temat nie powiem”⁹⁴. Stawianie władz przed faktami dokonanymi znajdowało zwolenników w kolejnych diecezjach. Swej determinacji w walce z państwowymi ograniczeniami nie krył arcybiskup poznański Antoni Baraniak. „Cóż miałem robić - tłumaczył w styczniu 1976 r. wojewodzie leszczyńskiemu - jeśli moje uzasadnione wnioski często przez 30 lat pozostawały bez odpowiedzi lub załatwiane były odmownie? W takich wypadkach nie tylko zachęcałem, ale wręcz nakazywałem budowę bez zezwolenia”⁹⁵. W lipcu 1978 r. bp Bernard Czapliński z Bydgoszczy podczas rozmowy z władzami wojewódzkimi zwrócił uwagę, że jego stosunek do władz nie przełożył się na liczbę pozwoleń na budowę kościołów. Dla diecezji położonej w granicach trzech województw nie otrzymał ani jednego pozwolenia, a bp Tokarczuk aż cztery⁹⁶. Jednak zachowanie ordynariusza przemyskiego analizowano w czasie każdej narady w MSW. Szef przemyskiej SB płk Alojzy Perliceusz na naradzie aktywu kierowniczego MSW 11 listopada 1979 r. przyznał: „mobilizacja sił SB pięciu województw do walki z bp. Tokarczukiem nie przyniosła oczekiwanych rezultatów”⁹⁷.

Jednym z podstawowych organów opracowujących i realizujących taktykę walki bieżącej z Kościołem był Departament IV MSW oraz jego odpowiedniki terenowe⁹⁸. W ciągu całej dekady SB mocno zaangażowała się w zwalczanie budownictwa sakralnego. Tej problematyce poświęcono specjalną odprawę krajową 10 lutego 1973 r. oraz odrębne instrukcje i zarządzenia. W celu skuteczniejszego przeciwdziałania nielegalnemu budownictwu sakralnemu wydziały Departamentu IV MSW i wydziały IV komend wojewódzkich MO otrzymywały odpowiednie wytyczne. Przykładowo 26 października 1976 r. dyrektor Departamentu IV wydał

⁹³    I. Tokarczuk, Boże zwycięstwo, „Studia Rzeszowskie” 2003, t. 10, s. 145-150; J. Zaryn, Dzieje Kościoła katolickiego..., s. 339-340.

⁹⁴    Cyt. za: H. Szareyko, Budownictwo..., s. 117.

⁹⁵    Cyt. za: A. Dudek, R. Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce..., s. 313.

⁹⁶    K. Pawlicka, Polityka władz..., s. 91.

⁹⁷    H. Dominiczak, Organy bezpieczeństwa PPL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000, s. 382. Władze obawiały się współpracy obu hierarchów; zob. M. Lasota, Wspólne drogi kardynała Karola Wojtyły i arcybiskupa Ignacego Tokarczuka, „Studia Rzeszowskie” 2003, t. 10, s. 71-74.

⁹⁸    H. Dominiczak, Organy bezpieczeństwa PRL w walce..., s. 393-411; J. Zaryn, Dzieje Kościoła katolickiego..., s. 342-353. Zob. przypis 15.