2091575839

34

BEATA OCIEPKA

diów prywatnych nałożyły się na dążenie do realizacji zadań publicznych przez media, a zwłaszcza zachowania bezstronności, wyważania i pluralizmu opinii, oraz równowagi w obsadzaniu stanowisk w zarządach radia i telewizji.

W Polsce dwa procesy: budowa koncepcji mediów publicznych i podstaw systemu dualnego przebiegały równolegle. Generalnie funkcjonowanie systemu dualnego powinno oznaczać dla publiczności większą możliwość dokonywania wyboru, większą różnorodność programową. Publiczne środki przekazu w Europie Zachodniej wielokrotnie udowadniały, że rozwój ich struktur jest wobec szybkich zmian społecznych i nowych technologii zwykle opóźniony. Sektor prywatny z kolei, skierowany wyłącznie na działalność komercyjną, pomija wiele z zadań wobec publiczności, m.in. takich jak szersze informowanie o wydarzeniach społecznych i politycznych, oferta kulturalna, programy dla mniejszości. Nie ulega wątpliwości jednak, że wprowadzenie konkurencji powoduje większą różnorodność programu mediów publicznych. Konkurencja ze strony nadawców prywatnych sprawiła także, że media publiczne od początku lat osiemdziesiątych przeżywają kryzys legitymizacji. W momencie, gdy system dualny zaczął stabilizować się i dojrzewać, pojawiło się nowe wyzwanie w postaci multimediów i techniki cyfrowej. Najbardziej dziś widoczne skutki wprowadzenia modelu dualnego w Europie Zachodniej to gwałtowny wzrost kosztów działalności telewizyjnej (dla stacji publicznych szczególnie kłopotliwy, ze względu na ich ograniczoną ustawami mobilność finansową) i ambiwalentny wpływ na jakość programów stacji publicznych. We wszystkich krajach, które wprowadziły systemy dualne, trwa dyskusja nad spadkiem jakości programów telewizji publicznych, wszędzie też telewizje publiczne dostosowują swe programy do oferty mediów prywatnych.

Nie można także nie wspomnieć, że w większości zachodnioeuropejskich demokracji model mediów publicznych zastąpił państwową własność i kontrolę nad mediami i to dopiero w okresie stabilizacji politycznej i gospodarczej w wiele lat po wojnie. Nie ulega także wątpliwości, że demokracja może rozwijać się przy marginalnym jedynie udziale mediów publicznych, jak dzieje się to w Stanach Zjednoczonych. W dyskusji nad modelem rozwoju środków przekazu w całej Europie ścierają się w związku z tym dwie tendencje : liberalizacji i komercjalizacji (często odwołujące się właśnie do doświadczeń amerykańskich) oraz służby publicznej, podkreślające misję publiczną mediów i jej znaczenie dla europejskiej demokracji. Ten ostatni wątek jest w ostatnich latach reprezentowany zarówno w dokumentach Rady Europy, jak i Komisji Unii Europejskiej; dokumenty te uznają, że model mediów publicznych jest nieodłączną częścią europejskich demokracji.

Należy podkreślić, że na środki przekazu i sposób ich rozwoju wpływają tak czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Dwa ważne zjawiska, które mają znaczące skutki dla funkcjonowania systemów medialnych Europy Środkowej to komercjalizacja (prywatyzacja) mediów w tym regionie oraz ich internacjonalizacja. Komercjalizacja w pierwszym okresie przemian dotyczyła przede wszystkim prasy, a rynek mediów drukowanych stanowił mniejszy obszar konfliktów niż media elektroniczne. Po 1995 r. nastąpiło jednak przyspieszenie w prywatyzacji radia i telewizji, związane z przyspieszeniem rozwoju nowych technologii. Digitalizacja technologii medialnej ostatecznie kończy okres braku częstotliwości i przewagi popytu nad podażą w nadawaniu programów. Oznacza to, że wkrótce głównym problemem znaczenia mediów dla rozwoju sfery publicznej w Europie Środkowej będzie nie kwestia ich upolitycznienia, ale zamożności społeczeństwa, tak aby każdy obywatel - jednocześnie członek publiczności mediów - miał równy dostęp do przekazów satelitarnych i kablowych. Nie