1869525406

ĆTEME? OBYYATELE ĆESKE REPUBLIKY A JEJICH VZTAH KE KNIZE 261

osi północ-południe (z kierunkiem południowym czytelnictwo spada, aczkolwiek tempo jego wzrostu jest większe) oraz to, że przeciętnie w badanych krajach UE na trzech czytających mieszkańców przypada dwóch nieczytających. Następnie autor, korzystając najbardziej z badań przeprowadzonych w Polsce i Niemczech (ale nie tylko), zajął się konkretnymi parametrami dotyczącymi zachowań, składających się na kulturę czytelniczą - odsetkami czytających i kupujących książki (uwzględniano również biblioteki domowe) oraz korzystających z bibliotek, a także - relacjami zachodzącymi między nimi. Potem przyjrzał się badanym populacjom od strony zmiennych społeczno-demograficznych i postawił sobie pytanie o specyfikę czeskiej populacji. Zdaniem autora, tego typu porównania są bowiem istotniejsze podczas interpretacji stosunku badanych do książki niż poprzednie porównania wynikowe. W ostatniej części rozdziału dokonał interpretacji wyników porównań, przede wszystkim w skali europejskiej, i to na osi północ-południe. J. Travnićek zauważa, że najwyższy stopień kompetencji czytelniczych oraz najlepsze wyniki statystyczne osiągają mieszkańcy tam, gdzie są szczęśliwi. Przenikają się tu trzy czynniki: określenie się człowieka w społeczeństwie jako główny indykator szczęścia, funkcyjne zrozumienie tekstu, regularne czytanie.

Na tle europejskim obraz czeskiego czytelnictwa rysuje się zdecydowanie pozytywnie. Czesi czytają dużo, aczkolwiek ich kompetencje czytelnicze obniżają się z roku na rok. Jeśli chodzi o porównanie z badaniami polskimi, zauważono (oprócz generalnie większej aktywności czytelniczej, ale też większych zakupów książek i księgozbiorów domowych w czeskim społeczeństwie), m.in. to, że stosunek czytających oraz nieczytających w odniesieniu do miejsca zamieszkania jest w Polsce bardziej wyraźny, tzn. im mniejsza miejscowość, tym słabsze czytelnictwo. W Czechach ta bariera urbanistyczna nie ma prawie żadnego znaczenia. Poza tym czeska populacja jest bardziej spójna pod względem powiązania cech demograficznych z czytelnictwem. I to właśnie tłumaczy fakt, dlaczego tak dużo ludzi w Czechach czyta i to w różnych miejscach. Polska populacja bardziej odpowiada długofalowym trendom w zakresie czytelnictwa niż czeska: stopień czytelnictwa w Polsce wzrasta wraz ze stopniem urbanizacji i obniża się z wiekiem, w Czechach te tendencje są wyraźnie słabsze.

J. Travmćek podsumował swoje porównania międzynarodowe następująco: „Czeska populacja czyta dużo przede wszystkim dzięki swojej spójności socjode-mograficznej; w porównaniu np. z Polską lub USA jest ona bardziej jednorodna, dlatego też w Czechach tak dobrze zapewniono „funkcjonowanie standardu” (cudzysłowia od P. Z). Pod względem wyboru ulubionych lektur Czesi są -w porównaniu z polskimi lub słowackimi czytelnikami - bardziej liberalni, cechuje ich większy indywidualizm (s. 150). Z kolei na pytanie, co go w czeskich badaniach najbardziej zaskoczyło, J. Travmćek odpowiada: duża różnica między mężczyznami oraz kobietami. Wszędzie na świecie kobiety czytają więcej, ale w Republice Czeskiej ta różnica jest większa. Kobiety i mężczyźni tworzą tu dwie samoistne kultury. Różnią się między sobą nie tylko liczbą przeczytanych książek, ale też pod względem ich doboru. Kobiety są bardziej cierpliwe i stałe w swoich upodobaniach (autor użył tu myślowego skrótu mniej przeskakują). Jeśli chodzi o inne stwierdzenia, to w Czechach nie obowiązuje reguła, że książka jest powiązana z dużymi miastami. Zaskoczyło mnie również to, że do tej pory nie przywykliśmy do zakupów przez Internet, że jesteśmy tradycjonalistami”¹.

Na zakończenie opisowej części recenzji nie wypada nic innego, jak zgodzić się z J. Travnićkem, że Republika Czeska jest krajem czytelników i w porównaniu z innymi krajami stosunek jej mieszkańców do książki mocno wykracza ponad przeciętną. Na ten generalnie pozytywny stosunek do książki i rozwinięte

1

Co Cech, to knihomil: podle pruzkumu jsou Cesi jedni z nejvitsich ćtenafu. [Wywiad z J. Travnfćkem przeprowadził Ludik Navara 23 grudnia 2008] w: iDnes.cz - kavarna Online. <http://zpravy.idnes.es/co-cech-to-knihomil-podle-pruzkumu-jsou-cesi-jedni-z-nejvetsich-ctena-ru-1 nj-/kavarna.asp?c=A081219 175335_kavama_bos>.