scan0026 (23)

290 Polityka między narodami

aktywnej roli. Państwa, które gotowe były na wszystko, byle zapewnić powodzenie eksperymentowi, jakim była Liga Narodów, były albo zbyt słabe - tak jak państwa skandynawskie - albo też, tak jak Związek Radziecki, były podejrzewane o ukryte motywy. Ponadto Związek Radziecki nie dysponował potęgą morską, która w tamtych okolicznościach miała kluczowe znaczenie, zaś bez pomocy ze strony sąsiadujących państw — do której te się nie paliły - nie miał dostępu do sceny, na której rozgrywała się właściwa akcja.

Sprawa „bezpieczeństwo zbiorowe przeciwko Włochom” w rzeczywistości była sprawą „Wielka Brytania i Francja przeciwko Włochom”, a sytuacji daleko było do spełnienia idealistycznego założenia o koncentracji tak przemożnej siły, by żaden potencjalny agresor nie ośmielił się rzucić jej wyzwania. Bez wątpienia połączone siły Wielkiej Brytanii i Francji wystarczyłyby do zgniecenia Włoch, jednakże rola tych państw nie ograniczała się do członkowstwa w Lidze Narodów; miały one inne zobowiązania moralne, prawne i polityczne. Ponadto chroniły status quo nie tylko przed zakusami ze strony Wioch; uczestniczyły w światowej walce o potęgę, której jednym-'z elementów, i to wcale nie najważniejszym, był konflikt z Włochami. Przeciwstawiając się atakowi ze strony Włoch, nie mogły spuszczać oka z podejmującej kolejne ataki Japonii oraz z narastającego niebezpieczeństwa na wschód od Renu. Nie potrafiły również oddzielić swego strachu przed komunizmem, postrzeganym jako ruch rewolucyjny zagrażający ładowi wewnętrznemu, od polityki wobec Związku Radzieckiego, To, co Wielka Brytania i Francja uważały za swój interes narodowy, stało w sprzeczności z wymogami bezpieczeństwa zbiorowego. Co więcej, zdecydowały, co ogłosiły wszem i wobec, iż ceną za obronę Etiopii nie może być wojna z Włochami. W cytowanych już słowach sir Winstona Churchilla: „Najpierw premier oświadczył, iż sankcje oznaczają wojnę; potem postanowił, że do wojny dojść nie może; po trzecie, zdecydował się na sankcje. Spełnienie tych trzech warunków było całkowicie niemożliwe”¹⁹®.

Wielka Brytania i Francja nie miały ochoty podporządkować swych interesów narodowych wymogom bezpieczeństwa zbiorowego, z drugiej jednak strony nie chciały ich realizować bez oglądania się na owe wymogi, i tym samym popełniły fatalny błąd. Angażując się w obydwie sprawy bez entuzjazmu i konsekwencji, poniosły porażkę na obu frontach. Nie tylko nie zdołały ocalić status quo w Afryce Wschodniej, lecz również popchnęły Włochy w objęcia Niemiec. Zniszczyły zarówno system zbiorowego bezpieczeństwa Ligi Narodów, jak też własny prestiż obrońców istniejącego ładu. W niemałej mierze przyczyniło się to do wzrostu zuchwałości państw podważających status quo, co z kolei doprowadziło do wybuchu wojny agresywnej.

Fiasko systemu bezpieczeństwa zbiorowego w obliczu włoskiej napaści na Etiopię prowadzi do dwóch istotnych wniosków. Ukazuje sprzeczność między idealnie doskonałym modelem reformy a rzeczywistością polityczną, w której brak wszystkich tych elementów, na jakich miało się zasadzać powodzenie owego modelu. Ukazuje również fatalną słabość

^,w> London Evening Standard, June 26,1936.

polityki zagranicznej ^kzdolnej do zdecydowania, co będzie jej siłą przewodnią: interes? narodowy, jakkolwiek zdefiniowany, czy ponadnarodowa zasada wyrażająca wspólne dobro! wspólnoty narodów-

WOJNA KOREAŃSKA

Wnioski wysnute z teoretycznej analizy bezpieczeństwa zbiorowego i poświadczone przez doświadczenia woj ny etiopskiej zostały w pełni potwierdzone przez wydarzenia woj -ny koreańskiej.

Atak Korei? Północnej na Koreę Południową z 25 czerwca 1950 r., do którego w listopadzie dołączyły się Chiny, jest najczystszym przypadkiem agresji, jaki można sobie wyobrazić. Skoro nie istniał najmniejszy nawet ślad wątpliwości ćó dó prawnych znamion zaistniałej sytuacji, system bezpieczeństwa zbiorowego zakładał, że wszyscy członkowie ONZ pospieszą na pomoc ofierze agresji. Z punktu widzenia istoty owej napaści oraz jej militarnych konsekwencji pomoc ta musiała polegać na wysłaniu sił zbrojnych na pole walki, jednakże z sześćdziesięciu członków ONZ jedynie szesnastu wysłało jakiekolwiek oddziały, przy czym znaczących sił użyczyły jedynie Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania oraz Turcja. Około 90% wszystkich Wójśk walczących w Korei stanowiły oddziały południowokoreańskie i amerykańskie. W trakcie wojny Chiny, należące do grona wielkich mocarstw, aktywnie zaangażowały się w konflikt po stronie agresora. Inni członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych dysponujący potencjałem militarnym, tacy jak Argentyna, Brazylia, Czechosłowacja, Indie, Meksyk i Polska, stali z boku, nie biorąc udziału w działaniach zbrojnych ani po jednej, ani po drugiej stronie. Charakter systemu bezpieczeństwa zbiorowego wdrożonego w czasie wojny koreańskiej wiernie odpowiada zakreślonemu powyżej schematowi; biorąc pod uwagę uwarunkowania ówczesnej polityki światowej, nie mogło być inaczej.

Chcąc zrozumieć odmienne stanowiska państw w odniesieniu do wojny koreańskiej, nie wystarczy odwołać się do tekstów prawnych dotyczących zobowiązań narzucanych im' przez system bezpieczeństwa zbiorowego, natomiast zupełnie wystarczające, a w istocie niezbędne, jest przyjrzenie się ich interesom oraz potędze, dzięki której mogą je wspierać.

Jak wykazano powyżej¹⁹⁹*, istnienie Korei jako autonomicznego państwa od ponad dwóch tysięcy łat było funkcją równowagi sił na Dalekim Wschodzie, polegającej albo na dominacji jednego mocarstwa, które kontrolowało Koreę i sprawowało nad nią opiekę lub ścieraniu się imperializmów na Półwyspie Koreańskim, co prowadziło do powstania bardzo niestabilnej i na ogół nietrwałej równowagi. Tradycyjnie mocarstwem sprawującym kontrolę i zapewniającym ochronę były Chiny, z którymi od czasu do ćżasu i ze zmiennym sukcesem współzawodniczyła Japonia. Pod koniec XIX w. miejsce Chin zajęła Rosja, a pod koniec II wojny światowej, gdy okazało się, że Chiny i Japonia śą zbyt słabe, by wypełniać

^I99> Zob. s. 197..