1650026215

I.

Istota ekonomii społecznej

Ekonomia społeczna należy do „modnych” obecnie terminów określających działalność, również gospodarczą, ale nie oznacza to wcale, że jest pojęciem nowym czy nieznanym. Zalążkami ekonomii społecznej na ziemiach polskich były organizacje wzajemnej pomocy przeciwpożarowej mieszkańców miast, tak zwane „porządki ogniowe”, które pojawiły się już XVII wieku. Jednak rzeczywistego znaczenia ten sektor gospodarki nabrał dopiero po 1860 roku, kiedy w zaborze pruskim powstały pierwsze stowarzyszenia rolnicze o charakterze samopomocowym, które miały za zadanie podnoszenie kultury rolnej oraz propagowanie polskiej kultury i języka. Pod koniec XIX wieku na wsi rozpowszechnione były również spółdzielnie handlowe oraz spółdzielnie przetwórstwa i zbytu produktów rolnych. Natomiast w okresie międzywojennym wykształciły się i rozwinęły dwie formy tych instytucji — towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych oraz spółdzielnie¹.

Po drugiej wojnie światowej instytucje ekonomii społecznej zostały zlikwidowane bądź podporządkowane państwu przez ówczesne władze. Równocześnie wykorzystano przedwojenne nazwy i formy organizacyjne, żeby tworzyć nowe instytucje pozbawione autonomii, które z przedwojennymi łączyły jedynie nazwy. Po roku 1956 nastąpiła łagodna liberalizacja, w wyniku której powstały stowarzyszenia, spółdzielnie i związki, ale ze względu na pełną zależność od państwa nie można ich zaliczyć do sektora ekonomii społecznej. Po 1989 roku, w wyniku zmian ustrojowych, nastąpił w Polsce powrót samorządnych instytucji społecz-

12

1

K. Dudzik, T. Kucharski, Przedsiębiorstwa społeczne: dobre praktyki, [w:] Przedsiębiorstwa społeczne w Polsce: teoria i praktyka, pod red. Jerzego Hausnera, Kraków, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego, 2008, s. 37.