1282723129

Dziedzictwo epoki

Etos rycerski

Greckie ethos, czyli zwyczaj - lo całość zasad uznawanych pizez daną grupę społeczną, ideały, normy, wartości. Na etos rycerski składały się wszy stkie cechy doskonałego rycerza, tradycje rycerstwa, postawy i sposób życia. Literackim owocem kultury stal się epos rycerski - średniowieczny gatunek epicki obejmujący utwory o rycerzach i ich bohaterskich czynach. Zwany też chanson degeste (pieśń o czynach). Przykłady:

•    Pieśń o Rolandzie (Francja),

•    cykl O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu (Anglia),

•    Pieśń o Cydzie (Hiszpania),

•    Pieśń o Nibelungacli (Niemcy).

HAGIOGRAFIA

Dział literatury dotyczący opisów życia świętych, z którego wyrasta wzorzec osobowy świętego. Silny, ważny nurt literacki - wydal setki żywotów trajroz-maits/yeh świętych. Najobszerniejszy' i najważniejszy średniowieczny zbiór żywotów świętych - to Złota legenda z około 1255 roku. Napisany przez dominikanina najsławniejszy przedmiot licznych przeróbek i tłumaczeń, miał wpływ także na polską hagiografię. Najbardziej znany utwór polski - Legenda

0    świętym Aleksym', ważne są też Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu. Wartość propagow ana - asceza jako droga do świętości.

LIRYKA MARYJNA

Silny nurt w kulturze epoki - Matka Boska jest szczególnie istotną postacią średniow iecznego ży cia religijnego. Jej pośrednictwo między ziemią a wysokościami urzekało ludzi epoki. Ow oc - cały dział poezji średniowiecznej określany jako liryka maryjna. Należy do niej najstarszy hymn - Bogurodzica

1    zabytkowe Żale Matki Boskiej pod krzyżem. Uwaga - w polskiej kulturze kult Matki Boskiej nie wygasł ze średniowieczem, lecz okazał się szczególnie silny, np. w romantyzmie, także w XX wieku.

HISTORIOGRAFIA To utrwalenie na piśmie wydarzeń historycznych. Owoc - kroniki, diariusze. Ludzie śtcdniow iecza nic byli pierwsi - kroniki pisano już w antyku. Z tym, że średniowieczni twórcy czuli się nauczycielami, nic historykami. Nie dbali o daty. chronologię wydarzeń. nawet o ich prawdopodobieństwo. Fakty historyczne mieszają się o' średniowiecznych kronikach z legendami, fantastycznymi opowieściami, opisami cudownych zdarzeń. Autorzy eksponują w swoich dziełach ludzkie postawy, na przykład dobrych w ładców' czy szlachetnych rycerzy. Te mają zachęcać do naśladowania. Rzadziej pojaw iają się przykłady negatywne, na przy kład królów' pełnych pychy i okrucieństwa - te mają ostrzegać.

Nazwa średniowiecze

wieku. Otrzymała nega-

ki średnie to znaczy przeciętne, mało wartościowe, pomiędzy znakomitymi sąsiadami: antykiem

Średniowiecza trwa 10 stuleci, oznacza to,

START: IV/V WIEK

Data 476: Upadek cesarstwa zachodniorzyniskiego. który' zapoczątkowuje epokę wieków średnich, a kończy starożytność.

WCZESNE ŚREDNIOWIECZE: V-IX

•    Wędrówki ludów

•    Rozwój państw a Karola Wielkiego

ROZKWIT: X-X1II

•    Powstanie państw w Europie

•    Idea zjednoczonej Europy Ottona III

•    Wyprawy krzyżowe

•    Konflikty cesarstwa z papiestwem

•    Powstaje św ięta inkwizycja

•    Działają zakony: krzyżacki, templariuszy

SCHYŁEK XIV-XV

•    Początki literatury narodowej

•    Umacnianie się państw i w ładzy' świeckiej

•    Rozwój architektury gotyckiej

•    Najazdy Tatarów na Europę

•    Rozlatn w Kościele katolickim

KONIEC:

Daty zamykające średniowiecze, a rozpoczynające renesans:

•    1450 - rok, w którym Gutenberg wynalazł druk.

•    1453 - rok upadku Konstantynopola, metropolii Zachodniego Cesarstw a.

•    1492 - rok odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

Koniec średniowiecza

Bóg jako architekt wszechświata

5