5478

Etyka (z greckiego ethikós - zwyczajny; ethos - obyczaj, zwyczaj), jedna z klasycznych dyscyplin filozofii, zajmująca się moralnością i jej zasadami traktowanymi bądź to jako przedmiot analiz, opisu i wyjaśnień, bądź jako postulat i zadanie - coś, co wymaga dopiero opracowania od strony normatywnej.    W związku z tym

rozróżnia się etykę opisową, zw. też - etologią, i etykę normatywną, określaną czasem mianem etyki właściwej, dzielącą się na aksjologię, czyli teorię wartości, i deontologię, czyli naukę o powinnościach. Obie odmiany etyki mogą z sobą współistnieć i w praktyce często współistnieją w traktatach etycznych¹.

W każdym społeczeństwie obowiązują jakieś odwieczne normy etyki ogólnej, stanowiące podstawę oceny moralnych i niemoralnych zachowań ludzkich, za pomocą kryteriów dobra i zła. Na gruncie etyki ogólnej, nie w każdym już jednak społeczeństwie, i w zasadzie głównie w drugiej połowie XX wieku w krajach Zachodu, zaczęły się kształtować bardziej skonkretyzowane normy etyki zawodowej, określające postępowanie przedstawicieli danego zawodu, przybierając często formę kodeksu etycznego, opisującego akceptowany społecznie ideał.

Rys historyczny

Rys historyczny i teoretyczna refleksja nad naturą moralności, a także ocena rozumienia pojęcia etyki w różnych epokach i grupach społ. z reguły poprzedza i uzupełnia ustalenia dotyczące tego, co dobre i złe, wskazanie wynikających z tego rozróżnienia powinności człowieka i zbudowanie spójnego systemu dyrektyw: zaleceń i zakazów, które winny określać postępowanie moralnie pozytywne, a także pomóc przekształcić moralność faktycznie istniejącą w pożądaną z punktu widzenia przyjętego ideału.

Współczesna etyka opisowa czerpie wiele z nauk filoz. i społ.: psychologii, socjologii, antropologii itp., starając się, obok wskazania gł. mechanizmów rozwoju moralności, zrozumieć ją jako zjawisko psychologiczno- społeczne, np. jako formę świadomości społ. o określonych funkcjach i strukturze. Badane są i opracowywane, a nawet ujmowane w formę tzw. kodeksów, normy postępowania związane z konkretnymi dziedzinami życia - stąd różne postaci etyk szczegółowych, najczęściej zawodowych: etyka lekarska, adwokacka, nauczycielska, etyka biznesu itd., ale też takich, które skupiają się na problemach pojawiających się wraz z postępem cywilizacyjnym i naukowo-technicznym. Choćby, jak bioetyka, w zakresie medycyny czy inżynierii genetycznej. Uzupełnieniem etyki jest - metaetyka zajmująca się analizą logiczno-językową sądów etycznych.

Dzieje etyki można ująć bądź w porządku hist., bądź poprzez prezentację różnych sposobów jej uprawiania. Problemy etyczne znajdowały się w polu

1

PopulartKi Encyklopedia Powszechna. Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 2001.