130859811

Wprowadzenie 17

dzy państwami, które uzgodniły warunki wymiany handlowej, czy między mężem a żoną. W innych przypadkach kontrakty mogą by mniej formalne, na przykład kiedy zaprzyjaźnieni pracownicy ustnie umawiają się co do współpracy w ramach jakiegoś projektu. W tej książce patrzymy na kontrakt, jak na integralny składnik interakcji strategicznej. Dlatego też poświęcimy wiele uwagi sprawom sposobów wyboru kontraktu i warunków jego realizacji.

Aby umożliwić badanie tematyki kontraktów, w książce przedstawiono podstawowe elementy teorii gier kooperacyjnych w taki sposób, żeby uwzględnić warunki wspólnego działania¹. Pamiętajmy, że włączenie do modelu strategicznego wspólnych działań to uproszczenie pozwalające na opis negocjacji w jakiejś sprawie bez potrzeby szczegółowego modelowania samego procesu negocjacyjnego. Zakładamy, że zawierane kontrakty są wiążące, co znaczy, że zgoda na wspólne działanie zobowiązuje strony do podjęcia tych działań.

Znaczenie słowa „gra"

Zanim przejdziemy do teorii, istotne będzie poczynienie kilku uwag na temat konfliktu i kooperacji. W sporcie i grach towarzyskich najczęściej mamy do czynienia z bezpośrednią konfrontacją interesów (ktoś wygrywa, a ktoś przegrywa). Jednak, jak zauważyliśmy już wcześniej, wiele sytuacji dotyczących wzajemnych zależności nie pasuje do tego schematu. Faktycznie większość sytuacji zawiera zarówno elementy konfliktu, jak też elementy możliwej kooperacji albo kombinację obu tych elementów. Weźmy pod uwagę firmę, w której dwaj szefowie współpracują nad wytworzeniem nowego produktu. Ich indywidualne działania mogą wpłynąć na dochody każdego z nich, a więc mamy do czynienia z sytuacją wzajemnej zależności. Czy jednak musi tu być wygrany i przegrany? Oczywiście można sobie wyobrazić wynik, przy którym obaj szefowie w pewnym stopniu „wygrywają” albo „przegrywają”. Prawdopodobnie, gdyby obaj szefowie współpracowali ze sobą nad wytworzeniem nowego produktu, to mogliby skorzystać z efektów realizacji projektu. Ale również możliwe jest, że każdy z szefów będzie chciał zaangażować w projekt mniej wysiłku, niż chciałby tego drugi.

Innym przykładem obejmującym elementy konfliktu i kooperacji może być problem zawarcia porozumienia pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Może tu zajść konieczność zawarcia układu płacowego przed podjęciem produkcji pewne-

1

Takie ujęcie pozwala pokonać niedostatki w literaturze z teorii gier, które utrudniały analizę pojęcia kontraktu. Można powiedzieć, że powstała pewna luka między kooperacyjnym a niekoope-racyjnym podejściem do gier. W konsekwencji teoria gier rozwijała się trochę niezależnie od „teorii kontraktu", chociaż ta druga teoria jest w znacznej mierze zastosowaniem tej pieiwszej. (Badanie kontraktów obejmuje też analizę mechanizmów prawnych i politycznych).