1869685742

Oryginalność pomyślana na nowo. Koncepcja ariergardy Marjorie Perloff

Kluczową rolę w najnowszej poezji odgrywają takie pojęcia jak cytat, koncept i selekcja. Cytat dawno przestał być jedynie literackim ornamentem (jak w starożytnym centonie) — we współczesnej poezji jest on ważnym czynnikiem sensotwór-czym. Amerykańska badaczka za Antonie’em Compagnonem (autorem książki La seconde main, ou le traiail de la citation z 1979 roku) mówi o „pobudzających mechanizmach przemieszczenia” (uigorous mechanisms of displacement:)⁹. Cytat żyje zatem podwójnym życiem, istnieje jednocześnie w nowym kontekście, ale nieustannie odsyła do źródła i właśnie w tej podwójności tkwi jego siła i oryginalność¹⁰.

Perloff wskazuje, że sprawą kluczową dla współczesnej poezji jest charakter ograniczeń, jakie narzuca sobie eksperymentujący poeta^{1 2}. Badaczka używa słowa constraint, które oznacza ograniczenie, restrykcję, barierę¹². Chodzi jednak być może o pewną zasadę formalną, za którą autor dzieła konsekwentnie podąża i na której opiera konstrukcję swego tekstu. Warto zastanowić się tutaj nad stosownością nowoczesnego pojęcia konceptu - oddawałoby ono, jak sądzę, istotę sprawy, a jednocześnie wskazywałoby na barokową tradycję poezji awangardowej i konkretnej.

To właśnie ograniczenie, które pełni funkcję konceptualną (iconstraint), decyduje o oryginalności tekstu; mimo że tworzywo tego ostatniego często jest nieoryginalne, to jest nie pochodzi bezpośrednio od autora, lecz przynależy do dziedziny tran-stekstualności¹³. Działaniem, które wtakiej sytuacji okazuje się

1

⁹    M. Perloff, Unoriginal Genius..., s. 4.

¹⁰    Najlepszym przykładem „nieoryginalnego”, lecz wybitnego tekstu jest dla badaczki Ziemia jalou a T. S. Eliota - por. ibidem; eadem, Awangardowy Eliot [w:] eadem, Modernizm. XXI wieku...

2

   Por. eadem, Unoriginal Genius, s. 14.

¹²    „A constraint is a self-chosen rule (i.e., different from the rules that are imposed by the use of natural language or those of convention); it, is also a rule that is used systematically throughout the work... both as composi-tional and a reading device. Constraints are not ornaments: for the writer, they help generate the text; for the reader, they help make sense of it” -wypowiedź Jeana-Jacquesa Poucela z grupy OuLiPo, cyt. za: M. Perloff, Unoriginal Genius..., s. 80.

¹³    Por. G. Genette, op. cit.