1869525410

ĆTEME? OBYYATELE ĆESKE REPUBLIKY A JEJICH VZTAH KE KNIZE 263

tym - umiejętne zwrócenie uwagi na pragmatyczne aspekty badań zwiększa szanse na pozyskanie środków czy innego rozdzaju wsparcia w przyszłości.

J. Travmćek nie ucieka od pytania o użytkowość swoich badań, tyle że odpowiada na nie, silą rzeczy, wyrywkowo - gdzie indziej, np. w wywiadzie pt. Co Czech to mol książkowy: według badań Czesi są jednym z najbardziej czytających narodów¹. Cytuję za autorem: „Każdy kulturalny kraj powinien dać się tak prześwietlić. U nas dodatkowo brakuje regularnych danych nt. rynku wydawniczego, tak jak to ma miejsce np. w sąsiednich Niemczech. Informacja o tym, jak czytamy, nam jednak powie jeszcze o wielu innych rzeczach. Na przykład, jak sobie organizujemy wolny czas lub jak silna jest więź między rodziną oraz szkołą. Okazuje się, że czytelnicy są generalnie aktywniejsi i to nie tylko w kulturze, ale i np. w sporcie. [...] Nie chodzi tylko o czytanie w wąskim znaczeniu tego słowa. Amerykanie przeprowadzili w 2004 r. regularne badania i tu okazało się, że zaskakująco dramatycznie spadła liczba czytelników beletrystyki, którzy są tam uważani za bardzo aktywnych w życiu lokalnym i ogólnospołecznym. Kiedy opublikowano wyniki tych badań pisano, że upada amerykańska demokracja, wręcz bito na alarm. W tym przypadku okazało się, że poziom czytelnictwa ma związek z poziomem demokracji”.

Trudno się ustosunkować do samych zebranych danych oraz stopnia ich wiarygodności. Wielkość błędu statystycznego, przeprowadzenie wywiadów przez profesjonalną agencję, wysoka zwrotność ankiet, brak - bez mała - problemów z ich wypełnianiem, ale też wcześniejsze konsultacje z doświadczonymi badaczami w Polsce i Niemczech oraz inne przemyślane działania, prowadzące do wyboru danej techniki zbierania danych oraz do skonstruowania danego narzędzia, wzbudzają zaufanie. Okazuje się jednak, że nie można ufać wszystkiemu i do końca, zresztą jak w każdych badaniach tego typu. Pozostaje bowiem respon-dent-czytelnik, który zawsze potrafi sprawić niespodziankę. W tym wypadku jest to czwarte miejsce Biblii w rankingu najbardziej ulubionych lektur, co w przypadku czeskiego społeczeństwa budzi duże wątpliwości. Zaciekawionych wyjaśnieniem tak wysokiej pozycji Biblii u Czechów w porównaniu z dużo niższą u Polaków i Słowaków, odsyłam do stron 149-150. Zastanawia też fakt, że respondenci (nie tylko ci nieczytający) mieli niemałe trudności z odpowiedzią na pytanie, skąd pozyskują książki. Pytani mogli wybrać aż trzy możliwości (300%) z trzynastu, w tym również odpowiedź, że książek nie nabywają wcale. Z trzeciej możliwości nie skorzystało aż 43%, drugiej nie wskazało 20%, w sumie 63% z możliwych 300%, co stanowi „najwyższy” wynik wspośród innych wyborów (dopiero potem pojawia się księgarnia z 42% - 22% w pierwszym wskazaniu, 11% -w drugim i 9% - w trzecim).

Powyższe uwagi nie podważają wysokich walorów merytorycznych i innych omawianej publikacji Czytamy?... Jest ona niezmiernie interesująca również dla polskiego odbiorcy, zwłaszcza dla badaczy czytelnictwa, którym umożliwia dokonanie wielu cennych porównań. Pozwala również na zastanowienie się nad podejmowaniem kolejnych badań i rozwijaniem międzynarodowej współpracy. Wartość książki podwyższa również fakt, że jest przejrzysta i przystępnie, na ile to tylko możliwe, napisana. Widać, że autor potrafi pogodzić suche dane i naukowe treści z przyjazną, ciekawą i oszczędną formą wypowiedzi, a przy tym odpowiednio i konsekwetnie rozdzielać warstwę przyjmowanych założeń i stawianych pytań, faktów (danych) oraz interpretacji i wniosków. Ze względu na konstrukcję, liczne tabele etc. książki nie da się raczej czytać od A do Z jako zwykłej fachowej lektury. Ma natomiast inną wielką zaletę - czytelnik łatwo może sięgać do tych części, a nawet warstw, do tych danych, komentarzy i interpretacji, które są mu potrzebne.

Konstrukcja książki i cechy ułatwiające jej odbiór, jak też fakt, że badania w niej opisane korespondują z badaniami polskimi, mogą zachęcić polskich od-

1

Co Cech, to knihomil..., op. cit.